Język polski- 1 B4- 21.04.2020r.
TEMAT: ŚMIERCI, ŚMIERĆ CIĘ CZEKA… REFLEKSJE EGZYSTENCJALNE W POEZJI METAFIZYCZNEJ.
Dzień dobry,
Na poprzedniej lekcji poznaliście biografię prekursora baroku i najwybitniejszego reprezentanta polskiej poezji metafizycznej, jakim był Mikołaj Sęp Szarzyński.
Sęp Szarzyński żył w czasach burzliwych pod względem religijnym – obrady soboru trydenckiego, działania reformacji i kontrreformacji. Był obserwatorem świata zmagającego się z wojnami religijnymi, jako katolik zetknął się z luteranizmem (studia w Niemczech), w Polsce obserwował walkę Kościoła katolickiego z reformacją.
Wszystkie doświadczenia powodowały, że poeta mógł czuć się zagubiony, rozdarty wewnętrzne, świadomy kruchości istnienia i niepewny swojej przyszłości. Wpłynęły na egzystencjalne rozterki, sposób widzenia Boga, świata i miejsca człowieka w świecie.
Poezja metafizyczna ( patrz. definicja na str.165 w podręczniku) łączyła problematykę humanistyczną z teologią a częstym tematem wierszy poetów metafizycznych była refleksja egzystencjalna, dotycząca sensu życia w perspektywie nieuchronnej śmierci.
Proszę zapoznać się z treścią Sonetu V O Nietrwałej miłości rzeczy świata tego Mikołaja Sępa Szarzyńskiego (podręcznik, s. 166-167) oraz z Sonetem X Johna Donne’a– angielskiego przedstawiciela poezji metafizycznej. (podręcznik, s.168)
Treść Sonetu V znajdziesz również na stronie https://wolnelektury.pl/katalog/lektura/sonet-v-o-nietrwalej-milosci-rzeczy-swiata-tego.html
Analiza Sonetu V Mikołaja Sępa Szarzyńskiego. Zapoznaj się z pojęciami kluczowymi: vanitas i dualizm (patrz. podręcznik, s. 167)
Analizując Sonet V wyszukaj a następnie spróbuj wyjaśnić określenia dotyczące człowieka, Boga i świata.
Swoje przemyślenia uzupełnij zaproponowaną poniżej interpretacją i zapisz w zeszycie przedmiotowym, w następującej formie:
OKREŚLENIA ZWIĄZANE Z KONDYCJĄ CZŁOWIEKA:
- Rozdarty wewnętrznie („I nie miłować ciężko, i miłować nędzna pociecha”).
- Przywiązuje wagę do wartości ulotnych, przemijających (sława, władza, uroda).
- Pożąda sławy, władzy, bogactw, urody.
- Ma świadomość, że zaspokojenie żądz nie uczyni go spokojnym, wolnym od lęków.
- Wie, że miłość do Boga jest jedyną właściwą miłością.
OKREŚLENIA ZWIĄZANE Z NATURĄ BOGA
- Wieczna i prawa piękność.
- Cel miłości człowieka.
OKREŚLENIA ZWIĄZANE Z WŁAŚCIWOŚCIAMI ŚWIATA
- Miejsce, gdzie człowiek musi zmagać się z żądzami.
- Wartości świata są nietrwałe (vanitas).
- Pełen pokus.
Zwróć uwagę na antynomie ukazane w wierszu:
- Człowiek dąży do mistycznego zespolenia z Bogiem (celem miłości), jednocześnie dręczą go pokusy ciała, bo miłuje świat i pożąda jego wartości.
- Natura człowieka jest złożona. Dusza zmierza do Boga – świętości, a zarazem wieczności, ciało pragnie zaspokoić swe żądze.
Dramatyzm i paradoksalność sytuacji człowieka w świecie podkreślają różne środki stylistyczne.
Początkowa wypowiedź zawiera paradoks dotyczący trudnej egzystencji człowieka w świecie: „I nie miłować ciężko, i miłować nędzna pociecha”. Myśl ta zawiera jednocześnie oksymoron „nędzna pociecha” i przerzutnię sygnalizującą niepokój wewnętrzny. W zakresie składni pojawia się inwersja, która wyraźnie podnosi styl – o sytuacji egzystencjalnej człowieka nie mówi się w sposób błahy. Strofa zakończona jest antytezą: „one rzeczy cukrują” (są ponętne), ale są zmienne i nietrwałe.
Kolejna strofa zawiera pytanie retoryczne, skłaniające do refleksji nad wyborami, których człowiek musi dokonać w swoim życiu. Wyliczenie eksponuje te wartości, których pożąda zwykły śmiertelnik. Zwrotkę kończy antyteza: człowiek może się nasycić bogactwami świata, ale nie uzyska spokoju wewnętrznego.
Trzecia i czwarta strofa również rozpoczynają się antytezami: duchowa miłość jest przeciwstawiona materialnemu ciału, często materia pochłania miłość i człowiek nie dostrzega Boga, który jest prawdziwym celem miłości (peryfraza).
Wnioski:
Wiersz Sępa Szarzyńskiego staje się formą wyznania konfliktu duchowego poety. Sęp dostrzega i podkreśla antynomie ludzkiej egzystencji: duch– materia, wieczność–zmienność, Bóg–człowiek, dobro–grzech, pokój–walka.
Analiza Sonetu X Johna Donne’a – przeczytaj utwór i wykonaj polecenia 1-6 zawarte w podręczniku, s.168.
Przykładowe ustalenia:
- Podmiotem mówiącym jest człowiek wierzący, obserwator życia, filozof zajmujący się zagadnieniami życia i śmieci. Adresatką jest personifikowana Śmierć, świadczą o tym apostrofy na początku, w środku i na końcu tekstu.
- Człowiek w utworze Johna Donne’a jest pewny siebie, czuje swoją wyższość nad Śmiercią, ma do niej lekceważący stosunek.
- Skoro podmiot liryczny dostrzega analogię snu i śmierci, a człowiek, który zasypia, odczuwa przyjemność, czuje się pokrzepiony, to śmierć powinna dawać ukojenie duszy i spoczynek ciału, powinna zatem być ludziom miła. Człowiek nie powinien bać się spotkania ze śmiercią.
- Personifikowana Śmierć jest sługą losu, przypadku, królów i desperatów, bowiem jest skutkiem wojen, trucizn, chorób.
- Człowiek wierzący nie obawia się śmierci, ponieważ ma świadomość życia wiecznego. Po przekroczeniu granicy między bytem na ziemi a bytem wiecznym personifikowana Śmierć umiera, czyli jej los jest podobny do losu ludzkiego.
- Lekceważący stosunek podmiotu mówiącego do śmierci wynika z pełnionej przez niego funkcji, ale i światopoglądu. John Donne był kapłanem i kaznodzieją, pisząc w ten sposób o śmierci, próbował oswoić człowieka z jej nadejściem.
Proszę zrobić notatkę z dzisiejszych zajęć w zeszycie przedmiotowym.
Pozdrawiam- Bożena Kusiuk