16.04.2020r. Temat: Wymagania klimatyczno – glebowe oraz odmiany zbóż jarych.
Odmiany zbóż jarych
Do zbóż uprawianych w Polsce zalicza się jednoroczne gatunki z rodziny traw: pszenicę, żyto, jęczmień, owies, pszenżyto, kukurydzę, proso i tak zwane pseudozboża: grykę (z rodziny rdestowatych) i szarłat (z rodziny szarłatowatych).
Pszenica, jęczmień i pszenżyto posiadają formy jare i ozime, żyto zaledwie jedną odmianę jarą, a pozostałe zboża reprezentowane są jedynie przez formy jare.
W rejestrze odmian, prowadzonym przez Centralny Ośrodek Badań Odmian Roślin Uprawnych, zalecanych do uprawy na terenie Polski jest kilkadziesiąt odmian zbóż jarych. Wśród odmian poszczególnych zbóż można wyróżnić odmiany przeznaczone do określonego sposobu wykorzystania.
Odmiany pszenicy:
twardej,
orkiszowej,
zwyczajnej.
Odmiany jęczmienia:
browarnego,
pastewnego
Odmiany owsa:
nagoziarnistego,
zwyczajnego.
Odmiany kukurydzy:
na ziarno,
na kiszonkę,
na CCM.
Wymagania klimatyczno-glebowe zbóż jarych
Wymagania glebowe
Największe wymagania glebowe ze zbóż jarych ma pszenica jara, następnie jęczmień jary, pszenżyto jare, owies i żyto jare.
Gleby przeznaczone pod uprawę pszenicy jarej i jęczmienia jarego powinny charakteryzować się dobrą strukturą, pojemnością wodną oraz dostateczną zasobnością w łatwo dostępne składniki pokarmowe, a odczyn gleby powinien być zbliżony do obojętnego. Zboża te dobrze plonują na glebach kompleksu pszennego bardzo dobrego i dobrego. Zadawalające plony jęczmienia można uzyskać na glebach kompleksu pszenno-żytniego i żytniego dobrego.
Dla pszenżyta najodpowiedniejsze są gleby kompleksów: żytniego bardzo dobrego oraz żytniego dobrego o wysokiej kulturze, o kwasowości powyżej 5,5 pH z tolerancją do 5 pH.
Owies i żyto jare mają najmniejsze wymagania glebowe. Zboża te uprawić powinno się na glebach kompleksu żytniego. Są to zboża mało wrażliwe na odczyn gleby. Dobrze znoszą gleby lekko kwaśne.
Owies ze względów ekonomicznych najczęściej uprawia się na glebach kompleksów: żytniego słabego, zbożowo-pastewnego mocnego, zbożowo-pastewnego słabego, owsiano-pastewnego górskiego i owsiano-ziemniaczanego górskiego. Gleby jednak nie mogą być zbyt suche. Owies, pszenżyto jare, żyto jare można również uprawiać na glebach lepszych kompleksów glebowych, gdzie znacz-nie lepiej plonują.
Wymagania klimatyczne
Pszenica jara najlepiej plonuje w klimacie umiarkowanie ciepłym i wilgotnym. Kiełkuje już w temperaturze 1–3°C. Siać ją należy możliwie jak najwcześniej, ponieważ przechodzi jarowizację w temperaturze 3–4°C. Jest odporna na krótkotrwałe wiosenne przymrozki. Najlepiej krzewi się w temperaturze 8–12°C. Pszenica jara źle znosi wysokie temperatury w fazie strzelania w źdźbło, szczególnie przy braku opadów. Jest ona bardziej wrażliwa na niedobory wody w porównaniu z innymi zbożami. Największe zapotrzebowanie na wodę wykazuje w okresie od krzewienia do dojrzewania.
Jęczmień jary ma zróżnicowane wymagania klimatyczne zależne od kierunku użytkowania.
Odmiany browarne powinny być uprawiane w warunkach charakterystycznych dla klimatu oceanicznego, tzn. w rejonach o wczesnych wiosnach, umiarkowanych i dobrze rozłożonych opadach, niezbyt upalnych latach. W tych warunkach odmiany pastewne również dobrze plonują. Można je również uprawiać w rejonach suchych, charakteryzujących się cechami klimatu kontynentalnego. Kiełkuje w temperaturze 3–4°C, a najlepiej rozwija się w temperaturze ok. 18°C. Od krzewienia do kłoszenia jęczmień ma zwiększone zapotrzebowanie na wodę.
Optymalna temperatura wschodów i krzewienia pszenżyta jarego to 6–8°C. Wyższe temperatury w tym czasie są niekorzystne, ponieważ zmniejszają liczbę pędów bocznych. W okresie strzelania w źdźbło najkorzystniejsza temperatura to 12–14°C, a po za-wiązaniu ziarna optymalna temperatura rozwoju to 16–17°C. Największe zapotrzebowanie na wodę pszenżyto jare wykazuje od krzewienia do końca strzelania w źdźbło. Nawet niewielkie opady w okresie dojrzewania wydłużają ten czas.
Owies jest zbożem o małych wymaganiach termicznych, kiełkuje w temperaturze 2–3°C, dobrze toleruje wiosenne przymrozki oraz niższe temperatury w późniejszych fazach rozwojowych. Charakteryzuje się on jednak wysokimi potrzebami wodnymi, szczególnie w okresie od strzelania w źdźbło do wyrzucania wiechy.
Gryka
Ze względu na podobny skład chemiczny nasion i sposób uprawy do zbóż zalicza się także grykę, która w rzeczywistości należy do rdestowatych. Nasiona gryki nie zawierają glutenu i są spożywane niemal wyłącznie w postaci kaszy.
Gryka należy do roślin fitosanitarnych, ponieważ skutecznie zwalcza nicienie.
Uprawia się ją na glebach lżejszych, lekko kwaśnych, chętnie w zmianowaniu z żytem lub łubinem. Sposób uprawy jest taki sam jak dla zbóż jarych. Siew powinien nastąpić nie wcześniej niż po ustąpieniu przymrozków.
Znane są zaledwie cztery odmiany gryki: Hruszowska, Kora oraz Panda i Luba
Zapoznajemy się z prezentacją: Odmiany zbóż
Pytania sprawdzające:
- Wskaż typy pszenicy. ( Twarda Orkiszowa Browarna Nagoziarnista Zwyczajna)
- Wskaż okres, w którym jęczmień ma zwiększone zapotrzebowanie na wodę. Faza strzelania w źdźbło, Faza kłoszenia, Od krzewienia do kłoszenia, Faza dojrzewania.
- Owies ma duże wymagania termiczne i wysokie potrzeby wodne.
Prawda / Fałsz
- Odczyn gleby przeznaczonej pod uprawę pszenicy jarej i jęczmienia jarego powinien być:……………..
informacje proszę przesyłać na e-mail mariakorpysz@wp.pl.
Maria Korpysz