28.04.2020r. Temat: Rozpoznanie zaburzeń wzrostu i rozwoju roślin wynikające z niedoboru składników mineralnych. Określanie dawki oraz terminu stosowania nawozów organicznych i mineralnych.
Celem zajęć jest rozpoznanie zaburzeń wzrostu i rozwoju roślin wynikające z niedoboru składników mineralnych, ustalenie dawki i terminu nawożenia.
Rola nawożenia w produkcji roślinnej
Nawożenie jest to stosowanie nawozów celem utrzymania lub zwiększenia zawartości składników pokarmowych w glebie, potrzebnych roślinom (głównie azot, potas, fosfor) oraz w celu poprawienia właściwości chemicznych, takich jak odczyn gleby, fizykochemicznych, zwiększenie zdolności sorpcyjnych, fizycznych, do których należy polepszenie struktury gleby oraz zwiększenie pojemności wodnej, biologicznych poprzez wpływ nawozów na występowanie pożytecznej mikroflory. Nawożenie zapobiega obniżaniu się żyzności gleby . Obniżenie zawartości składników mineralnych następuje z powodu wywożenia ich z plonem, wymywania podczas procesów erozyjnych, czy wypłukiwania w głąb gleby np. w czasie obfitych opadów. Podstawowym warunkiem uzyskania wysokich plonów jest zaspokojenie zapotrzebowania roślin na składniki mineralne. Z powietrza wszystkie rośliny czerpią węgiel i tlen, a z wody – wodór. Natomiast z gleby pobierają pozostałe składniki mineralne. Niedobór poszczególnych składników mineralnych powoduje zaburzenia w rozwoju rośliny.
Objawy niedoboru składników mineralnych:
Azot: Zahamowanie wzrostu części nadziemnych i podziemnych, sztywny, strzelisty pokrój rośliny, zabarwienie rośliny żółto zielone, ograniczone kwitnienie i plonowanie. Objawy pojawiają się najpierw na starszych liściach
Fosfor: Zahamowanie wzrostu części nadziemnych i podziemnych, sztywny, strzelisty pokrój rośliny, ograniczone kwitnienie i plonowanie rośliny, liście matowe, ciemne, często z odcieniem fioletowym lub purpurowym. Objawy pojawiają się najpierw na starszych liściach.
Potas: Zwiędły pokrój rośliny, liście matowe, niebieskozielone, słabo wykształcony system korzeniowy, międzywęźla skrócone.
Wapń: Objawy niedoboru występują rzadko, głównie na młodych liściach które skręcają się i zginają haczykowato, liście starsze o nieregularnych kształtach, korzenie śluzowate, sucha zgnilizna owoców. Częste wapnowanie gleby przez rolników jest wykonywane nie z powodu braku tego pierwiastka w roślinach lecz w celu zmiany właściwości gleby.
Magnez: Na liściach chlorozy przechodzące w nekrozy, pokrój rośliny zwiędły, w liściach dolnych pięter plamki pomiędzy żyłkami.
Siarka: Objawy niedoboru występują rzadko, na młodych liściach, przypominają objawy niedoboru azotu, szczególnie rośliny z rodziny krzyżowych (np. rzepak) są narażone na brak siarki, ponieważ wykorzystują ją do budowy olejków eterycznych.
Żelazo: Niedobory występują zwłaszcza na glebach wapiennych przy wysokim pH. Objawami są chlorozy, zwłaszcza młodych liści. Przy przedłużającym się niedoborze, może nastąpić zahamowanie wzrostu pędu.
Mangan: Chlorozy przechodzące w nekrozy na młodych liściach. Zwiększa się wrażliwość rośliny na niskie temperatury. Szczególnie wrażliwy jest owies.
Cynk: Skróceniu ulegają międzywęźla, liście mają mniejszą powierzchnię. Zwłaszcza w początkowych okresach wegetacji, niedobór cynku prowadzi do powstawania skupień małych liści, co nosi nazwę „choroby małych liści”
Bor: Zamieranie wierzchołków pędu i korzeni. Kwiaty zamierają, brak owoców. Szczególnie
wrażliwe na jego niedobór są buraki, rzepak oraz lucerna.
Miedź: Zaburzenia w turgorze (brak jędrności), na liściach mogą występować nekrotyczne plamy, młodsze liście bieleją, na starszych występują chlorozy
Molibden: Objawy niedoboru najszybciej widoczne u roślin motylkowych i krzyżowych. Występują zahamowania rozwoju blaszek liściowych, chlorozy młodych liści, deformacja pędu.
Jak rozpoznać objawy niedoboru składników pokarmowych https://www.target.com.pl/porady-i-inspiracje/poradniki/jak-rozpoznac-objawy-niedoboru-skladnikow-pokarmowych/
Zdjęcia objawów niedoboru składników pokarmowych https://www.farmer.pl/produkcja-roslinna/nawozy/zdjecia-objawow-niedoboru-skladnikow-pokarmowych,78651.html
Rodzaje nawozów organicznych
W zależności od pochodzenia nawozy organiczne dzielimy na:
- Nawozy pochodzenia zwierzęcego:
– obornik,
– pomiot ptasi,
– gnojowica,
– gnojówka,
- Nawozy pochodzenia roślinnego:
– kompost z odpadów roślinnych,
– nawozy zielone i resztki pożniwne,
– słoma,
– torf,
- Nawozy niekonwencjonalne:
– ścieki i osady ściekowe.
Obornik składa się z przefermentowanego kału, moczu i ściółki. Zawiera on wszystkie
składniki potrzebne do rozwoju roślin oraz poprawia właściwości fizyczne gleby. Przeciętnie
obornik zawiera w suchej masie: około 0,5% azotu, 0,3% fosforu, 0,7–1,0% potasu, 0,5%
wapnia, 0,2% magnezu oraz niezbędne mikroelementy takie jak: bor, miedź, cynk, molibden,
kobalt itp. Mając na względzie te wartości można stwierdzić, że z 1 toną obornika
wprowadzamy do gleby około 5,0kg N, 3,0kg P2O5, 7,0–10,0kg K2O, 5,0kg CaO, 2,0kg MgO
i mikroelementy.
Obecnie w dużych gospodarstwach częściej stosowany jest nawóz tzw. gnojowica
pochodzący z bezściółkowego chowu zwierząt gospodarskich.
Gnojowica jest to płynna, przefermentowana mieszanina odchodów (kału i moczu)
zwierząt gospodarskich i wody, ewentualnie z domieszką niewykorzystanych pasz,
pochodząca z obór bezściółkowych, gromadzona w zbiornikach.
Gnojowica mająca 10% suchej masy zawiera w % świeżej masy:
– N – 0,38,
– P2O5 – 0,20,
– K2O – 0,41,
– CaO – 0,32,
– MgO – 0,09.
Gnojówka jest to przefermentowany mocz, gromadzony w zbiornikach. Zawiera
przeciętnie 1–3% suchej masy, 0,3–0,6% N, 0,68–0,83% K i poniżej 0,04% P.
Gnojowica może zastępować obornik. Wylewana w sposób niekontrolowany stanowi
zagrożenie dla środowiska przyrodniczego. Przepisy prawne Unii Europejskiej zezwalają na
zastosowanie nawozów naturalnych (gnojowicy, gnojówki, obornika) w ilości nie
przekraczającej 170kg azotu (N) w czystym składniku na 1 hektar użytków rolnych.
Kompost jest to nawóz organiczny wytwarzany z odpadów roślinnych i zwierzęcych
w wyniku częściowego, tlenowego rozkładu (butwienie) przez mikroorganizmy poprzez
proces kompostowania w pryzmach kompostowych, kompostowniach lub specjalnych
bioreaktorach. Kompost wzbogaca glebę w próchnicę, zwiększa jej pojemność wodną
i powietrzną, poprawia wzrost i rozwój roślin.
Nawozy zielone jest to świeża masa roślinna wprowadzona do gleby w celu podniesienia jej żyzności. Do uprawy na nawóz zielony najlepiej nadają się rośliny motylkowe (np. łubin żółty, seradela, peluszka), uprawiane w plonie głównym lub międzyplonach, które wzbogacają glebę w substancję organiczną i azot, a także w inne składniki pokarmowe. Ich wartość nawozowa zależy od ilości i składu chemicznego przyoranej masy; najlepiej działają na glebach lekkich, ubogich w próchnicę. Odpowiednio dobrana mieszanka międzyplonowa równoważy 0,75 wartości nawozowej pełnej dawki obornika. Nawozy zielone wzbogacają glebę w próchnicę, poprawiają strukturę gleby, zwiększają aktywność mikrobiologiczną gleby, wzbogacają glebę w azot (w przypadku roślin motylkowych), zmniejszają skutki erozji i wymywanie składników pokarmowych, zmniejszają zachwaszczenie oraz poprawiają zdrowotność roślin dzięki zwiększeniu liczby gatunków w płodozmianie.
Podział i charakterystyka nawozów mineralnych
Nawozy mineralne są dostarczane rolnictwu przez przemysł i na ogół zawierają tylko jeden składnik pokarmowy. Składniki zawarte w nawozach mineralnych dostarczają roślinom łatwo dostępnych składników pokarmowych, a ponadto regulują odczyn gleby i poprawiają jej właściwości chemiczne i fizyczne.
Nawozy mineralne dzieli się na następujące grupy:
– azotowe, zawierające azot w różnych formach,
– fosforowe, zawierające fosfor głównie w formie soli kwasu ortofosforowego,
– potasowe, zawierające potas w formie rozpuszczalnych soli,
– wapniowe, magnezowe i wapniowo-magnezowe, zawierające wapń lub magnez bądź oba
te pierwiastki jednocześnie, przy czym każdy z tych składników może występować
w formie tlenkowej lub węglanowej,
– mikronawozy, zawierające mikroelementy,
– nawozy wieloskładnikowe, zawierające dwa i więcej składników pokarmowych
Stosowanie nawozów azotowych
Wybierając nawóz azotowy rolnik powinien uwzględnić zarówno właściwości nawozu jak i gleby, na której będzie stosowany. Zwłaszcza trzeba zwracać uwagę na odczyn gleby. O wyborze nawozu azotowego decyduje również termin, w jakim nawóz ma być stosowany: przedsiewnie czy pogłównie, na przedwiośniu, gdy temperatura jest niska, czy później, gdy temperatura jest wyższa. Na glebach o odczynie kwaśnym nie należy stosować nawozów fizjologicznie kwaśnych,siarczanu amonowego. Natomiast nadaje się mocznik. Na glebach o odczynie słabo kwaśnym można stosować siarczan amonowy, ale tylko pod rośliny dobrze znoszące taki odczyn gleby, tj. pod ziemniaki, owies, żyto. Typowymi nawozami przedsiewnymi wymagającymi wymieszania z glebą są: siarczan amonowy. Pozostałe nawozy można stosować zarówno przedsiewnie, jak i pogłównie. W tym drugim wypadku o wyborze nawozu decydować będzie odczyn gleby i wymagania roślin. Na glebach o odczynie zasadowym mocznik i saletra amonowa mogą być stosowane pogłównie tylko wówczas, gdy można je wymieszać z glebą, np. na polu pszenicy, którą się zawsze bronuje. Pod rośliny wrażliwe na kwaśny odczyn gleby, np. buraki czy jęczmień, powinno się stosować nawozy fizjologicznie obojętne lub zasadowe, np. mocznik.
Nawozy fosforowe wywierają silny wpływ na jakość plonu, natomiast w mniejszym stopniu zwiększają jego wysokość. Ponadto wpływają na efektywność nawożenia azotem. Fosfor w roślinie występuje głównie w połączeniach ze związkami organicznymi. Najwięcej fosforu zawierają nasiona. Nawożenie fosforem w powiązaniu z potasem zwiększa mrozoodporność i zmniejsza wyleganie. Ponadto fosfor korzystnie wpływa na ukorzenianie się roślin i krzewienie zbóż. Fosfor z nawozów mineralnych w pierwszym roku po zastosowaniu jest pobierany przez rośliny zaledwie w 20 – 30%. Pozostałe ilości fosforu są zatrzymywane przez glebę.
Nawozy potasowe są to nawozy mineralne, których głównym składnikiem jest potas w formie kationu K+, będący makroskładnikiem pokarmowym dla roślin, niezbędnym przy asymilacji dwutlenku węgla oraz do syntezy związków organicznych. Niedobór K powoduje mniejsze wytwarzanie cukrów (monosacharydów i skrobi). Potas reguluje gospodarkę wodną roślin, powoduje, że transport asymilatów jest intensywniejszy, poprawia właściwości tkanek, korzystnie wpływa na wykorzystanie światła przez rośliny, wzmacnia odporność na choroby,zwiększa mrozoodporność. W glebach piaszczystych i torfowych występują najmniejsze ilości potasu, bogatsze w ten składnik są gleby gliniaste, a największą zasobność wykazują lessy i mady. Wśród gleb uprawnych przeważają gleby lżejsze, które zawierają mało potasu.
Nawozy wapniowe
Większość gleb w Polsce wymaga odkwaszania i stan ten niestety nie zmienia się od wielu lat. Zakwaszenie większości gleb w Polsce wynika z naturalnych ubytków wapnia z gleby poprzez pobieranie go wraz z plonem, wypłukiwanie w głąb oraz kwaśne deszcze i stosowanie niektórych nawozów mineralnych. Zakwaszenie gleb powoduje niską ich produktywność oraz zwiększa skażenie środowiska naturalnego. Głównym zadaniem wapniowania jest odkwaszanie gleby, doprowadzając jej odczyn (pH) do poziomu optymalnego dla uprawianych roślin. Wapń wprowadzony do gleby umożliwia zlepianie się cząstek glebowych, tworząc strukturę gruzełkowatą, przez co ułatwia dostęp wody i powietrza do korzeni roślin oraz uaktywnia kompleks sorpcyjny. Na podstawie badania próbek glebowych wykonywanych przez stacje chemiczno-rolnicze i w oparciu o kategorię argonomiczną (stopień zwięzłości) gleby można określić potrzeby wapniowania Wapniowanie gleb jest procesem długotrwałym i musi być odpowiednio zaplanowane w płodozmianie. Optymalne jego miejsce jest uzależnione od doboru roślin, terminów stosowania nawozów organicznych oraz uprawy. Przy uprawie roślin bardzo wrażliwych i wrażliwych na zakwaszenie gleby, wapnowanie należy stosować z co najmniej rocznym wyprzedzeniem, jak również w roku poprzedzającym lub następującym po zastosowaniu obornika.
Zapoznajecie się z materiałami i w ramach aktywności na zajęciach odsyłacie do sprawdzenia
informacje proszę przesyłać na e-mail mariakorpysz@wp.pl.
Maria Korpysz