28.05.2020 r.
Temat: Myśl o (…) powinowactwie z tym dzikim, namiętnym wrzaskiem. Joseph Conrad jako świadek epoki kolonialnej.
Cele lekcji:
- kształcenie umiejętności charakteryzowania elementów świata przedstawionego w powieści Jądro ciemności;
- rozwijanie umiejętności selekcjonowania cytatów pod względem ich użyteczności w wypowiedzi;
- poznanie terminu postkolonializm;
Przebieg lekcji:
- Elementy świata przedstawionego w Jądrze ciemności J. Conrada.
- Czas akcji – II połowa XIX w.
- Miejsce akcji – Kongo w Afryce; Anglia.
- Narracja – występuje dwóch narratorów:
bezimienny marynarz, który przedstawia Marlowa i tło jego opowieści (wprowadzenie do Jądra ciemności tego narratora spowodowało, że czytelnik dowiedział się o historii Marlowa z relacji jego towarzysza, a ponadto była to forma buntu Conrada przeciw – panującemu w XIX w. – wzorcowi narratora wszechwiedzącego);
Charlie Marlow – narrator, bohater powieści, ale też alter ego Conrada (opowiada o odbytej podróży do Afryki, o spotkaniu z Kurtzem; Marlow charakteryzuje łowcę kości słoniowej za pomocą techniki „punktu widzenia” – próbując go poznać, słucha relacji innych ludzi i to umożliwia mu zbliżenie się do prawdy o tym człowieku).
- Kompozycja szkatułkowa (ramowa) – narrator marynarz wprowadza narratora bohatera i zamyka utwór; głównego bohatera poznajemy dopiero pod koniec utworu, wcześniej tylko opowiadali o nim inni kolonizatorzy.
- Bohaterowie:
Kurtz – ambitny młody człowiek, który wyjechał do Afryki jako kolonizator, pragnął nieść postęp i wprowadzać cywilizację oraz zarobić pieniądze na życie z bogatszą od siebie kobietą; najzdolniejszy agent towarzystwa handlowego; historia Kurtza jest symbolicznym obrazem dyktatora przeświadczonego o swojej wyjątkowej władzy; bohater oszukiwał siebie samego i innych ludzi, usprawiedliwiał sloganami swoje okrucieństwo wobec pierwotnych mieszkańców Afryki. W chwili śmierci wypowiada słowa: Zgroza! Zgroza!, które można interpretować jako podsumowanie działalności kolonizatorskiej; wyraz przeświadczenia o poniesieniu klęski życiowej przez człowieka, który dotarł do swojego „jądra ciemności”;
Charlie Marlow – marynarz, który pragnął wyruszyć do Afryki, by na rzece Kongo dowodzić statkiem parowym; opowiadał historię Kurtza, zastanawiając się nad przyczynami jego klęski; opowieść o losach łowcy kości słoniowej stała się dla Marlowa punktem wyjścia do rozważenia istoty cywilizacji i sposobem na poznanie samego siebie.
- Fabuła: nieskomplikowana, fragmentaryczna – ukazuje podróż Marlowa zmierzającego na spotkanie z Kurtzem; najważniejsze są refleksje psychologiczne, socjologiczne, filozoficzne.
Proszę zapoznać się z fragmentami powieści zamieszczonymi w podręczniku, temat 35, s. 193- 195 i przeanalizuj polecenia do tekstu, s. 196.
Tekst powieści znajdziesz również na stronie https://wolnelektury.pl/media/book/pdf/conrad-jadro-ciemnosci.pdf
- Opis scenerii jaka towarzyszy wyprawie parowca w górę rzeki Kongo.
Zauważ, że Marlow opisuje swoją podróż w górę rzeki – do „jądra” niezbadanej jeszcze Afryki – jako wyprawę niebezpieczną, odrealnioną, oniryczną. Mgła zawieszona nad rzeką oraz natura są ukazane jako potężne siły – ekspansywne, wiecznie się odradzające i wciągające słabego i nic nieznaczącego człowieka. Taki opis tworzy nastrój tajemniczości, grozy, wprowadza aurę niesamowitości.
- Wprowadzenie definicji podróży inicjacyjnej
Podróż inicjacyjna– to podróż w Nieznane, to ryzykowna wyprawa w głąb siebie, to pokonywanie kolejnych barier lęku przed sobą prawdziwym
Zastanów się, jakim stopniu wyprawa Marlowa do Kurtza stała się podróżą w głąb siebie.
Marlow opowiada historię Kurtza po upływie dłuższego czasu, który umożliwił mu przemyślenie kilku ważnych kwestii. Marynarz, płynąc do Kurtza, dochodził nie tylko do prawdy o tym człowieku, lecz także poznawał siebie. Cały czas zadawał sobie pytania egzystencjalne i w końcu stwierdził, że nie można dotrzeć do pełnej prawdy o drugiej osobie. Spotkanie z Kurtzem doprowadziło go do depresji i wkroczenia na drogę kłamstwa (okłamał narzeczoną Kurtza).
Podróż do Afryki skłoniła Marlowa do sformułowania kilku ważnych wniosków:
- na świecie istnieje zło, ale najważniejsze to tak żyć, aby „nie zatruć się wonią zgniłego hipopotama”;
- w każdym człowieku istnieje tajemnicze „jądro ciemności” – zło, które może się ujawnić w sprzyjających warunkach;
- wierność idei i uczciwa praca, która odkrywa możliwości człowieka, mogą nadać sens życiu;
- przyroda góruje nad człowiekiem, który jest jedynie jej elementem;
- człowiek jest samotny
- Obraz dziewiętnastowiecznego kolonializmu ukazany w „Jądrze ciemności”.
| KOLONIALIZM W „JĄDRZE CIEMNOŚCI” | |
| Jaki jest? | Jaki powinien być? |
| • grabieże i gwałty
• materializm • okrucieństwo • brak szacunku dla Innego • bezmyślna dewastacja • niegospodarność • nienawiść do tubylców • poczucie wyższości białego człowieka wzbudzanie strachu |
• idea
• uczciwość • niesienie postępu i wprowadzanie zdobyczy cywilizacji • uczenie rodzimych mieszkańców Afryki pożytecznych dla nich umiejętności • nakłanianie tubylców do rezygnacji z kanibalizmu (wskazywanie alternatyw) • szacunek dla tubylców |
Dlaczego nie jest tak, jak powinno być?
- słabość ludzka
- poczucie bezkarności
- brak kontroli
- zatrudnianie prymitywnych agentów (np. dyrektor stacji) • korupcja i nepotyzm
- Wniosek:
Marlow uważa, że jedynym czynnikiem usprawiedliwiającym niewolenie innego człowieka jest idea i uczciwa praca. J. Conrad zauważa, że każda misja cywilizacyjna zaczyna się w ten sam sposób, tj. od wysłania wojska w nieznane tereny, a dopiero później buduje się zalążki nowej rzeczywistości. Tak było zawsze, począwszy od czasu podbojów rzymskich. Marlow nie krytykuje wszystkich misji cywilizacyjnych, ale zauważa nieprawidłowości, które doprowadzają nie tylko do bezsensownej śmierci wielu tubylców, lecz także deprawują samych kolonizatorów.
- Proszę przeczytać informacje dodatkowe o zjawisku postkolonializmu (wiedzieć więcej- podręcznik, s. 193)
Zadanie domowe:
Zredaguj w zeszycie przedmiotowym szczegółowa notatkę z zajęć.
Dla chętnych:
Obejrzyj film biograficzny „Smuga cienia” https://zaq2.pl/video/pyffz
Scenariusz do filmu powstał na motywach powieści Josepha Conrada. Młody i niedoświadczony oficer marynarki handlowej Conrad – Polak z pochodzenia, obejmuje po raz pierwszy dowództwo statku handlowego. Ma przyprowadzić z Bangkoku do Singapuru statek, którego kapitan niespodziewanie umarł. Okazuje się, że statek jest zaniedbany, załoga niezdyscyplinowana. Jedynym doświadczonym marynarzem na pokładzie jest niechętny nowemu kapitanowi I oficer Burns, lecz jeszcze przed wyruszeniem w rejs zapada na cholerę.
Pozdrawiam- Bożena Kusiuk