Drodzy Uczniowie,
dzisiejsze lekcje poświęcimy analizie i interpretacji kolejnej lektury obowiązkowej – „Skąpca” Moliera.
Temat 1: Co nas śmieszy w „Skąpcu” Moliera?
- KOMEDIA – DEFINICJA
Komedia– jeden z trzech, obok tragedii i dramatu właściwego, gatunków dramatycznych. Komedie cechuje: pogodny nastrój, komizm, najczęściej żywa akcja oraz szczęśliwe dla bohaterów zakończenie. Komedia rozwijała się już w starożytnej Grecji i Rzymie.
- Najważniejsze informacje dotyczące kontekstu historycznego twórczości Moliera.
XVII-wieczna Francja to przede wszystkim rządy Ludwika XIV określanego mianem Króla Słońce. Sposób, w jaki ten monarcha traktował swoje państwo i poddanych, najlepiej wyraża jego ulubione powiedzenie: „Państwo to ja”. Ludwik był władcą absolutnym, co oznacza, że o wszystkich sprawach dotyczących państwa chciał decydować sam. Kult budował przede wszystkim na onieśmielającym przepychu swego dworu. Ludwik XIV był postacią niejednoznaczną: bezwzględny wobec jakichkolwiek przejawów buntu czy niezadowolenia społeczeństwa, wykorzystujący królewski skarbiec do realizacji osobistych celów, a przy tym szczodry mecenas nauki i sztuki. Zlecił rozbudowę rozległego kompleksu pałacowo-ogrodowego w Wersalu oraz wspierał finansowo artystów – wśród korzystających z pomocy hojnego władcy był Jean-Baptiste Poquelin (czyt. żan batist poklę), którego cały świat zapamiętał pod pseudonimem Molier.
Dodatkowo: https://www.youtube.com/watch?v=ZQ7cOspKRhc
- Podstawowe informacje na temat „Skąpca” Moliera:
- jedna z najsławniejszych sztuk komediopisarza,
- początkowo przyjęta nieprzychylnie, ponieważ została napisana prozą – wbrew ówczesnym konwencjom (komedia w pięciu aktach miała być wierna stylowi wysokiemu i pisana wierszem),
- inspiracją dla Moliera była sztuka rzymskiego komediopisarza Plauta „Misa pełna złota”, której główny bohater jest owładnięty obsesją na punkcie znalezionego skarbu; Molier pogłębił portret psychologiczny bohatera, któremu nadał imię Harpagon (gr. chciwiec, zdzierca).
- Podaj przykłady różnych rodzajów komizmu w Skąpcu:
komizm języka – ____________________________________________________________
komizm postaci – ____________________________________________________________
komizm sytuacyjny – _________________________________________________________
komizm – proponowane odpowiedzi
- Styl dzieła literackiego
Styl dzieła literackiego – zespół zasad i środków językowych nadających dziełu literackiemu indywidualny kształt.
Elementy charakterystyczne dla poszczególnych stylów literackich
| Styl wysoki, wzniosły (gravis, sublimus) | Styl niski, prosty (humilis, subtilis) |
| – zarezerwowany dla tematów szczególnie doniosłych, o wielkiej wadze, których zadaniem jest wstrząsnąć odbiorcą, dotyczących ludzkiego losu i boskich wyroków, bohaterów wysoko urodzonych (tragedia, epos, mowa)
– siła wyrazu, wymowność, bogactwo słownictwa – kwiecistość (wielość środków językowego wyrazu) |
– przeznaczony do przedstawiania tematów powszednich i życia prostych ludzi (komedie, satyry, pouczenia)
– styl jasny i skromny, bez wyszukanych środków językowych, jednak nie wulgarny |
- Komedia molierowska
– Molier stosował w swoich komediach technikę zwaną deus ex machina (łac. Bóg z maszyny) – została ona wprowadzona do dramatu antycznego przez Eurypidesa i polegała na tym, że na scenie pojawiał się bóg, który nagle rozwiązywał akcję, a tym samym kończyło się przedstawienie (aktor grający boga był spuszczany na scenę za pomocą specjalnej maszyny); w kolejnych epokach określenie to było używane w przypadku wszelkich nagłych sytuacji zmieniających bieg wypadków i kończących perypetie bohaterów,
– anagnoryzm – motyw pojawiający się w dramacie antycznym oraz literaturze późniejszych epok, polegający na tym, że jeden z bohaterów okazuje się kimś zupełnie innym i zmienia bieg zdarzeń,
– komizm we wszystkich odmianach,
– różnorodność stylistyczna,
– pozytywne zakończenie,
– wartka akcja.
- Przeczytaj opinię Boya-Żeleńskiego, tłumacza dzieł Moliera, i wyjaśnij na czym polega fenomen francuskiego komediopisarza. Omów cechy jego komedii. Jak rozumiesz twierdzenie Boya, że Molier jest twórcą życia?
Boy – Żeleński proponowane odpowiedzi
Temat 2: Diagnoza: Skąpiec. Portret psychologiczny Harpagona.
- Czym jest skąpstwo?
Skąpstwo to postawa negatywna, egoistyczna; prowadząca do zamknięcia się na potrzeby drugiego człowieka, ale też wyrządzająca krzywdę samemu skąpcowi.
- Zastanówcie się jakie znaczenie mają słowa, którymi jest określany Harpagon przez ludzi: „nikt o panu inaczej nie mówi, tylko jak o skąpcu, dusigroszu, brudasie i lichwiarzu”.
- Które zachowania Harpagona mogą nas śmieszyć?
– ma manię prześladowczą, wydaje mu się, że wszyscy chcą go okraść (HARPAGON: Nie chcę mieć bez ustanku pod nosem szpiega, zdrajcy, którego przeklęte oczy śledzą wciąż, co robię, pożerają wszystko, co posiadam, i myszkują na wsze strony, czyby się nie udało czegoś złasować)
– chorobliwie podejrzliwy, nikomu nie ufa (HARPAGON: obmacując spodnie Strzałki Te szerokie hajdawery to jakby stworzone na magazyny złodziejskie. Bardzo bym rad, aby kogo zaprowadziły na szubienicę / KOMISARZ: Kogo pan podejrzewasz? HARPAGON: Wszystkich; żądam, byś pan aresztował całe miasto i przedmieścia)
– chciwość go zaślepia (rozmowa z Walerym, w której młodzieniec mówi o swojej miłości do Elizy, a Harpagon sądzi, że chodzi o szkatułkę)
– udaje przed wszystkimi biedaka, jego jedynym celem jest gromadzenie pieniędzy, a nie korzystanie z nich (HARPAGON: Ja, ładny majątek! Ci, co tak mówią, łżą bezczelnie. Nic fałszywszego pod słońcem; to tylko hultaje rozpuszczają umyślnie takie pogłoski)
– ma wybujałe ego, łatwo wierzy w komplementy, którymi próbuje omotać go Frozyna (FROZYNA: Jak to wygląda przy takim człowieku jak pan! To mi mężczyzna dopiero, jest na co popatrzeć; to mi strój i figura, zdolne zawrócić w głowie kobiecie! HARPAGON: Wydaję ci się nieźle? FROZYNA: Jakże! wprost świetnie, do odmalowania)
– tnie wydatki na wszystkim, martwi go każdy przejaw zużycia, ćwiczy służbę w oszczędzaniu na wszystkim, czym się da (HARPAGON: Tobie więc powierzam obowiązek posprzątania w całym mieszkaniu; proszę tylko nie ścierać za mocno: to bardzo niszczy / JAKUB: Pańskie konie? Ależ, dalibóg, one po prostu z nóg lecą! Nie powiem panu, że leżą na podściółce: biedne zwierzęta nie wiedzą, co to podściółka, nie ma co o tym gadać! Ale trzyma je pan na tak ścisłym poście, że to już zaledwie cienie, widma, szkielety, a nie konie. HARPAGON: Wielka im krzywda! Cały dzień nic nie robią)
– wierzy w słowa Frozyny dotyczące jego witalności i atrakcyjności i witalności: (FROZYNA Ach, Boże! doprawdy, jak pan doskonale wygląda! To się nazywa zdrowie! HARPAGON Kto? ja? FROZYNA Nigdym pana nie widziała tak świeżym i dziarskim. HARPAGON Doprawdy?)
– jest zdruzgotany, kiedy okazuje się, że Kleant przygotował poczęstunek na kolację i podarował pierścień Mariannie w imieniu ojca jako prezent zaręczynowy
- Które zachowania Harpagona mogą budzić w nas odrazę?
– podejrzewa o nieuczciwość swoje własne dzieci (HARPAGON: […] twój tryb życia bardzo mi się nie podoba; diabelnie mi coś bawisz się w markiza. Aby stroić się w ten sposób, musisz mnie chyba podskubywać / HARPAGON: Widząc, że Eliza i Kleant dają sobie znaki Hej! Po cichu na stronie Zdaje się, że się porozumiewają, aby mi zwędzić sakiewkę)
– zupełnie nie dba o uczucia swoich dzieci (ELIZA: Raczej się zabiję, niż przyjmę takiego męża. HARPAGON: Nie zabijesz się i przyjmiesz / HARPAGON: Otóż, synu, czy wiesz, co ci powiem? że musisz z łaski swojej wybić sobie tę miłostkę z głowy, zaniechać wszelkich kroków względem osoby, którą ja dla siebie wybrałem, oraz jak najrychlej zaślubić tę, którą ci przeznaczam / HARPAGON: Wydziedziczam cię! KLEANT: Jak się ojcu podoba. HARPAGON: I darzę cię moim przekleństwem! KLEANT: Może ojciec schować dla siebie swoje dary)
– traktuje dzieci przedmiotowo – chce wydać córkę za starego mężczyznę wbrew jej uczuciom tylko dlatego, że Anzelm zgodził się ją poślubić bez posagu (HARPAGON: Sprawa ta przedstawia dla mnie korzyść, której, w innych warunkach, nie mógłbym się spodziewać: godzi się ją wziąć bez posagu)
– jest bezwzględnym lichwiarzem (KLEANT: Niechże go zaraza zdusi razem z jego względnością, tego łotra, oprawcę! Słyszał kto kiedy o tak bezecnej lichwie? Nie dość mu jeszcze straszliwego procentu, jaki wyciska, ale chce mi jeszcze wmuszać, za trzy tysiące franków, stare rupiecie, zebrane diabeł wie skąd?)
– egoista (STRZAŁKA: do słowa zaś dawać ma taki wrodzony wstręt, że nie dziwiłbym się, gdyby zamiast: daję słowo mówił pożyczam słowo)
– nieczuły, twardy, nieubłagany (FROZYNA: Błagam pana, chciej nie odmawiać tego, o co proszę. Harpagon robi się znowu poważny. To mi po prostu życie ocali; wdzięczna panu będę nieskończenie. HARPAGON: Do widzenia. Muszę dokończyć korespondencji)
– ucieka się do podstępu, fałszywy (HARPAGON: Bardzo tedy żałuję; to niweczy pewien projekt, który urodził mi się w głowie. Patrząc na nią, zacząłem zastanawiać się nad moim wiekiem; pomyślałem, że świat miałby prawo bardzo głową kręcić, iż biorę za żonę tak młodą osobę. Ten wzgląd sprawił, iż postanowiłem odstąpić od zamiaru; że zaś już prosiłem o jej rękę i jestem poniekąd związany, byłbym ją oddał tobie, gdyby nie twoja tak wyraźna niechęć. KLEANT: Mnie?)
– tylko jedna rzecz się dla niego liczy – majątek (HARPAGON: Och, moje kochane złoto! Moje biedne złoto! Mój drogi przyjacielu! Wydarto mi ciebie; odkąd mi ciebie wydarto, straciłem mą podporę, pociechę, radość: wszystko skończone dla mnie, nie mam co robić na świecie. Bez ciebie żyć mi niepodobna. Stało się; już nie mogę; umieram; już umarłem; pogrzebano mnie!)
– nie ma poczucia wstydu – wymusza na Anzelmie, przyszłym teściu, aby ten pokrył koszty jego weselnego ubrania (HARPAGON: Zobowiązujesz się ponieść wszystkie koszty? ANZELM: Ależ dobrze, owszem. No, czyś zadowolony? HARPAGON: Dobrze, ale pod warunkiem, że na wesele sprawisz mi nowe ubranie)
– życie ludzkie jest dla niego nic niewarte (KOMISARZ: Dobrze, ale ja nie mam wcale ochoty pracować za darmo. HARPAGON: wskazując na Jakuba Jako zapłatę masz pan tu, ot, tego: możesz go powiesić)
-
Zapoznajcie się z fragmentem wstępu do Skąpca autorstwa Tadeusza Boya-Żeleńskiego, tłumacza dzieła Moliera i odpowiedzcie na pytania do tekstu.
Karta pracy Piekielny staruszek
Proponowane odpowiedzi do karty pracy Piekielny staruszek
6. Cechy Harpagona – skąpstwo, chciwość, oszczędność, zachłanność, interesowność, obojętność na potrzeby innych, nieliczenie się z uczuciami najbliższych osób, bezwzględność, cynizm, skupienie na sobie, podejrzliwość, egoizm, egocentryzm, samolubność, wybuchowość, krótkowzroczność, okrucieństwo wobec zwierząt
Harpagon to postać tragikomiczna – pozornie bawi czytelnika / widza, ale po głębszej analizie odkrywamy, że jest głęboko nieszczęśliwy.
7. Odpowiedz pisemnie na pytanie: „Harpagon – postać, która śmieszy czy przeraża?”. Uzasadnij swoje zdanie. Odpowiedź prześlij na mojego e-maila.
Pozdrawiam
Agnieszka Piekarska