Patron

rzeźbiarz

Urodził się w 1893 roku w Jabłoniu na Lubelszczyźnie, zmarł  w 1970r. w  Saint-Clar de Riviere, we Francji. Był synem Tomasza i Ludmiły Zamoyskich. Miał być przyszłym dziedzicem dóbr i pałacu w Jabłoniu. Stało się jednak inaczej…

 Początkowo uczył się w domu, potem po ukończeniu Warszawskiej szkoły generała Chrzanowskiego w 1912r. rodzice wysłali go na uniwersytet we Fryburgu na studia ekonomiczne, agronomię i prawo. Po wybuchu wielkiej wojny w 1914r. Zamoyski dostał się do niewoli niemieckiej, zachorował na cholerę. Z tej dramatycznej sytuacji wydostała go ciotka i został przeniesiony do wojskowego szpitala w Berlinie. Jego pierwszą ukochaną była sławna i piękna tancerka Rita Sacchetto, którą poznał w Berlinie.

    Już w Berlinie zaczął próbować swoich sił w rzeźbie (początkowo modelował  w glinie). W Niemczech Zamoyski miał swoją własną pracownię rzeźbiarską i tam dostrzegł go rzeźbiarz Joseph Wackerle i zaproponował pracę. Wbrew oczekiwaniom ojca, August wybrał drogę artysty rzeźbiarza i w 1917 poślubił Ritę, która miała już 37 lat a on zaledwie 24. Jego pierwsza wystawa, w której brał udział z grupą awangardowych artystów w Poznaniu zakończyła się niepowodzeniem. Po wystawie August wraz z żoną zamieszkał w Zakopanem

    W początkowym okresie swojej twórczość tworzył portrety i kompozycje w glinie lub w odlewach gipsowych oraz w drewnie. Kompozycje Zamoyskiego z tego młodzieńczego okresu to seria niewielkich rzeźb o zawiłych, splątanych kształtach jednej, częściej dwóch postaci np. „Tango.”

    Okres młodzieńczej twórczości Zamoyskiego-studiów, rzeźb ekspresjonistycznych i formistycznych obejmuje lata od 1914/15 do 1924 roku. Powstało wówczas około stu rzeźb. August nie lubił rozstawać się ze swoimi rzeźbami, rzadko kiedy je sprzedawał. Zamoyski w swoich dziełach szukał syntezy formy możliwie najodleglejszej od rzeczywistości, ale z niej  wypływającej, owej „czystej formy”.

    Zamoyski interesował się także sportem-narciarstwem, wspinaczkami, jazdą rowerem, samochodem i biegami. Zdobywał nagrody w kraju i za granicą na międzynarodowych zawodach. Jego najsłynniejszy wyczyn sportowy to samotny rajd rowerem  Paryż-Zakopane w roku 1925.

     W 1924 wyjechał do Paryża i rozstał się z żoną, która została w Zakopanem. Artysta zaczął studiować rzeźbę Egiptu i Grecji. Przestał rzeźbić w drewnie i w glinie gdyż uważał, że takie rzeźby są zbyt łatwe w obróbce. Zaczął kuć w blokach marmuru, granitu, w kamieniu. Zabrał się też do robienia swoich własnych narzędzi i powoli stawał się mistrzem w opanowaniu materiału. W tym czasie oprócz portretów rzeźbił akty kobiet. Zamoyski robił także rzeźby w odlewach brązowych, powierzchnie tych rzeźb są najczęściej porowate, nie wygładzone. Dla artysty taka właśnie powierzchnia była najwłaściwsza dla jego brązowych odlewów (np. brązowa Wenus 1935).

     W 1935 roku, po śmierci swego ojca 42 letni Zamoyski odziedziczył Jabłoń. W oranżerii urządził sobie pracownię. Miał wielkie plany, by zorganizować w pałacu dom dla przyjaciół artystów. Nadal zachował swoją pracownię w Paryżu, ale najszczęśliwszy był w Jabłoniu. Ze wszystkich rzeźb najbardziej lubił i szczególnie cenił słynny granitowy portret Wierki (1936), za który dostał nagrodę państwową, kamienną głowę Nastki ( 1937) oraz posąg  „Ziemi”, zwany też „Reą”. Ten posąg rzeźbił całe lata: w Jabłoniu, Paryżu, a ukończył w dalekiej Brazylii. Wykonał dwie wersje – jedną kutą w marmurze portugalskim, drugą odlaną w brązie. Zamoyski uważał, że dziewczęta podlaskie są idealnymi do rzeźby, ponieważ mają najwięcej wyrazu w swej postawie przez swoją prostotę, naturalność i zwyczajność.

    Wojna 1939 roku zastała Zamoyskiego w Paryżu. Była z nim jego modelka, która chciała wracać do domu. Mimo wielu trudności i niebezpieczeństw dojechali samochodem do Jabłonia. Zamoyski swoje rzeźby, które były w pałacowej pracowni, zatopił w stawie i natychmiast powrócił do Paryża. Tu chciał przeczekać wojnę. Wkrótce jednak nastąpiła kapitulacja Francji i Zamoyski tuż przed wkroczeniem Niemców do Paryża umknął samochodem do Portugalii. Zabrał ze sobą mały gipsowy odlew, w którym ukrył kosztowności i dolary, miał też ze sobą fotografie swoich dzieł, różne szkice i rysunki. Statkiem angielskim dopłynął do Brazylii.

     W Brazylii w Rio de Janeiro i Sao Paulo Zamoyski przeżył 15 lat. Miał wiele kłopotów szczególnie z brakiem pieniędzy. Jednak z czasem zdobył uznanie i został profesorem na Akademii Sztuk Pięknych w Rio i przez kilka lat uczył młodzież kucia w twardych materiałach i odlewów w brązie. Zamoyski dla miasta Rio de Janeiro (1944) wykonał pomnik Chopina.

    Pod koniec lat czterdziestych porzucił profesurę w Rio. W późniejszych rzeźbach Zamoyski zwrócił uwagę na wewnętrzne przeżycia ludzkie takie jak ból, niepokój itp. Jego późniejsze dzieła mają najczęściej tytuły religijne – Mojżesz, św. Jan Chrzciciel. Gdy w 1955 roku Zamoyski powrócił z Brazylii do Francji i osiadł w starej wiejskiej fermie pod Tuluzą dalej rzeźbił swoje dramatyczne kompozycje, odlewane w brązie lub kute w kamieniu. Ich tytuły były nadal religijne np. Niesienie krzyża, Pieta, Modlitwa ( pomnik kardynała Sapiehy), Wniebowstąpienie, którego już nie dokończył. Jedną z ostatnich rzeźb Zamoyskiego było „Zmartwychwstanie”, którą przeznaczył na swój nagrobek.

     Zamoyski zmarł 19 maja 1970 roku na nieuleczalną chorobę i wedle swego życzenia został pochowany w ogrodzie przy swoim domu pod świerkami, które sam zasadził. Nad grobem, łukiem rozpina się jego ostatnia rzeźba „Zmartwychwstanie”. August Zamoyski był dobrym i wiernym synem Jabłonia, mimo że losy rzuciły go z dala od stron rodzinnych. Jego twórczość rozsławiła Jabłoń, który odpłacił mu swoją wierną pamięcią o nim.

     Twórczość Augusta Zamoyskiego stała się inspiracją dla współczesnych artystów. Od kilku lat w Zespole Szkół Rolniczych im. Augusta Zamoyskiego w Jabłoniu odbywają się plenery rzeźbiarskie. Dotychczas odbyło się siedem plenerów rzeźbiarskich im. Augusta Zamoyskiego. Uczestniczyli w nich rzeźbiarze ludowi z kraju i zagranicy. Każdy z plenerów zakończony był wystawą poplenerową, podczas której można było obejrzeć prace  rzeźbiarzy. Tematyka prac była różnorodna, ale zawsze przewijały się w nich motywy sakralne, społeczne i związane z postacią Augusta Zamoyskiego.