18.05.2020 r.
Temat: O szyby deszcz dzwoni… Sposoby tworzenia nastroju w wierszu młodopolskim.
Cele lekcji:
- scharakteryzowanie kreacji podmiotu lirycznego w wierszu;
- opisanie obrazów poetyckich wykreowanych w utworze;
- odszukanie symboli wykorzystanych w utworze oraz odczytanie wyrażanych przez nie treści egzystencjalnych; wskazanie w wierszu elementów obrazowania impresjonistycznego;
- wskazanie motywu powtarzającego się we wszystkich strofach.
Przebieg lekcji:
- Wprowadzenie: „Wszelki krajobraz jest stanem duszy” (Henri Frédéric Amiel ) – sąd dotyczący specyfiki modernistycznego krajobrazu.
Pejzaż mentalny stanowi jeden z zasadniczych sposobów mówienia o uczuciach w literaturze modernistycznej. Opis krajobrazu staje się w utworze ekwiwalentem nastroju, emocji czy ukrytych w podświadomości myśli. Pisarze przełomu XIX i XX wieku ze szczególnym upodobaniem posługiwali się obrazami lasu, parku, łąki, pola czy rozmaitych typów zbiorników wodnych, aby wyrazić uczucia. Pejzaż w ujęciu takim ma zasugerować „aurę nastrojową”, ma być swoistym równoważnikiem tego, co ukryte we wnętrzu człowieka.
- Na dzisiejszych zajęciach zapoznamy się ze słynnym młodopolskim wierszem Staffa „Deszcz jesienny”. Proszę zapoznać się z notą biograficzną poświęconą autorowi (podręcznik, s. 112)
Leopold Staff to „poeta czterech epok”. Ewolucja twórczości poety: dekadentyzm / nietzscheanizm / franciszkanizm → klasycyzm → nowatorstwo formalne w kontekście uniwersalnych idei humanistycznych.
„Deszcz jesienny” stanowi jeden z najbardziej znanych wierszy Staffa i najczęściej rozpoznawanych tekstów dekadenckich epoki.
- Proszę przeczytać wiersz ( podręcznik, s. 112-113) a następnie, w oparciu o wprowadzenie do lektury wiersza (podręcznik, s. 111) zastanów się na czym polega jego związek z impresjonizmem.
Staff posłużył się w nim po mistrzowsku malarską techniką impresjonistyczną:
Analiza strofy I
- Funkcje:
- wprowadzenie w nastrój smutku, melancholii;
- zarysowanie sytuacji lirycznej: refleksje „ja” lirycznego związane z obserwacją jesiennego krajobrazu;
- określenie motywu przewodniego wiersza: wprowadzenie metafory utożsamiającej „deszcz z płaczem”, opartej na zasadzie analogii;
- muzyczność współtworząca nastrój refleksji;
- oniryczność przejawiająca się w kreacji przestrzeni.
2.Środki poetyckie:
- liczne onomatopeje naśladujące szemranie kropel głoski s, sz, cz, dż
- słowa określające deszcz brzmią tak jak on- instrumentacja głoskowa. funkcja: podkreślenie nastroju dekadenckiego poprzez tworzenie wrażenia padającego deszczu.
3.RYTMIKA: wersy 12- zgłoskowe wiersz sylabotoniczny
4.Odczytanie wizji świata i ludzkiego życia- praca samodzielna z tekstem wiersza.
Spróbuj określić problematykę kolejnych strof utworu i wypełnić kartę –_Karta pracy 1
Sugestie interpretacyjne znajdziesz w pliku- Wizja świata i ludzkiego życia w wierszu.
- Zasada kompozycyjna utworu:
Zauważ, że spójność wiersza została osiągnięta za pomocą stosowania techniki powtarzania głównego motywu (czasownik płakać zamyka każdą kolejną strofę) oraz rozbudowanej synonimiki poetyckiej (deszcz → krople dżdżu → jęk szklany → płacz szklany → łzy → płakać → łkać). Kolejne strofy łączą się z sobą na zasadzie asocjacji (technika ta często stosowana była przez pisarzy przełomu XIX i XX wieku).
- Obrazy poetyckie i ich znaczenie w utworze:
| POETYCKI OBRAZ | JEGO ZNACZENIE | |
| I część | mary snów wieczornych
epitety: „powiewne, dziewicze, odziane w łachmany szat szarej żałoby”; czekają na dzień, poszły w dal, szukają schronienia, idą na smutek i życie tułacze płaczą |
ü motyw wędrówki- nie ma wytchnienia;
ü motyw oniryczny = motyw snu |
| II część | ujawnia się podmiot liryczny, wspomina w dzień chmurny, słotny: śmierć bliskich osób, kogoś kto chciał go pokochać, cmentarz, śmierć nędzarza, dzieci spalone w pożarze domu, płaczących w krąg ludzi | wspomnienia są odległe; kolejne obrazy nieszczęść – potęgują smutek |
| III część | podmiot widzi w ogrodzie smutnego szatana, jego przybycie zmieniło to miejsce w pustelnię: kwiaty posypał popiołem, na trawnik rzucił kamienie, posiał trwogę, śmierć, przerażenie; Szatan: zmartwiony, ze zwieszoną głową położył się na pustkowiu, które uczynił z ogrodu, łka, rozpacza | Ogród duszy podmiotu lirycznego jest również szary, przysypany popiołem
– pejzaż duszy – w tym świecie nawet szatan jest smutny i rozpacza |
7. Podsumowanie interpretacji wiersza Staffa.
Utwór Staffa świadczy o związkach poety z dekadenckim nurtem literatury przełomu XIX i XX wieku poprzez:
- konwencjonalny wybór pory roku dla zobrazowania pesymistycznego poglądu na świat,
- typowe dla wyobraźni dekadenckiej obrazy grobów, tajemniczych postaci spowitych mgłami, zniszczony dom, ogród
- dekadencki wymiar utworu został dodatkowo spotęgowany za pomocą obrazu smutnego Szatana.
Jednocześnie należy zwrócić uwagę na fakt precyzyjnej budowy wiersza, która świadczy o związkach Staffa z poetyką klasycyzmu.
Zaliczenie zajęć:
Proszę sporządzić pełną notatkę z lekcji, zrobić zdjęcie i przesłać na mojego maila w dniu dzisiejszym.
Pozdrawiam- Bożena Kusiuk
Uwaga!
Na następnych zajęciach, w czwartek – 21.05.2020 r, 4 lekcja, godz. od 10.50 do 11.35- będziecie pisali sprawdzian z lektury „Ludzie bezdomni”, którą właśnie zakończyliśmy omawiać. Proszę powtórzyć informacje z ostatnich zajęć poświęconych powieści Żeromskiego. Sprawdzian będzie udostępniony na stronie epodręczniki.pl . Na stronie są nadal dostępne polecane dla Was tematy z „Ludzi bezdomnych”, które proszę przeczytać w ramach powtórzenia. Sprawdzian będzie z dostępem czasowym, dlatego proszę wcześniej sprawdzić, czy strona działa u każdego z Was poprawnie i każdy może się zalogować.
Pozdrawiam- Bożena Kusiuk