19.05.2020 r.
Temat: W klimacie i wieku filozofii i rozumu… Filozofia oświecenia.
Dzień dobry, drodzy uczniowie.
Na poprzednich zajęciach rozpoczęliśmy omawianie nowej epoki. Mówiliśmy o tym, że oświecenie jest epoką, w której dominuje kult rozumu, w której nastąpiło uwolnienie człowieka spod dominacji autorytetów teologicznych, w której nastąpił awans społeczny i kulturalny.
Na dzisiejszych zajęciach omówimy filozofię tego czasu.
Jednym z synonimów oświecenia jest nazwa “wiek filozofów”. O największym z filozofów XVIII w. Immanuelu Kancie- wspomniałam Wam już na poprzednich zajęciach, wyjaśniając definicję oświecenia.
Immanuel Kant- niemiecki filozof oświeceniowy (1724- 1804)
Filozofia oświeceniowa ukształtowała się na gruncie osiemnastowiecznego racjonalizmu ( zapoczątkowanego przez Kartezjusza) i empiryzmu. Jej naczelną kategorią było pojęcie rozumu.
Racjonalizm- od łac. ratio– rozum. Wiara w potęgę ludzkiego rozumu, jako tej siły, która jest najważniejsza w poszukiwaniu prawdy i wiedzy o świecie. Wywodzi się od XVII- wiecznego jeszcze Kartezjusza i jego słynnej maksymy „Cogito ergo sum”- myślę, więc jestem.
W czasach oświeconych znalazło się wielu zwolenników i kontynuatorów myśli kartezjańskiej, a najważniejszym z nich był holenderski filozof Baruch Spinoza uznający rozum za najdoskonalsze narzędzie poznania.
Baruch Spinoza, Benedictus Despinoza, Benedictus d’Espinoza (1632 – 1677)
W przeciwieństwie do swego poprzednika wyznawał on jednak panteizm, utożsamiając Boga z przyrodą. Był także głosicielem determinizmu, poglądu wykluczającego istnienie przypadku i wolnej woli.
We Francji najwybitniejszym zwolennikiem racjonalizmu był Wolter.
Voltaire, pol. Wolter, właśc. François-Marie Arouet (1694 -1778 )
Był autorem utworów publicystycznych i literackich, w tym słynnej powiastki filozoficznej ‘Kandyd”.
Rozwój filozofii racjonalistycznej przyczynił się do zmiany poglądów na temat religii – na przełomie XVII i XVIII w. rozwinął się deizm i ateizm. Z nowego stosunku do religii narodził się we Francji libertynizm – laicki ruch umysłowy, skierowany przeciwko tradycyjnej obyczajowości i etyce katolickiej. Nawiązywał on do hedonizmu, utożsamiającego szczęście z osiąganiem przyjemności, zwłaszcza cielesnych.
Ateizm – pogląd odrzucający ideę Boga, czyli siły wyższej, która stworzyła świat i nim rządzi.
Deizm – uznaje istnienie Stwórcy, czego świadectwem jest istnienie świata. Deiści wychodzili jednak z założenia, iż Bóg, po stworzeniu świata, nie ingeruje już w jego funkcjonowanie.
Libertynizm – za libertynów uważano wolnomyślicieli, głównie ateistów, którzy nie wierzyli w żadne kodeksy moralne, a w życiu kierowali się epikurejską filozofią dążenia do rozkoszy i unikania wszelkich przykrości. Do najsłynniejszych libertynów epoki należeli Casanova i markiz de Sade.
Prądem przeciwstawnym wobec racjonalizmu był empiryzm głoszący, że prawdziwe poznanie odbywa się na drodze doświadczenia i obserwacji.
Nurt ten, zapoczątkowany przez Francisa Bacona w XVII w., był kontynuowany przez angielskiego filozofa Johna Locke’a.
John Locke (1632 – 1704)
Uważał on, że nowo narodzony człowiek ma czysty umysł, niczym niezapisana karta czy tablica- po łacinie tabula rasa. Umysł człowieka zapełnia się poprzez nowe doświadczenia.
Ponadto John Locke twierdził, że nawet ludzie wyznający przeciwne poglądy winni umieć razem współżyć. Jeśli brakuje im takiej umiejętności, konieczna staje się władza despotyczna, która ukrócałaby wolność jednostki. Stąd też, by utrzymać swoją wolność, ludzie powinni umieć dochodzić do rozwiązań kompromisowych. Uważał także, że wszyscy powinni być równi wobec prawa i mieć podobne szanse awansu społecznego.
Zarówno empiryzm, jak i racjonalizm zakładały możliwość poznania praw rządzących naturą i reformowania stosunków społecznych – sprzyjało to rozwojowi utylitaryzmu, czyli idei głoszącej, że gwarantem szczęścia jest użyteczność tego, co robimy.
Przeciwwagę tej optymistycznej koncepcji stanowiły poglądy Jeana Jacquesa Rousseau.
Jean-Jacques Rousseau (1712 – 1778 )
Głosił on hasło powrotu do natury, której przeciwstawiał cywilizację i kulturę, niszczące w człowieku pierwotne dobro. Zdaniem Rousseau dopiero w naturalnym otoczeniu człowiek może być naprawdę dobry, szczęśliwy i wolny. Rousseau był też twórcą teorii wychowania uwzględniającej nie tyle poznanie intelektualne, co prawa natury i porywy serca.
Polecenie do pracy z podręcznikiem:
- Celem uzupełnienia wiadomości zapoznaj się z informacjami zamieszczonymi w podręczniku, na temat głównych kierunków filozofii oświeceniowej, temat 47, s. 247
- Zapoznaj się z hasłem zabobon z Wielkiej encyklopedii francuskiej, podręcznik, s. 248, a następnie wykonaj polecenia do tekstu.
- Przeczytaj fragment rozprawy J. J. Rousseau „Postęp i szczęście ludzkości” zamieszczony w podręczniku, s. 249- 251 i postaraj się odpowiedzieć na polecenia do tekstu, s. 251
Zadanie domowe
- Sporządź notatkę z lekcji w zeszycie przedmiotowym.
Pozdrawiam- Bożena Kusiuk