Temat: Europejski system ochrony praw człowieka
1 Rada Europy
Rada Europy została powołana 5.05.1949 r. przez 10 państw europejskich. Obecnie liczy 47 członków. 4.11.1950 r. Rada Europy przyjęła Konwencję o ochronie praw człowieka i podstawowych wolnościach, zwaną także Europejską konwencją praw człowieka. Tak narodził się europejski system ochrony praw człowieka. Na podstawie przepisów Konwencji powołano Europejską Komisję Praw Człowieka oraz Trybunał Praw Człowieka. Od 1.11.1998 r. Komisję i Trybunał zastąpiła jedna instytucja – Europejski Trybunał Praw Człowieka, którego siedzibą, tak jak i całej Rady Europy, jest Strasburg. Trybunał sprawuje funkcję kontrolną, a liczba członków Trybunału jest równa liczbie państw stron Konwencji. Duże znaczenie dla usprawnienia trybu składania skarg miało przyjęcie 6.11.1990 r. Protokołu nr 9 do Konwencji. Jego regulacje prawne umożliwiają składanie skarg bezpośrednio do Trybunału w Strasburgu, osobą fizycznym i organizacjom pozarządowym. Polska do Rady Europy należy od 1991 r., a 19.01.1993 r. ratyfikowała Europejską konwencję praw człowieka.
2 Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie
Europejski system ochrony praw człowieka współtworzy także Organizacja Bezpieczeństwa
i Współpracy w Europie (OBWE). OBWE powstała na konferencji w Budapeszcie w 1994 r. i jest kontynuatorem Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (KBWE), której akt końcowy podpisano w Helsinkach w 1975 r. Dokument ten, obok zasad dotyczących bezpieczeństwa oraz wielopłaszczyznowej współpracy, zawierał zapisy dotyczące poszanowania praw człowieka.
W Warszawie mieści się siedziba Biura Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka OBWE. Jego zadaniem jest monitorowanie przebiegu wyborów w krajach członkowskich oraz walka z dyskryminacją, promocja tolerancji, praw kobiet i zwalczania handlu ludźmi. Instytucją zajmującą się prawami człowieka jest również Wysoki Komisarz OBWE do spraw Mniejszości Narodowych. Jego zadaniem jest wczesne wykrywanie konfliktów na tle etnicznym. Urząd powstał w 1992 r., a jego siedzibą jest Haga.
3 Unia Europejska
Unia Europejska wypracowała własny system ochrony praw człowieka, funkcjonujący w oparciu o Traktat o Unii Europejskiej (Traktat z Maastricht – 1992 r.) oraz Kartę praw podstawowych, która jest częścią Traktatu Lizbońskiego. Kompetencje w zakresie ochrony praw człowieka w Unii Europejskiej posiadają niektóre komisje Parlamentu Europejskiego, Komisja Europejska, Dyrekcja Generalna do spraw Sprawiedliwości, Agencja Praw Podstawowych oraz Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich. Pewną rolę w dziedzinie ochrony praw człowieka odgrywają także Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, Europejski Inspektor Danych Osobowych, Europejski Urząd Policji (Europol) oraz Europejska Jednostka Współpracy Sądowej (Eurojust).
Dariusz Nastaj