Temat: Prawa i wolności człowieka i ich ochrona – 31.03.2020 r.
1 Co to są prawa człowieka?
Prawa człowieka – zespół praw i wolności przysługujący każdemu człowiekowi z chwilą urodzenia, bez względu na: rasę, język, wyznanie, narodowość, płeć, przekonania polityczne oraz pochodzenie społeczne.
2 Geneza praw człowieka
Początki praw człowieka sięgają czasów starożytnych. Pojęcie godności człowieka pojawiło się w myśli starożytnych filozofów m.in. u Arystotelesa. Elementy praw człowieka znajdujemy także w Dekalogu. Pierwszy dokument zawierający podstawowe prawa i wolności człowieka pojawił się już w średniowieczu. Była to tzw. Wielka Karta Swobód, którą wydał w 1215 r. król Anglii Jan bez Ziemi. Głosiła ona m.in. , że żaden poddany nie będzie więziony i pozbawiony majątku bez prawomocnego wyroku sądowego. Rozkwit idei praw człowieka nastąpił w XVIII wieku, w okresie oświecenia. Zniesiono wówczas tortury, a pod koniec wieku pojawiły się dwa ważne akty prawne dotyczące praw i wolności człowieka. W 1787 r. uchwalono Konstytucję w Stanach Zjednoczonych, a w 1789 r. we Francji powstała Deklaracja Praw i Wolności Obywatela. Dalszy rozwój praw i wolności człowieka nastąpił w XIX i XX wieku. Obradujący w latach 1814-1815 Kongres Wiedeński przyniósł zniesienie niewolnictwa w koloniach europejskich, a na przełomie XIX i XX wieku prawa uzyskały kobiety. Po II wojnie światowej, w 1945 r. powstała Organizacja Narodów Zjednoczonych, która w 1948 r. uchwaliła Powszechną Deklarację Praw Człowieka będącą pierwszym katalogiem prawa międzynarodowego.
3 Kategorie praw i wolności człowieka
Prawa i wolności pierwszej generacji
- Prawa fundamentalne: prawo do życia, prawo do wolności, prawo do sprawiedliwego sądu itp.
- Prawa obywatelskie : prawo do zawarcia małżeństwa, prawo do swobodnego poruszania się, prawo do wolności myśli, sumienia i wyznania itp.
- Prawa polityczne : prawo wyborcze (czynne i bierne), prawo do wolności opinii i swobody jej wyrażania, prawo do zgromadzeń i stowarzyszania się itp.:
Prawa i wolności drugiej generacji
- Prawa ekonomiczne : prawo do pracy, prawo do wynagrodzenia itp.
- Prawa socjalne i kulturalne : prawo do nauki, prawo do ochrony zdrowia, prawo do urlopu i wypoczynku itp.
Prawa i wolności trzeciej generacji
- Prawa ekologiczne : prawo do zdrowego i nie zanieczyszczonego środowiska naturalnego
- Prawa korzystania z dorobku współczesnej cywilizacji : prawo do pomocy humanitarnej, prawo do pokoju, prawo do ochrony danych osobowych itp.
4 Problem łamania praw człowieka na świecie
Do najczęściej występujących przypadków łamania praw człowieka należą: stosowanie tortur, kara śmierci, dyskryminacja kobiet, łamanie praw dziecka i nietolerancja wobec mniejszości seksualnych. Najczęściej do przypadków łamania praw człowieka dochodzi w Afryce, krajach arabskich oraz Korei Północnej i Chinach.
Zadanie do samodzielnego wykonania przez ucznia
Korzystając z podręcznika, Wiedza o społeczeństwie, zakres podstawowy, wyd. Operon str. 119-122 lub Internetu wymień najważniejsze dokumenty ochrony praw człowieka, i podaj rok kiedy powstały.
Pracę prześlij na dziennik elektroniczny. W razie niejasności dzwoń na nr. 505790622.
Dariusz Nastaj