17.04.2020 r. język polski- 4 BT
Temat: ROŻNE UJĘCIA PROBLEMATYKI HOLOCAUSTU W LITERATURZE POLSKIEJ- POWTÓRZENIE WIADOMOŚCI.
Dzień dobry,
Tematem dzisiejszych zajęć jest powtórzenie i utrwalenie wiadomości dotyczących problematyki żydowskiej w literaturze okresu II wojny światowej. W ramach powtórzenia omówimy podstawowe typy form literatury opisującej Holocaust.
- Zacznijmy od przypomnienia kontekstu historycznego.
Po rozpoczęciu II wojny światowej władze niemieckie podjęły niezwykle radykalne działania wobec ludności żydowskiej na ziemiach polskich. Poza koniecznością noszenia opaski z gwiazdą Dawida tworzono w miastach specjalne żydowskie dzielnice mieszkalne. W ten sposób hitlerowcy chcieli kontrolować liczebność narodu żydowskiego aż do planu ostatecznej likwidacji.
- Przypomnij, co oznacza etymologiczne i realne, historyczne znaczenie słowa „Holocaust”.
Słowo „holocaust” pisane małą litera, wywodzi się z języka greckiego, w którym oznacza „całopalenie, ofiarę złożoną w całości”; jego hebrajskim odpowiednikiem jest „shoah”.
Etymologia wyrazu jest biblijna, ale historia nadała temu określeniu specyficzne i tragiczne zarazem znaczenie.
Dziś słowo „Holocaust” pisane wielką literą, oznacza eksterminację Żydów podczas II wojny światowej. Zaczęła się ona od ograniczenia praw obywatelskich ludności żydowskiej: chodziło o zakaz pobytu w niektórych miejscach publicznych, konfiskatę przedsiębiorstw, pieniędzy, pracę przymusową, naznaczenie przez noszenie specjalnych opasek. Następnym etapem było zamknięcie w gettach, gdzie warunki egzystencji z dnia na dzień stawały się coraz bardziej koszmarne. Ostatni etap to stopniowe wywożenie mieszkańców gett do obozów śmierci, np. w: Treblince, Bełżcu, Sobiborze czy Chełmnie. W tych czterech obozach zamordowano latem 1942 r. około dwóch milionów Żydów.
- Historyczne doświadczenie Holocaustu wzbudziło ogromne zainteresowanie literatury tworzonej zarówno przez Żydów, jak i Polaków. Powstało wiele utworów podejmujących ten temat, wśród których możemy wyróżnić:
a. Relacje bezpośrednie- stanowią utwory, które można nazwać literaturą dokumentu osobistego. To wypowiedzi, które nie zawierają fikcji, całkowicie autentyczne, choć niekiedy literacko oszlifowane. Szczególne miejsce zajmują wśród nich relacje niedoszłych ofiar – Żydów ocalonych z Holocaustu. Narratorzy utworów są jednocześnie ich bohaterami.
Książka Władysława Szpilmana „Pianista” to rodzaj pamiętnika, osobistej kroniki zagłady, spisanej tuż po wojnie.
Wywiad z Władysławem. Szpilmanem możecie obejrzeć na stronie https://www.youtube.com/watch?v=AOv36KgX4_Y
Natomiast na stronie https://www.youtube.com/watch?v=rjckuwKL6F8 znajdziecie wywiad, w którym Szpilman opowiada o spotkaniu z niemieckim oficerem W. Hosenfeldem.
Scena spotkania Wilma Hosenfelda i Władysława Szpilmana należy do najbardziej znanych fragmentów wojennych wspomnień pianisty, opublikowanych po raz pierwszy w 1946 roku.
Zachęcam również do obejrzenia filmowej ekranizacji wspomnień Władysława Szpilmana w reż. R. Polańskiego „Pianista” z 2002 r.
b. Wywiady, zapisy rozmów– to utwory, w których relacja świadka, najczęściej potencjalnej ofiary eksterminacji, została poddana artystycznej „obróbce” przez rozmówcę, najczęściej literata profesjonalistę. Przykładem jest wywiad Hanny Krall z Markiem Edelmanem, przywódcą powstania w getcie warszawskim.
Szczegółowe opracowanie lektury „Zdążyć przed Panem Bogiem” znajdziecie na stronie https://klp.pl/zdazyc-przed-panem-bogiem/
Na stronie https://ninateka.pl/audio/zapiski-ze-wspolczesnosci-marek-edelman-we-wspomnieniach-1-5-julia-hartwig możecie wysłuchać wspomnień Julii Hartwig o jej przyjaźni z Markiem Edelmanem.
Przeczytajcie również wywiad z Markiem Edelmanem pt. „Łatwo jest wzbudzić nienawiść, a miłość bardzo trudno”, przeprowadzony w Łodzi w 2006 r., który znajdziecie na stronie Centrum Dialogu im. M. Edelmana w Łodzi- https://www.centrumdialogu.com/o-nas/marek-edelman/wywiad-z-markiem-edelmanem
Inną relację przedstawia Zofia Nałkowska, rozmówczyni ocalałych Żydów, zeznających przed Komisją Badania Zbrodni Niemieckich. Nie komentuje ona tego, co mówią. Powściągliwość w wyrażaniu ocen, ujawnianiu uczuć – to zabieg bardzo charakterystyczny dla literatury o Holocauście.
Opracowanie „Medalionów” Z. Nałkowskiej znajdziecie na stronie- https://klp.pl/medaliony/
Jedyną w swoim rodzaju relacją o Holocauście są „Rozmowy z katem” Kazimierza Moczarskiego, bo głos zabiera prześladowca, a nie prześladowany. Świadek zagłady to generał Stroop, odpowiedzialny za likwidację warszawskiego getta. Moczarski w warunkach więziennych prowadzi z nim rozmowy, a po wyjściu z więzienia zapisuje je w formie wywiadu-rzeki, ściśle zachowując punkt widzenia rozmówcy.
Szczegółowe opracowanie utworu znajdziecie na stronie- https://klp.pl/rozmowy-z-katem/
c. Fikcja literacka- Holocaust jest tematem wielu utworów z fikcyjnymi wątkami i postaciami albo wykorzystujących historyczną rzeczywistość i fakty w sposób przetworzony.
Przykładem może być powieść Andrzeja Szczypiorskiego „Początek”, opracowanie znajdziecie na stronie- https://klp.pl/poczatek/
Chcąc pogłębić tematykę Holocaustu, proponuję zapoznać się również z powieścią Jerzego Kosińskiego „Malowany ptak”, w której świat okupacyjny widziany jest ze szczególnej perspektywy – narratora dziecięcego.
„Malowany ptak” J. Kosiński– audiobook- https://www.youtube.com/watch?v=9nSxo-7axwY
Dodatkowo polecam kilka filmów na temat Holocaustu, które możecie obejrzeć na stronach:
Lista Schindlera– https://www.cda.pl/video/3840082ee
Wybór Zofii– https://www.cda.pl/video/612236cd
Chłopiec w pasiastej piżamie– https://www.cda.pl/video/490933081
Ucieczka z Sobiboru– https://www.cda.pl/video/1435949d
Wszelkie pytania dotyczące tematu proszę kierować na grupę, dziennik elektroniczny lub mój adres mailowy: b.kusiuk@wp.pl
Pozdrawiam
Bożena Kusiuk