Uncategorized

Język polski 12.05.2020 r.

Drodzy Uczniowie,

na dzisiejszej lekcji powtórzymy i uporządkujemy wiadomości z frazeologii. Frazeologia to dział nauki (językoznawstwa) zajmujący się analizą i opisem istniejących w języku utrwalonych polaczeń wyrazów.

Temat: Związki frazeologiczne – ćwiczenia językowe.

  1. Definicja związku frazeologicznego:

Związki frazeologiczne (frazeologizmy) to utarte, tradycyjne połączenia wyrazowe, stanowiące całość znaczeniową. W przeciwieństwie do innych połączeń wyrazowych, związki frazeologiczne nie stanowią sumy znaczeń poszczególnych elementów składniowych, lecz całość znaczeniową.

  1. Związki frazeologiczne ze względu na budowę dzielimy na:

Frazy – połączenia wyrazów, w których jeden jest podmiotem, drugi orzeczeniem np. Janek śpi.

Wyrażenia – to związki frazeologiczne, w których łączą się: rzeczownik z przymiotnikiem (brak czasownika) np. ładny chłopiec.

Zwroty – to połączenia, w których członem podstawowym jest czasownik, np. odrabiać lekcje.

  1. Podział ze względu na stopień stabilności frazeologizmu:

Związki stałe, tzw. idiomy – charakteryzuje nienaruszalny skład, szyk i kształt gramatyczny: biały kruk, farbowany lis, robić z igły widły, twardy orzech do zgryzienia.

Związki łączliwe – jeden z członów jest wymienny tylko w granicach kilku czy najwyżej kilkunastu synonimów: rościć sobie prawo, pretensje; dobijać targu, interesu; torować drogę, ścieżkę, przejście. Ze względu na liczbę wariantów są przyczyną wielu błędów językowych: wywierać wpływ, presję, ale nie: szantaż, przymus; odnieść sukces, zwycięstwo, ale nie: laury.

  1. Modyfikacja związków frazeologicznych w reklamach

Użycie zmodyfikowanych frazeologizmów w reklamach sprawia, że przemawia ona do podświadomości odbiorcy, który najprawdopodobniej wcześniej spotkał się już z danym frazeologizmem, więc sam produkt kojarzy mu się jako coś znanego, sprawdzonego.

W reklamie Head & Shoulders użyto hasła: „Łupież już nigdy nie przyjdzie Ci do głowy”. Jest to modyfikacja związku frazeologicznego „(nie) przyjść komuś do głowy”, który oznacza „(nie) pomyśleć o czymś”. W kontekście tej reklamy otrzymujemy przekaz jednoznaczny z ‘niemartwieniem się kwestią łupieżu’. Celowo wprowadzono do związku frazeologicznego rzeczownik łupież. W efekcie odbiorca wie, że nie będzie się martwił łupieżem na głowie, więc nie będzie musiał o nim myśleć.

Firma Plus, reklamując swoje usługi, posłużyła się hasłem: „Wybiła godzina Plusa”. Jest to modyfikacja związku frazeologicznego „wybiła godzina (czegoś)”, który oznacza ’nadejście czasu na podjęcie jakiś działań’. Ta reklama bez wątpienia przykuwa uwagę i odbiorca może rozważyć, czy nie powinien skorzystać z usług sieci Plus.

  1. Przykłady związków frazeologicznych związanych z człowiekiem (ciałem człowieka):
GŁOWA OCZY USZY USTA NOS RĘCE NOGI
– ani mi to w głowie

– być bez dachu nad głową

– walić głową w mur

– być oczkiem w głowie

– głowa do góry

– ciosać komuś kołki na głowie

– włosy się komuś zjeżyły na głowie

– dawać sobie głowę uciąć

– chować głowę w piasek

– głowa komuś pęka

– głupie myśli chodzą po głowie

– złapać się za głowę

pójść po rozum do głowy

mieć urwanie głowy

– przewróciło się komuś w głowie

– stawać na głowie

– stracić dla kogoś głowę

– coś komuś strzeliło do głowy

– suszyć komuś głowę

– upaść na głowę

– strzec czegoś jak oka w głowie

– wejść komuś na głowę

– włos komuś z głowy nie spadnie

– woda sodowa uderzyła komuś do głowy

– wybić sobie coś z głowy

-wylać komuś wiadro zimnej wody na głowę

– wypadło coś komuś z głowy

– zachodzić w głowę

– zawracanie głowy

– marzenie ściętej głowy

– coś się w głowie nie mieści

– być komuś solą w oku

– kłuć w oczy

– mieć kogoś na oku

– mieć oczy i uszy szeroko otwarte

– mydlić komuś oczy

– skakać sobie do oczu

– coś spędza sen z oczu

– świecić oczami

– wpaść komuś w oko

– zejść komuś z oczu

– jak okiem sięgnąć

 

– wyciągnąć kogoś za uszy

– jeść, aż się uszy trzęsą

– kłaść uszy po sobie

– mieć czegoś powyżej uszu

– natrzeć komuś uszu

– obiło się komuś o uszy

– puścić coś mimo uszu

– słoń komuś nadepnął na ucho

– uszy do góry

– być na ustach wszystkich

– coś się rozpływa w ustach

– nabrać wody w usta

– odejmować sobie od ust

– wyjąć komuś coś z ust

– zamknąć komuś usta

– z ust do ust

– mieć czegoś lub kogoś po dziurki w nosie

– mieć muchy w nosie

– wodzić kogoś za noc

– coś idzie jak krew z nosa

– czuć pismo nosem

– dostać po nosie

– kręcić nosem

– utrzeć komuś nosa

– być w czyichś rękach

– coś jest komuś na rękę

– dać komuś wolną rękę

– lekką ręką

– machnąć na coś ręką

– trzymać rękę na pulsie

– umywać ręce

– jak ręką odjął

– wyjść z czegoś obronna ręką

– mieć dwie lewe ręce

– złota rączka

– robota pali się komuś w rękach

 

– rzucać kłody pod nogi

– kula u nogi

– noga się komuś powinęła

– tracić grunt pod nogami

– grunt się pali komuś pod nogami

– dać nogę

– na jednej nodze

– wstać lewą nogą

 

 

 

  1. Podajcie znaczenie następujących związków wyrazowych:

pan młody (nowożeniec) i młody pan (młodzieniec)

lewe papiery (fałszywe dokumenty) i mokre papiery (zmoczone)

rzucać jak grochem o ścianę (mówić na próżno) i rzucać jak zielonym groszkiem o ścianę

Wniosek: W związkach frazeologicznych nie wolno wymieniać, dodawać ani usuwać żadnych elementów.

  1. Z rozsypanki wyrazowej utwórz związki frazeologiczne:
 
Mydlić

 

Szukać

 

Owijać

 

Mieć

 

Być

 

Powracać

 

Zjeść

 

Połknąć

 

Zapuszczać

 

Pluć
 
w bawełnę

 

niczym

 

kimś

 

solą

 

żurawia

 

z kimś

 

dziury

 

sobie

 

komuś

 

bakcyla
 
na

 

bumerang

 

pieńku

 

soli

 

w oku

 

beczkę

 

w całym

 

w brodę

 

oczy

 

 

  1. Jakie są funkcje związków frazeologicznych?

Funkcje frazeologizmów:

– wzmacniają plastyczność i wyrazistość tekstu,

– tworzą grę słowną, która przyciąga uwagę,

– są źródłem humoru.

  1. Rozwiąż poniższe ćwiczenie i prześlij na ckupar@wp.pl.

Ćwiczenia frazeologiczne

Pozdrawiam

Agnieszka Piekarska