21.04.2020 r.
Temat: Sprawa polska w latach 1939 -1943
1 Powstanie rządu polskiego we Francji
Mimo klęski we wrześniu 1939 r. Polska nie przestała istnieć, a przegrana kampania wrześniowa nie oznaczała końca wojny. Po agresji na Polskę ZSRR, w nocy z 17 na 18 września 1939 r., władze Rzeczpospolitej: prezydent Ignacy Mościcki, premier Felicjan Sławoj-Składkowski i naczelny wódz Edward Śmigły-Rydz, przekroczyli granicę polsko-rumuńską z zamiarem udania się do Francji, gdzie zamierzano prowadzić dalszą walkę. Jednak mimo wcześniejszych uzgodnień rząd rumuński nie zezwolił na swobodny przejazd władz polskich i internował najważniejszych polityków. W tej sytuacji prezydent Ignacy Mościcki wyznaczył na swojego następcę byłego marszałka senatu Władysława Raczkiewicza. Nowy prezydent, zgodnie z oczekiwaniami Paryża, powołał 30 września na urząd premiera gen. Władysława Sikorskiego. Na początku października nowy rząd został uznany przez Wielką Brytanię i USA.
2 Odtworzenie armii polskiej we Francji
Najważniejszą kwestią dla rządu było utworzenie armii polskiej. Od szybkości jej powstania i siły w znacznym stopniu zależał stosunek Francji i Wielkiej Brytanii do Polaków i sprawy polskiej. Wojsko zamierzano sformować przede wszystkim z przedstawicieli Polonii francuskiej i weteranów kampanii wrześniowej, którzy przez Rumunię lub Węgry docierali do Francji. Na początku 1940 r. armia polska we Francji liczyła około 80 tyś. Żołnierzy. W jej skład wchodziły następujące jednostki wojskowe:
- 1 Dywizja Grenadierów – gen. Bronisław Duch
- 2 Dywizja Strzelców Pieszych – gen. Bronisław Prugar-Ketling
- 10 Brygada Kawalerii Pancernej – gen. Stanisław Maczek
- Samodzielna Brygada Strzelców Podhalańskich – gen. Zygmunt Szyszko-Bochusz
- Samodzielna Brygada Strzelców Karpackich – gen. Stanisław Kopański
Całość uzupełniało 7 dywizjonów lotniczych i marynarka wojenna, w której skład wchodziły niszczyciele: Błyskawica, Grom i Burza oraz okręty podwodne Orzeł i Wilk.
3 Klęska Francji i odtworzenie armii polskiej w Wielkiej Brytanii
Po klęsce Francji władze Rzeczpospolitej na wychodźstwie przeniosły się do Londynu. W sierpniu 1940 r. rząd polski zawarł z rządem brytyjskim umowę wojskową, na mocy której rozpoczęto formowanie nowych jednostek wojskowych. Polaków skierowano do Szkocji, która na kilka lat stała się ich główną bazą. W Wielkiej Brytanii powstały następujące jednostki wojskowe:
- Samodzielna Brygada Spadochronowa – gen. Stanisław Sosabowski
- 1 Dywizja Pancerna – gen. Stanisław Maczek
Odtworzono polską marynarkę wojenną oraz utworzono dywizjony lotnicze m.in. 300,301,302 i 303
4 Nawiązanie stosunków z ZSRR
Agresja Niemiec hitlerowskich na Związek Radziecki w czerwcu 1941 r. otworzyła nowy etap wojny. Dla Polaków był to znaczący fakt. ZSRR z państwa wrogiego stawał się teraz potencjalnym sojusznikiem, tym cenniejszym, że na jego terytorium przebywało tysiące Polaków, z których można było sformować armię. Brytyjczykom również zależało na zawarciu polsko-radzieckiego porozumienia, ponieważ widzieli w nim szansę na wzmocnienie ważnych dla siebie Polskich Sił Zbrojnych. Ostatecznie porozumienie zwane układem Sikorski-Majski, zostało podpisane w Londynie 30.07.1941 r. Wkrótce potem w Moskwie zawarto umowę wojskową. Na jej mocy rozpoczęto tworzenie Armii Polskiej w ZSRR. Jej dowódcą został gen. Władysław Anders.
5 Zerwanie stosunków polsko-radzieckich i śmierć gen. Sikorskiego
Ewakuacja w 1942 r. Armii Polskiej z ZSRR pogorszyła stosunki polsko-radzieckie. Na początku marca 1943 r. Stalin zdecydował o powstaniu w Moskwie komunistycznego Związku Patriotów Polskich, który miał utworzyć polskie oddziały u boku Armii Czerwonej. 13.04. 1943 r. radio berlińskie podało informację o odkryciu w lesie pod Katyniem masowych grobów polskich oficerów. O dokonanie zbrodni Niemcy oskarżyli Rosjan. Generał Sikorski nie mógł zlekceważyć tych doniesień i aby zachować bezstronność, zwrócił się z prośbą do Międzynarodowego Czerwonego Krzyża w Szwajcarii o wysłanie do Katynia niezależnych ekspertów. Z podobnym apelem do MCK zwrócili się Niemcy. W tej sytuacji Stalin oskarżył Polaków o współpracę z Niemcami i zerwał stosunki dyplomatyczne z rządem gen. Sikorskiego. Wkrótce potem na Polaków spadł kolejny cios. 4.07.1943 r. w katastrofie lotniczej w Gibraltarze zginął gen. Sikorski. Po jego śmierci nowym premierem został Stanisław Mikołajczyk, a naczelnym wodzem gen. Kazimierz Sosnkowski.
Dariusz Nastaj