Drodzy Uczniowie,
na dzisiejszej lekcji zapoznamy się z sylwetką Kazimierza Moczarskiego i uzasadnimy, że jest on współczesnym herosem.
Temat: Współczesny heros – Andrzej Szczypiorski „O Kazimierzu Moczarskim”.
- Podajmy wyrazy pokrewne słowa heros:
heroiczny, heroizm, heroiczność, heroika, heroikomiczny, heroikomika.
Objaśnimy znaczenie wybranych związków frazeologicznych:
– heroiczny czyn – dzielny, odważny czyn
– heroiczna miłość – miłość wymagająca poświęceń
– heroiczna śmierć – bohaterska śmierć
– heroizm bohatera – bohaterstwo, odwaga, męstwo
– heroizacja bohatera – nadawanie mu cech bohatera.
- Kim był heros?
Grecy nazywali herosami przede wszystkim potomków bogów i ludzi. Do najsłynniejszych herosów – dzieci boga i śmiertelniczki – należeli Herakles, Achilles, Tezeusz i Perseusz. Do grona herosów zaliczano również potomstwo zrodzone wyłącznie z ludzi – warunkiem było dokonanie niezwykłych czynów (np. założenie miasta). Tak herosami stali się Edyp, Hektor, Jazon czy Odyseusz. Tym, co łączyło większość herosów, była nie tylko boska krew płynąca w ich żyłach, lecz także potężna siła i wielka odwaga, dzięki którym pokonywali wszelkie przeszkody, walcząc z potworami, a nawet z samymi bogami.
Chmura wyrazów pod tytułem „Ideał starożytnego herosa”.
- Odczytajcie wstęp ze str. 122 „Herosi i zbrodniarze” oraz tekst Andrzeja Szczypiorskiego „O Kazimierzu Moczarskim” ( str. 123 ).
Spróbujcie samodzielnie wykonać polecenia:
– Na podstawie tekstu nazwij cechy charakteru Kazimierza Moczarskiego pozwalające nadać mu miano współczesnego herosa.
– Na podstawie tekstu określ system wartości bohatera.
– Wypisz z tekstu informacje na temat podejmowanych przez Kazimierza Moczarskiego działań na rzecz państwa polskiego.
- O Kazimierzu Moczarskim
Kazimierz Moczarski (1907-1975) był żołnierzem Armii Krajowej w stopniu kapitana. Wyrokiem władzy komunistycznej został w sierpniu 1945 r. aresztowany i skazany najpierw na dziesięć lat pozbawienia wolności, a następnie – wyrokiem wydanym w 1952 r. – na karę śmierci. Powód? Przynależność i działalność w Armii Krajowej. W 1953 r. Sąd Najwyższy zmienił karę śmierci na dożywotnie więzienie. Przez dwa lata Kazimierz Moczarski nie uzyskał żadnej informacji o zmianie werdyktu. Podczas śledztw poddawano go licznym torturom. 11.12.1956 r. Sąd Wojewódzki w Warszawie orzekł ostatecznie o braku winy skazanego.
Przez 225 dni, od 02.03. do 11.11.1949 r., kapitan Armii Krajowej Kazimierz Moczarski przebywał w więzieniu mokotowskim w jednej celi z niemieckim nazistą, generałem SS, Jürgenem (Josefem) Stroopem (1895-1952). Stroop odpowiedzialny był między innymi za mordowanie ludności żydowskiej i polskiej w Poznaniu, Krotoszynie, Wrześni, Śremie i Gnieźnie oraz za krwawe stłumienie powstania w getcie warszawskim, które trwało od 19.04 do 16.05.1943 r. Stroop skazany został na karę śmierci i stracony 06.03.1952 r. w więzieniu mokotowskim. Drugim współwięźniem przebywającym w celi był podoficer kryminalnej policji obyczajowej, podczas wojny archiwista urzędu dowódcy Policji Bezpieczeństwa i Służby Bezpieczeństwa w Krakowie, Gustaw Schielke.
- Sprawa sumienia
W swoim artykule O Kazimierzu Moczarskim Andrzej Szczypiorski napisał: „Kiedyś, zapewne pod wpływem przyjaźni z autorem tej książki, napisałem, że »sumienia nie tylko nie można kupić ani sprzedać, lecz nie można go również scedować na państwo, naród, klasę – bo wtedy przestajemy po prostu istnieć jako ludzie”. Jedną z kluczowych spraw, z którą musi się zmierzyć w swoim życiu każdy człowiek, jest sprawa sumienia. Choć brzmi to może paradoksalnie, to jednak należy stwierdzić, że funkcjonariusze totalitaryzmu nazistowskiego i komunistycznego nie byli ludźmi pozbawionymi sumienia. Działali dochowując wierność zasadom. Obwiniali się w sytuacji, gdy następowały najmniejsze nawet uchybienia. Uważali, że ich posłuszeństwo było bardziej skrupulatne niż u wielu innych zwykłych obywateli. W czym zatem tkwi źródło problemu? Odpowiedź brzmi: chodzi o właściwą miarę sumienia. Bycie człowiekiem domaga się pracy nad sobą także, a może nawet przede wszystkim, w zakresie prawidłowego kształtowania własnego sumienia.
W ideologiach totalitarnych w radykalny sposób zło wyniesiono na piedestał dobra, dobro natomiast uznano jako zło, słabość, małość jednostki. Konsekwentnie i zgodnie z ustanowioną instrumentalną hierarchią wartości, nagradzano tych, którzy czynili zło i wymierzano kary tym, którzy czynili dobro. Zbrodniarze sprawowali władzę, a ludzi szlachetnych dręczono, torturowano, osadzano w więzieniach i skazywano na śmierć. Świat wartości uległ zakłamaniu. Kiedy podczas procesów powojennych zadawano zbrodniarzom hitlerowskim pytanie o świadomość ich winy, bardzo wielu z nich odpowiadało: „Unschuldig”, czy też: „Meine Ehre heiβt Treue!”, lub: „Ich habe nur Befehle ausgeführt!”. Podobny tok myślenia, choć często niestety nie na ławie oskarżonych, występował i występuje u zbrodniarzy komunistycznych: brak poczucia winy i usprawiedliwianie siebie poprzez wskazywanie na wierne wypełnianie obowiązków zgodnie z ówcześnie obowiązującym prawem.
- Odpowiedzialność
W murach więzienia mokotowskiego znaleźli się z jednej strony ludzie z sumieniem instrumentalnym (oprawcy komunistyczni i zbrodniarze nazistowscy), z drugiej człowiek, którego sumienie odwoływało się do najwyższych miar i wartości. W centrum pojawiła się sprawa zachowania własnego człowieczeństwa – wolności, mimo zewnętrznego zniewolenia, dochowania wierności sobie i prawym zasadom oraz przyzwoitości. Być człowiekiem znaczy wziąć na siebie odpowiedzialność. Ucieczka od odpowiedzialności fundamentalnej, to znaczy odnoszącej się do podstawowych zasad dobra i zła, jest iluzją, fikcją. Człowiek może wprawdzie wyrzec się i zaprzedać siebie, stając się trybikiem takiej czy innej machiny ideologicznej, ale także i wówczas ponosi on pełną odpowiedzialność za ten właśnie wybór i wszelkie wynikające z niego konsekwencje.
- Przesłanie
Heroiczne świadectwo Kazimierza Moczarskiego szepcze cichutko do ucha każdego: »warto być Człowiekiem«, – lecz czy w hałaśliwym świecie współczesnym ktoś ten głos chce jeszcze usłyszeć?
- Odpowiedz pisemnie na pytanie 6 pod tekstem – Jakie cechy charakteru Moczarskiego są, według Ciebie, godne naśladowania? Uzasadnij swoją opinię. Odpowiedź prześlij na mojego e-maila ckupar@wp.pl lub przez dziennik elektroniczny.
Pozdrawiam
Agnieszka Piekarska