Temat: Przygotowywanie, konserwacja i przechowywanie pasz.
Celem dzisiejszej lekcji będzie zapoznanie z zasadami odpowiedniego przygotowania pasz do bezpośredniego skarmiania bądź też do ich konserwacji.
Zapoznaj się z treścią dotyczącą dzisiejszego tematu i przepisz do zeszytu poniższe punkty jako notatkę z dzisiejszych zajęć oraz uzupełnij pkt.1, pkt.2, pkt.3, pkt.4, pkt.5
- Pojęcie paszy
- Cel przygotowania pasz do skarmiania
a) zasady przygotowania do skarmiania pasz objętościowych soczystych (wymień)
b) zasady przygotowania do skarmiania pasz objętościowych suchych (wymień)
c) zasady przygotowania do skarmiania pasz treściwych (wymień) - Metody przygotowania pasz do skarmiania (wymień)
- Charakterystyka składników pokarmowych (krótko opisz każdy składnik)
a) woda
b) sucha masa:
- związki nieorganiczne (popiół surowy)
- związki organiczne :
- związki azotowe (białko ogólne):
– białko właściwe,
– związki azotowe niebiałkowe - związki bezazotowe:
– tłuszcz surowy
– węglowodany: włókno surowe, bezazotowe związki wyciągowe
- Co to jest racjonalne żywienie? (wyjaśnij)
Jeżeli chcesz uzyskać dodatkowe 10 punktów odpowiedz na poniższe polecenie:
Na podstawie własnego gospodarstwa przedstaw w jaki sposób żywione są zwierzęta (jaki rodzaj pasz, ile razy dziennie zadawane są pasze, w jaki sposób przygotowywane są pasze do skarmiania) oraz czy zapewnione jest racjonalne żywienie.
Wprowadzenie
Żywienie zwierząt gospodarskich odgrywa ogromną rolę w procesie ich chowu
i hodowli. Jak wiadomo, jest to czynnik środowiskowy, zależny w dużym stopniu
od człowieka. Dlaczego? Pierwotnie żyjące zwierzęta utrzymywały się w naturalnych warunkach, czyli bez większej ingerencji ludzkiej. Zwierzęta dziko żyjące żywiły się tym, co zdołały upolować, bądź po prostu znalazły na swojej drodze. Przodkowie dzisiejszych zwierząt gospodarskich według swojej natury rozmnażali się (krzyżowali, kojarzyli), przebywali w warunkach w ogóle nie przystosowanych do ich potrzeb. Dopiero człowiek zdecydowanie, choć stopniowo zmienił sposób bytowania i funkcjonowania zwierząt.
Proces domestykacji (udomowienia) można zaliczyć do wysokich osiągnięć człowieka. Udomowienie zwierząt pozwoliło na rozwój cywilizacji. Ludzie utrzymujący zwierzęta karmili je – w miarę upływu czasu – roślinami uprawianymi przez siebie. I tak stopniowo człowiek nauczył i przyzwyczaił zwierzęta do przebywania ze sobą. Odtąd stały się zależne od niego. Dzisiaj żywienie zwierząt gospodarskich wymaga przemyślenia i konkretnej wiedzy.
Spośród wszystkich czynników wpływających na efektywność i opłacalność produkcji żywienie działa najszybciej, a efekty są widoczne w najkrótszym czasie. Prawidłowe ustalenie dawki żywieniowej pozwala odpowiednio wykorzystać zdobyty na drodze hodowli materiał genetyczny zdolny do wysokich wyników produkcyjnych. Jest to czynnik, który decyduje nie tylko o wielkości produkcji, ale również wpływa na jej jakość. Racjonalne żywienie znacząco wpływa na wartościowość produktów odzwierzęcych. Od niego zależy kondycja i stan zdrowia zwierząt gospodarskich. Niedobór składników mineralnych bądź witamin może skutkować zaburzeniami procesów rozrodczych (np. obniżać płodność) lub występowaniem innych schorzeń. Szacuje się, że koszty poniesione w produkcji zwierzęcej związane z żywieniem wynoszą ok. 70%, więc prawidłowy dobór pasz w dużym stopniu decyduje o wyniku ekonomicznym chowu czy hodowli zwierząt.
Pasze stosowane w żywieniu zwierząt gospodarskich
Żywienie zwierząt gospodarskich dotyczy szeregu istotnych zagadnień i obejmuje szeroki zakres. W związku z tym jest omawiane jako oddzielny rozdział produkcji zwierzęcej. Żywienie zwierząt oparte jest na paszach o bardzo zróżnicowanej strukturze, wartości odżywczej czy pochodzeniu.
| Paszą nazywamy produkt pochodzenia roślinnego, zwierzęcego, mineralnego bądź syntetycznego wykorzystywany w żywieniu zwierząt w celu uzyskania określonych produktów, efektów. |
Przygotowywanie, konserwowanie i przechowywanie pasz
Jednym z elementów prawidłowego żywienia zwierząt gospodarskich jest odpowiednie przygotowanie pasz do bezpośredniego skarmiania bądź też do ich konserwacji.
W zależności od utrzymywanego gatunku zwierząt w gospodarstwie trzeba zaplanować ilość paszy dla stada na cały rok bądź cykl produkcyjny (preliminarz pasz).
W związku z tym, że nie wszystkie pasze nadają się do długotrwałego przechowywania, należy poddać je konserwacji.
Przygotowanie pasz do skarmiania
Przed skarmianiem większość pasz poddaje się procesom wpływającym na:
- poprawienie strawności,
- polepszenie smakowitości,
- zmianę struktury paszy,
- ułatwienie pobierania,
- ograniczenie ilości i działania substancji antyżywieniowych,
- zwiększenie wartości pokarmowej.
Wśród procesów można wyróżnić między innymi:
- zwilżanie,
- moczenie,
- gotowanie,
- parowanie,
- mieszanie
Znajomość zasad przyrządzania pasz i ich racjonalne stosowanie pozwala na produkcję wysokiej jakości pasz i prawidłowe ich skarmianie.
- Pasze objętościowe soczyste
Jednym z najczęstszych sposobów przedłużania trwałości danej paszy jest kiszenie. Proces ten polega w głównej mierze na fermentacji paszy objętościowej soczystej
przy udziale mikroorganizmów. W tym czasie powstaje między innymi kwas mlekowy wytwarzany przez bakterie, odpowiadający za trwałość przechowywanego materiału.
W procesie zakiszania biorą udział: bakterie kwasu mlekowego, bakterie kwasu octowego, bakterie kwasu masłowego, pałeczki okrężnicy, bakterie gnilne, pleśnie. Trwałość kiszonki można utrzymać poprzez zapewnienie optymalnego poziomu
pH – 4,2. Głównym warunkiem, jaki należy spełnić przy zakiszaniu, jest stworzenie warunków beztlenowych, dlatego pasza musi być odpowiednio rozdrobniona
i dokładnie ugnieciona. Najczęściej w żywieniu zwierząt stosuje się kiszonki z traw, roślin motylkowych, z kukurydzy, ziemniaków i innych. Sposoby przechowywania kiszonek są bardzo różne: w ręka-wach, w silosach, np. przejazdowych, na pryzmach. Miejsce, na którym będzie znajdowała się kiszonka, musi być odpowiednio przygotowane, to znaczy wyrównany wcześniej spód wyłożony słomą bądź folią, żeby ograniczyć wyciek soków kiszonkarskich do wód gruntowych. Jakość i wartościowość kiszonki w dużej mierze zależy od rodzaju zakiszanej paszy oraz od prawidłowości przebiegu procesu zakiszania. Określa się je na zasadzie analizy chemicznej
i mikrobiologicznej oraz organoleptycznej. Szczególnie trudne, ze względu na wysokie straty składników pokarmowych, jest przechowywanie pasz objętościowych soczystych. Chodzi tu o składowanie pasz okopowych w kopcach (straty mogą sięgać nawet 50%). Kiszonki przeznaczane są przeważnie dla bydła, zarówno dla opasów, jak i krów mlecznych. W chowie trzody chlewnej duże znaczenie miały dawniej kiszone ziemniaki, jednak w dzisiejszym żywieniu praktycznie nie mają one zastosowania, chyba że taki właśnie wymóg stawiają zakłady przetwórcze w umowach kontraktacyjnych
z producentami.
- Pasze objętościowe suche
Siano stanowią wszystkie pasze pochodzące z łąk i pastwisk, bądź też uprawy polowej. Rośliny zostają poddane wysuszeniu (pozbawione dużej ilości wody), jest to kolejny sposób konserwacji. Siano zalicza się do pasz objętościowych suchych. Siano z zielonki, zawierającej nawet 90% wody, powinno zawierać jej nie więcej niż 15%. Sposoby uzyskiwania siana są bardzo różne. Można suszyć rośliny naturalnie (na ziemi,
na rusztowaniach), dosuszać sztucznie (zimnym lub ciepłym powietrzem) lub suszyć
w wysokiej temperaturze w suszarniach. Suszenie naturalne na ziemi wiąże
się z wysokimi stratami składników pokarmowych, stąd siano nie jest najlepszej jakości. Suszenie na rusztowaniach prowadzi do mniejszych strat jakościowych, jednak
jest to metoda bardziej praco-chłonna. Dosuszanie sztuczne związane jest z wysokimi kosztami (prąd). Suszenie wysoką temperaturą wymaga specjalnych suszarni.
Jest to najdroższa metoda ze względu na koszty postawienia suszarni i zakup materiału grzewczego. Siano przechowuje się w magazynie pasz objętościowych suchych.
Mogą być to różnego rodzaju budynki (wiaty, spichrze, stodoły) zabezpieczające ten rodzaj pasz przed niekorzystnym działaniem czynników atmosferycznych.
Ma to na celu ograniczenie strat ilościowych i jakościowych siana.
- Pasze treściwe
Jeżeli chodzi o konserwację tej grupy pasz, nie potrzeba ich poddawać szczególnym zabiegom. Cechują się niską zawartością wody. Najczęstszą formą ich przechowywania jest gromadzenie w silosach zbożowych bądź w magazynach na pryzmach. Ryzyko wystąpienia strat w związku z przechowywaniem pasz treściwych jest stosunkowo niskie w porównaniu z opisanymi powyżej. Zbiór ziarna w suchych warunkach pogodowych oraz właściwie dopasowana temperatura w magazynie zapewni prawidłowe przechowywanie i ograniczenie strat. Natomiast w warunkach wilgotnych następują straty jakościowe oraz utworzone są odpowiednie warunki do rozwoju drobnoustrojów (szkodników magazynowych) powodujących psucie się pasz
i wystąpienie strat ilościowych.
Wpływ racjonalnego żywienia zwierząt gospodarskich na wyniki produkcyjne i ekonomiczne
W skład każdej paszy wchodzi szereg składników odżywczych, podlegających przemianom chemicznym i biochemicznym. Składowe paszy trafiające do przewodu pokarmowego zwierząt są wykorzystywane na różnorodne procesy życiowe organizmu.
Skład chemiczny paszy
a) woda
b) sucha masa:
– związki nieorganiczne (popiół surowy)
– związki organiczne
– związki azotowe (białko ogólne)
– związki bezazotowe
– białko właściwe
– związki azotowe niebiałkowe
– tłuszcz surowy
– węglowodany
– włókno surowe
– bezazotowe związki wyciągowe
Charakterystyka składników pokarmowych
- Woda i sucha masa
Zawartość wody w paszy różni się w zależności od gatunku rośliny, z której ta pochodzi, i wynosi od 5% do ponad 90%. Najwięcej zawierają pasze objętościowe soczyste, natomiast najmniej pasze treściwe. Istnieje zależność, że im pasza jest bardziej wodnista, tym jest ona trudniejsza do przechowania i konserwacji. Woda odgrywa dużą rolę w żywieniu zwierząt, dlatego niezbędny jest stały dostęp do niej. Zawartość suchej masy mierzy się równolegle z zawartością wody, susząc masę próbki paszy
w odpowiedniej temperaturze i obliczając różnicę wagową próbki przed i po suszeniu. Suchą masę stanowią związki organiczne (czyli białko, tłuszcze i węglowodany)
oraz związki nieorganiczne (popiół surowy).
- Związki organiczne
Tę grupę związków stanowią związki azotowe i bezazotowe. Te pierwsze (białko ogólne) obejmuje białko właściwe i związki azotowe niebiałkowe (amidy). Białko jest najważniejszym składnikiem, gdyż pełni funkcje budulcowe we wszystkich komórkach organizmu. Białka zbudowane są z aminokwasów, te zaś łączą się ze sobą, tworząc peptydy. Wyróżnia się także białka proste (proteiny, np. albuminy, globuliny, protaminy) i złożone (proteidy, np. fosfoproteidy, glikoproteidy, nuleoproteidy). Do związków azotowych niebiałkowych należą amidy kwasów, aminokwasy, peptydy, kwasy nukleinowe. Związki bezazotowe obejmują tłuszcze i węglowodany. Tłuszcz jest najbardziej energetycznym składnikiem paszy, ponieważ w trakcie jego spalania powstaje dwa razy więcej energii niż przy spalaniu białek czy węglowodanów. Poza tym tłuszcze ułatwiają wchłanianie rozpuszczalnych witamin i tworzą izolację cieplną w skórze.
Węglowodany dzieli się na włókno surowe i związki bezazotowe wyciągowe. Włókno surowe zawiera celulozę (błonnik), hemicelulozę, pektyny i inne. W roślinie najwięcej tego składnika występuje w łodygach, zaś najmniej w korzeniach i bulwach. Zawartość włókna surowego w dawce pokarmowej powinna być ściśle kontrolowana i ustalana na optymalnym poziomie dla danego gatunku czy grupy zwierząt ze względu na jego trudną strawność. Związki bezazotowe wyciągowe to łatwiej – niż powyżej opisane – rozpuszczalne węglowodany. Zalicza się tu między innymi skrobię, inulinę, glikogen.
Do związków organicznych zalicza się również witaminy, enzymy i hormony.
Związki nieorganiczne
Stanowią one tak zwany popiół surowy (w jego składzie zawarte są: wapń, fosfor, potas, sód, magnez, siarka, żelazo, miedź, chlor, krzem, mangan, kobalt). Związki mineralne zawarte w paszach stanowią składnik niezbędny do prawidłowego rozwoju i przemian
fizjologicznych. Pasze pochodzenia roślinnego zawierają niewielkie ilości popiołu.
Za to pasze zwierzęce są bogate w składniki mineralne. Makro- i mikroelementy odgrywają znaczącą rolę szczególnie dla młodzieży (ze względu na intensywny proces wzrostu i rozwoju) zwierząt wysokoprodukcyjnych oraz samic ciężarnych. Związki mineralne między innymi wchodzą w skład enzymów, hormonów, witamin, regulują ciśnienie osmotyczne , utrzymują stałe pH. Ważny jest nie tylko skład paszy mineralnej, dostosowany do grupy wiekowej czy produkcyjnej, ale także jej ilość. Zarówno nadmiar, jak i niedobór składników mineralnych w paszy może być szkodliwy, dlatego warto bilansować ich zawartość w dawkach pokarmowych.
Znaczenie racjonalnego żywienia zwierząt gospodarskich
Poprzez racjonalne żywienie zwierząt hodowca może wpłynąć na rozwój
i produkcyjność zwierząt, ich kondycję, zdrowie, a w konsekwencji na opłacalność produkcji. Prawidłowość żywienia polega na dostarczaniu wszystkich niezbędnych składników odżywczych dla organizmu, zapewniających wysoką produkcję przy utrzymaniu niewielkich kosztów. Bardzo ważny wpływ wywiera żywienie na osobniki młode, rozwijające się. Niedostateczny dostęp do składników pokarmowych w tym czasie powoduje zahamowanie prawidłowego przebiegu wzrostu i rozwoju,
co negatywnie skutkuje w dalszym przeznaczeniu danego osobnika. Rozwój organizmu młodych zwierząt polega między innymi na zróżnicowanym czasie rozwoju poszczególnych tkanek czy narządów, więc dostarczanie składników pokarmowych musi być dostosowane do potrzeb. Niepokryte potrzeby na dany składnik przekładają się czasem nieodwracalnie na rozwój. Takie zwierzę najczęściej cechuje
się nieprawidłowością pokroju (eksterieru). Poza tym zwierzęta niedożywione z reguły są bardziej podatne na choroby i gorzej znoszą niekorzystne warunki środowiskowe. Znowu zdrowie i kondycja zwierzęcia jest skorelowana z ich produkcyjnością,
więc można powiedzieć, że racjonalne żywienie wpływa na skalę i opłacalność produkcji.
Jeszcze jedna bardzo ważna rola prawidłowego żywienia to wpływ na ilość i jakość produktów zwierzęcych, czyli na przykład mleka czy mięsa. Podnoszenie jakości produktów zwierzęcych wymaga ogromnego doświadczenia i wiedzy. Żywienie powinno być ukierunkowane na cel produkcyjny, czyli na przykład jeżeli utrzymujemy zwierzęta rozpłodowe, to celem żywienia będzie poprawienie bądź utrzymanie dobrej kondycji, uzyska-nie wysokiej jakości nasienia i wyników rozpłodowych. W przypadku żywienia bydła opasowego należy dostarczyć pasze wysokobiałkowe i energetyczne, zwrócić uwagę na wielkość przyrostów i nie dopuścić do przewagi w tuszy tkanki tłuszczowej nad mięśniową.
Kolejnym ważnym aspektem w żywieniu zwierząt gospodarskich jest jakość zadawanych pasz. Ze względu na niekorzystne działanie niedopuszczalne jest stosowanie pasz nadpsutych, spleśniałych czy zmarzniętych. Karmienie zwierząt takimi pokarmami wpływa na zwiększoną liczbę wystąpień zaburzeń pokarmowych,
co przekłada się na obniżenie produkcyjności zwierząt. Obok jakości pasz należy zwrócić uwagę na systematyczność ich zadawania. Zwierzęta przyzwyczajają się do pory zadawania pasz, co sta-nowi element ich cyklu produkcyjnego. Wiele jest kryteriów
do spełnienia, aby uzyskać wysoką produkcyjność zwierząt przy zachowaniu odpowiedniej ich kondycji i zdrowia. Dlatego warto posłużyć się tak powszechnie występującym dzisiaj doradztwem żywieniowym. Szereg firm oferuje usługi doradcze związane z normowaniem czy ustalaniem dawek pokarmowych dla określonego stada zwierząt. Można także wyposażyć budynek inwentarski w mechaniczny system zadawania pasz, gdzie w zależności od utrzymywanego gatunku i grupy produkcyjnej ustawia się elektroniczny system sterowania dostępu pasz.
Racjonalne żywienie zwierząt gospodarskich powinno opierać się głównie
na zapewnieniu i dostarczeniu dla stada/grupy produkcyjnej odpowiedniej ilości pasz potrzebnej na zaspokojenie ich potrzeb na dany okres czasu (rok lub cykl produkcyjny), czyli zaplanowania preliminarza pasz z uwzględnieniem rezerwy i możliwych strat.
Z preliminarzem wiąże się także bilans pasz, który określa różnicę pomiędzy zasobnością gospodarstwa w określone pasze, a zapotrzebowaniem na nie w stadzie. Bilans pasz ułatwia planowanie żywienia i podejmowanie decyzji żywieniowych.
Jako potwierdzenie aktywności poproszę o przesłanie zdjęć notatki na pocztę: a.swiderska.zsckr@gmail.com
Pozdrawiam. Anna Świderska