Drodzy Uczniowie,
zapraszam Was dzisiaj na spotkanie z twórczością Leopolda Staffa.
Temat: „Chwilo trwaj, jesteś piękna!” – „Wysokie drzewa” Leopolda Staffa.
- Spróbujcie odpowiedzieć na pytanie, w jaki sposób można odbierać różnorodne wrażenia wywołane pięknem oglądanego pejzażu.
Sposoby odczuwania uroków natury poprzez:
– wzrok – obrazy, barwy, kształty;
– węch – zapachy (np. siana, ziemi po deszczu, kwiatów);
– słuch – odgłosy (np. zwierząt, szumu liści);
– dotyk – faktura (np. chropowatość kory drzewa, miękkość płatków kwiatu).
- Cel lekcji – analiza i interpretacja wiersza Leopolda Staffa „Wysokie drzewa”.
- Zapoznajcie się z biogramem L. Staffa – podręcznik s. 54.
- Tworzył w czterech różnych epokach literackich. Wielokrotnie zmieniał formę swych wierszy, jednak zdołał utrzymać ich niepowtarzalny styl. Cechy poezji Leopolda Staffa: spokój, równowaga, perfekcja formalna, pochwała życia – mimo towarzyszącego mu cierpienia (inspiracją są tu poglądy Franciszka z Asyżu), witalizm (kult energii życiowej) oraz aktywizm (postulowanie przyjmowania czynnej postawy wobec życia) – zaczerpnięte z filozofii Fryderyka Nietzschego i Henriego Bergsona, sięganie do tradycji chrześcijańskiej oraz antyku grecko – rzymskiego, stoicyzm, zanurzenie w polskim odrodzeniu spod znaku Jana Kochanowskiego, a także we włoskim renesansie, pojmowanie sztuki jako wcielenia doskonałego piękna, głoszenie mądrości, która jest gwarantem dojrzałego człowieczeństwa – jej źródło to szeroko pojmowana kultura humanistyczna, uwznioślenie zwykłości – podejmowanie za pomocą wysokiego stylu tematów, które mogą wydawać się niegodne poezji, odtwarzanie uniwersalnych prawd życiowych, godzenie paradoksów – np. przekonanie, że radość z każdego dnia życia nie wyklucza cierpienia, gdyż jest ono ludzkim doświadczeniem (Jerzy Kwiatkowski nazwał Staffa „poetą paradoksu”), wykorzystywanie lapidarnych, aforystycznych formuł i puent.
- Przeczytajcie wiersz „Wysokie drzewa” ze strony 54. Po lekturze tekstu określimy tematykę utworu – opis pejzażu, którego centralnym punktem są wysokie drzewa (tu: zwróćcie uwagę na tytuł), a także uczucia podmiotu lirycznego wywołanego tym widokiem (niewyrażone wprost).
- Waszym zadaniem jest namalowanie opisywanego pejzażu, w tym celu:
– wskażcie jego elementy (drzewa, woda, w której odbijają się drzewa, koniki polne ukryte w trawach na pobliskich łąkach, zachodzące słońce);
– określcie cechy elementów pejzażu, analizując wskazane fragmenty tekstu: …wysokie drzewa w brązie zachodu kute wieczornym promieniem; nad wodą co się pawich barw blaskiem rozlewa, pogłębiona odbitych konarów sklepieniem; z łąk koniki polne w sierpniowym gorącu tysiącem srebrnych nożyc szybko strzygą ciszę; zmierzch ciemnością smukłe korony odziewa.
- Zastanówcie się, do których zmysłów odwołuje się podmiot liryczny, kreśląc opis wysokich drzew i ich otoczenia, i przy pomocy jakich środków stylistycznych:
– wzroku – kształt i barwa drzew (epitety: wysokie drzewa, smukłych drzew, metafora: W brązie zachodu kute wieczornym promieniem), kolor wody (metafora: nad wodą, co się pawich barw blaskiem rozlewa, pogłębiona odbitych konarów sklepieniem), zapadający zmierzch (personifikacja: zmierzch ciemnością smukłe korony odziewa);
– węchu – zapach wody (epitety: zielony w cieniu, złoty w słońcu, metafora: zapach wody […] w bezwietrzu sennym ledwo miesza się, kołysze);
– słuchu – odgłosy wydawane przez koniki polne i cisza (personifikacja i instrumentacja głoskowa: koniki polne w sierpniowym gorącu tysiącem srebrnych nożyc szybko strzygą ciszę).
- Zwróćcie uwagę na fragmenty odwołujące się do kilku zmysłów – Zapach wody, zielony w cieniu, złoty w słońcu w bezwietrzu sennym ledwo miesza się, kołysze.
Powyższy fragment to przykład synestezji – metaforyczne łączenie w jednym wyrażeniu doznań różnych zmysłów (wzroku, słuchu itd.), np. „aksamitne spojrzenie”, „czerwony śmiech”.
- Zapoznajcie się z pojęciami : liryka opisowa, budowa klamrowa (definicje: str. 55 ).
- Uczucia podmiotu lirycznego – zachwyt, urzeczenie, oszołomienie pięknem, chęć wyzwolenia się, zjednania z naturą.
- W temacie dzisiejszej lekcji znalazł się cytat z „Fausta” Goethego. Uzasadnijcie jego użycie jako motta dla rozważań o wierszu L. Staffa „Wysokie drzewa”, a odpowiedzi prześlijcie na mego e- maila.
Pozdrawiam Was serdecznie
Agnieszka Piekarska