Uncategorized

język polski 2 FTP

5.05.2020 r.

TEMAT: Chłop potęgą jest i basta… Obraz wsi polskiej w Weselu

Dzień dobry,

Kolejne godziny zajęć poświęcimy na omówienie problematyki „Wesela” S. Wyspiańskiego.

„Wesele” Stanisława Wyspiańskiego uważane jest za utwór najbardziej reprezentatywny dla twórczości autora i jedno z najważniejszych dzieł kultury narodowej, powstałych w epoce Młodej Polski.

Tekst dramatu znajdziecie na stronie https://wolnelektury.pl/katalog/lektura/wesele.html.

Przebieg lekcji:

  1. Wprowadzenie:

Przestawienie sylwetki Stanisława Wyspiańskiego

Stanisław Wyspiański- dramatopisarz, poeta, inscenizator, twórca nowoczesnego teatru polskiego. Urodził się 15 stycznia 1869 roku w Krakowie, zmarł 28 listopada 1907 roku. Dorastał w Krakowie końca XIX wieku. Miejsce i środowisko, w jakim się wychował, w znacznej mierze ukształtowało jego sposób myślenia i wyobraźnię artystyczną. Wyspiański pochodził z rodziny artystycznej, jego ojciec był rzeźbiarzem. Swoją drogę twórczą rozpoczął, jako malarz, kształcił się pod kierunkiem Jana Matejki. Największym sukcesem scenicznym artysty stała się inscenizacja „Wesela”, w 1901 r.

Szczegółową biografię  artysty znajdziecie w załączonym pliku  Kalendarium życia i twórczości Stanisława Wyspiańskiego

Dodatkowo zapoznajcie się z notą biograficzną artysty zamieszczoną w podręczniku na str. 119

Poniżej prezentuję kilka autoportretów artysty:

  • Autoportret „szafirowy”, 1894 – okres paryski, impresjonistyczny.

  • Autoportret z motywem roślinnym, 1902 – tło secesyjne ze zmodyfikowaną kolorystyką, metafora śmiertelnej choroby.

 

  • Autoportret z żoną, 1904 – zainteresowanie wsią, chłopomania.

  1. Geneza dramatu

O wydarzeniach, które zainspirowały Wyspiańskiego do napisania utworu, mówią relacje, pozostawione w szczególności przez Tadeusza Boya-Żeleńskiego „Plotka o Weselu Wyspiańskiego”– tekst znajdziesz na stronie  https://wolnelektury.pl/katalog/lektura/plotka-o-weselu-wyspianskiego.html

W 1890 roku jeden z najznakomitszych krakowskich artystów, Włodzimierz Tetmajer, poślubił córkę gospodarza z Bronowic, Annę Mikołajczykównę. Nowożeńcy osiedlili się na wsi, a ich dworek stał się szybko ulubionym miejscem spotkań krakowskiej cyganerii.

Poeta- Lucjan Rydel, urzeczony małżeństwem Tetmajera, poślubił młodszą siostrę Hanki, Jadwigę. Ślub odbył się 20 listopada 1900 roku, w Kościele Mariackim. Po ceremonii goście zostali zaproszeni do domu Tetmajerów, w podkrakowskich Bronowicach gdzie odbyło się wesele. Wyspiański był świadkiem na ślubie i gościem weselnym.

Premiera „Wesela” odbyła się 16 marca 1901 r.

  1. „Wesele” Stanisława Wyspiańskiego to  dramat neoromantyczny, co oznacza podjęcie zarówno problematyki narodowej i społecznej oraz dwuwarstwowość struktury- współistnienie sfery realistycznej i fantastycznej.  Autor wykorzystał nowe tendencje, charakterystyczne dla sztuki modernistycznej, takie jak symbolizm i ekspresjonizm, łącząc je z romantyczną ideologią i poetyką. Poza cechami, specyficznymi dla romantycznej dramaturgii, można odnaleźć w dziele bezpośrednie nawiązania do konkretnych utworów wielkich romantyków. Literackim pierwowzorem postaci Hetmana jest widmo Złego Pana z II części „Dziadów” oraz widmo Doktora z III części „Dziadów” Adama Mickiewicza.
  2. Przedstawienie bohaterów chłopskiego pochodzenia.

Bohaterowie Wesela Stanisława Wyspiańskiego mają swoje pierwowzory, które spotkał autor dramatu. Niektórych z tych ludzi znał bardzo dobrze, niektórzy byli jego przyjaciółmi. Wszystkich bohaterów Wesela można podzielić na dwie grupy: chłopów, inteligencję.

Proszę zapoznać się z pełnym rodowodem postaci, który znajdziecie w przewodniku ( podręcznik, s. 122).

Szczególną uwagę proszę zwrócić na pozycję Gospodarza (inteligenta-chłopa), jego pierwowzorem był Włodzimierz Tetmajer- malarz, który jako pierwszy z młodopolskich artystów ożenił się z chłopką, co wywołało skandal towarzyski i rodzinny.   Przypominam, że to właśnie w jego domu odbyło się przedstawione przez Wyspiańskiego wesele.

.Dwór „RYDLÓWKA”, Bronowice Małe, Kraków

Zwróćcie uwagę na obraz Włodzimierza Tetmajera Procesja w Bronowicach, na którym autor utrwalił całą swoją rodzinę: córki, m.in. najstarszą Isię, Jadwigę Rydlową oraz braci Jadwigi Mikołajczykowej: Błażeja, Macieja, Wojciecha i Piotra Czepców, czyli bohaterów dramatu.

 

  1. Nakreślenie zbiorowego portretu chłopów, jako grupy społecznej w dramacie.

Proszę przeczytać I akt dramatu https://wolnelektury.pl/katalog/lektura/wesele.html.   i wymienić oraz krótko scharakteryzować bohaterów pochodzących z warstwy chłopskiej i ich stosunek do „gości z miasta”.

Spostrzeżenia zapisz w formie tabeli.

    Autocharakterystyka chłopów
postać scena wypowiedź cechy, postawy
Czepiec akt I, sc. 25

akt I, sc. 1

ino na wsi jesce dusa, co się z fantazyją rusa / my som swoi, my som zdrowi / panowie to nijak nie wiedzą, że chłop chłopskim rozumem trafi, choćby było i daleko. A i my tu cytomy gazety i syćko wiemy / –  krzepa, siła fizyczna, witalność

–  chłopska godność, przekonanie o własnej wartości

–  wzrost świadomości społecznej, duma z udziału chłopów w ważnych wydarzeniach politycznych

–  zainteresowanie polityką, życiem publicznym, wiedza o świecie

–  patriotyzm, gotowość do walki

    Autocharakterystyka chłopów
postać scena wypowiedź cechy, postawy
Czepiec akt I, sc. 25 jakby przyszło co do czego, wisz pon, to my tu gotowi…  
Klimina akt I, sc. 4 Hej, jo sie bawiła wprzódzi, teroz bym lo inszych chciała.

Coraz więcej potrza ludzi.

Żeniłabym, wydawała!

– bezpośredniość, życzliwość
Jasiek akt I, sc. 34 Zdobęde se pański dwór, wywleke se złoty wór… – materializm, pazerność, chciwość
    Chłopi o inteligentach
postać scena wypowiedź cechy, postawy
Czepiec akt I, sc. 1

akt I, sc. 25

A ja myślę, ze panowie

Duza by już mogli mieć,

Tylko oni nie chcą chcieć/

Pon nos obśmiwajom w duchu/

Ptak ptakowi niejednaki, […]

Pan jest taki a ja taki

–  marazm, bierność

–  brak szczerości, lekceważenie chłopów, odmienność grup

Klimina akt I, sc. 4 Wyście sobie a my sobie,

Każden sobie rzepkę skrobie

– obcość, dystans
Jasiek akt I, sc. 33 Tak one ino kpiom – lekceważenie ludzi ze wsi

 

  1. „Wesela”wyłania się obraz chłopów „skłonnych do bitki i wypitki”. Są oni zapalczywi, uparci i kierują się własnym rozumem, choć jednocześnie wykazują się dobrymi chęciami. Jest to grupa wewnętrznie zróżnicowana, o ukształtowanej świadomości narodowej, lecz potrzebują odpowiedniego przewodnictwa, które utwierdziłoby ich w tej świadomości.

Obraz chłopa w „Weselu” S. Wyspiańskiego przedstawia poniższa tabela.

  Fakty Mity
Przywołane  postacie /  wydarzenia rabacja galicyjska 1846 roku pod wodzą Jakuba Szeli chłop-Piast –  powstanie kościuszkowskie

–  bitwa pod Racławicami

–  Bartosz Głowacki

Osoba i jej 

wypowiedź

Gospodarz: taki rok czterdziesty szósty – przecież to chłop polski także… (I, 30)

Dziad: a toć były dawniej gniewy!

Nawet była krew, rzezańce… (I, 26)

Gospodarz: A bo chłop i ma coś

z Piasta… (I, 24)

Poeta: poszukajcie króla Piasta

(I, 25)

Czepiec: z takich jak my był Głowacki (I, 1)
Sens przywołania –  prymitywizm

–  awanturnictwo

–  porywczość

–  zapalczywość

–  drastyczność zachowań

odziedziczone po mitycznym przodku: – pracowitość

–  godność

–  religijność

–  rozwaga

–  roztropność

–  zaangażowanie chłopów

–  nobilitacja chłopa – bohatera narodowego

–  patriotyzm

–  świadomość narodowa

  Fakty Mity
Potwierdzenie / zaprzeczenie w utworze Czepiec stawia się na wezwanie na czele chłopów, ale gotowy jest skierować kosy przeciw panom Czepiec targuje się z Żydem o dług, upija się i awanturuje, wadzi się z muzykantami, grozi pięścią Gospodyni chowa podkowę

do skrzyni, Jasiek gubi złoty róg – zaprzepaszczają szansę narodową dla osobistych, materialnych korzyści

  1. Podsumowanie:

Chłopi to grupa wewnętrznie zróżnicowana, o ukształtowanej świadomości narodowej, lecz potrzebują odpowiedniego przewodnictwa, które utwierdziłoby ich w tej świadomości. Inteligenci obawiają się siły, tkwiącej w chłopach, są niechętni, by zrozumieć rzeczywiste problemy wsi i poznać charakter jej mieszkańców. Chłopi natomiast dostrzegają niemoc i ignorancję „gości z miasta”, zarzucając im chwilowe zauroczenie życiem na wsi. Obie grupy zostały surowo ocenione, a Wyspiański ukazał ich największe wady: prymitywizm niektórych reakcji chłopów, schematyczność myślenia inteligencji i brak odpowiedzialności.

Praca domowa

W Weselu Stanisław Wyspiański zastosował dwie stylizacje. Wypowiedzi inteligentów krakowskich są stylizowane na język tej grupy, a wypowiedzi chłopów to przykład dialektyzacji.

Proszę zapoznać się z pojęciami kluczowymi: dialektyzacja i kolokwializacja (podręcznik, s. 120-121) i znaleźć w wybranym przez siebie fragmencie dramatu przykłady takich stylizacji.