Dzisiaj jeszcze kilka refleksji na temat komunikacji interpersonalnej. Jednym z ważnych elementów komunikacji jest sposób nadawania (formułowanie ) komunikatów, a więc to, w jaki sposób wyrazimy naszą myśl. Jeden z podziałów mówi o komunikatach TYPU „TY” i komunikatach TYPU „JA”.
Postaram się je teraz scharakteryzować i pokazać zalety stosowania komunikatów typu „Ja”
Komunikat typu ,,Ja”
Komunikat typu ,,ja” polega na tym, że mówimy o swoich uczuciach ( potrzebach) wywołanych zachowaniem drugiej osoby, biorąc jednocześnie odpowiedzialność za te uczucia. Ważne jest, abyśmy mówili rzeczywiście o swoich odczuciach, bez obwiniania i oceniania innych. Najistotniejsza w komunikatach typu ,,ja” jest świadomość, że informujemy, jaki skutek wywiera na nas określone zachowanie i jak wpływa na nasze uczucia.
Komunikat typu ,,Ja” jest takim sposobem udzielenia informacji zwrotnej, który pozwala nam wyrazić swoje myśli, uczucia, oczekiwania w takiej formie, która nie obraża i szanuje osobę, do której mówimy.
Komunikat typu ,, Ja” można przedstawić za pomocą następującego schematu:
– co ja czuję… (mogę poinformować o swoich uczuciach, myślach, oczekiwaniach),
– kiedy ty…( wskazujemy konkretne zachowanie rozmówcy wywołujące w nas wspomniane emocje);
– co to dla mnie znaczy , co powoduje……………….( opisujemy wpływ, jaki ma na nas przedstawione wcześniej zachowanie )
Przykład:
,,Przeszkadza mi, kiedy spóźniasz się po raz kolejny pół godziny, co dezorganizuje moje zaplanowane obowiązki i mnie złości”. Czuje sie fantastycznie, gdy nieoczekiwanie zabierasz mnie do kina. Czuje sie nieswojo, gdy mówisz do mnie podniesionym tonem.
Komunikat typu ,,Ja”
Kluczem pozytywnego komunikowania się są komunikaty typu ,,Ja”. Komunikat typu ,,Ja” mówi jedynie coś o mnie, o moich reakcjach i moich odczuciach. Wypowiedź przekazana w formie komunikat typu ,,Ja” nie wartościuje, nie zawiera zarzutów i nie uogólnia.
Podczas procesu porozumiewania się stosujemy komunikaty typu ,,Ja”, które to, są raczej prośbą o pomoc i zachętą do współpracy. Tego rodzaju odezwa wywołuje dużo lepszy skutek, niż żądanie, groźba, wykład, pouczanie, a my przez to stajemy się cenniejszymi partnerami do rozmowy i inni czują się lepiej w naszym towarzystwie.
Komunikaty typu ,Ja” wywołują dużo lepszy skutek niż żądanie, moralizowanie, groźba czy pouczanie, wypowiedziane na dodatek podniesionym głosem, z pretensją i nie przyjemną miną czy gestykulacją.
• Mówimy wprost o swoich odczuciach
• Nie oceniamy
• Nie obrażamy
• Szukamy porozumienia
Komunikat typu ,,Ty”
Komunikat typu ,,Ty” zawiera zgeneralizowaną ocenę partnera bez wskazania na konkretne zachowanie, które jest jej podstawą. Komunikaty ,,Ty” zmuszają rozmówcę najczęściej do zajęcia postawy obronnej. Adresat komunikatu ,,Ty” odczuwa intencję dokuczenia, ma okazję poczuć się winnym, skrytykowanym, poniżonym itp. Informacje przekazane w formie komunikatu typu ,,Ty” utrudniają porozumiewanie się.
Przejawem komunikatu typu „TY” jest etykietowanie i ocenianie:
Np. Ty się wiecznie spóźniasz! Czym Ty się właściwie zajmujesz, znów nie pozmywałeś naczyń.
• Nie mówimy wprost o naszych uczuciach
• Oceniamy rozmówcę „Ty zawsze….” „Ty nigdy..”
• Obrażamy rozmówcę „Jesteś głupi”, „Nic nie rozumiesz”
• Zaostrzamy konflikt
Zasady skutecznego komunikowania się
-Słuchaj uważnie tego, co mówi druga osoba.
-Podczas wypowiedzi drugiej osoby staraj się zrozumieć, co to dla niej znaczy, co ona przeżywa.
– Nie wykorzystuj czasu wypowiedzi partnera do przygotowywania własnej wypowiedzi.
-Kiedy wyrażasz to, co myślisz, czujesz albo zrobiłaś, mów ,,ja”, zamiast używać słów: ,,ty, oni, ludzie, się robi”. Daj poznać uczciwie, że to co mówisz, dotyczy ciebie: pozwól innym poznać siebie.
-Unikaj zadawania pytań do czasu, kiedy naprawdę potrzebujesz informacji albo chcesz coś wiedzieć. Często pytania są sposobem na stwierdzenie czegoś i przerzucanie na kogoś innego odpowiedzialności za to stwierdzenie: np. ,,Czy nie czas zrobić przerwę? zamiast ,, Myślę, że byłby czas zrobić przerwę” albo ,,Zmęczyłam się, potrzebuję odpoczynku”.
– Unikaj niedoceniania (lekceważenia) drugiej osoby lub samej siebie. Chodzi tu o takie zachowanie się w procesie porozumiewania się, jakby to, co myślisz lub czujesz, było ważniejsze niż to, co myśli i czuje druga osoba albo odwrotnie: o obniżanie znaczenia samego siebie i takie zachowanie, jakby to druga osoba była ważniejsza.
– Nie wyręczaj. Wyręczanie jest robieniem ( np. mówieniem) za kogoś czegoś, co on sam może zrobić dla siebie. Np. przypomnij sobie, jak cię irytowało, gdy twoja ciocia lub mama odpowiadały na pytania kierowane do ciebie.
– Unikaj interpretowania. Interpretowanie ma miejsce wtedy, gdy mówisz komuś, dlaczego tak się zachowuje, co powoduje, że tak myśli, czuje. Np. ,,jesteś osobą nastawioną obronnie” zamiast ,,zauważyłam, że kłócisz się i nie zgadzasz się z większością tego, co mówię i trudno mi rozmawiać z tobą”.
-Istnieje różnica między myślami i uczuciami. Np. ,,Czuję, że się mylisz” ( ocena, że ktoś się myli, jest myślą, a nie uczuciem). Słowa ,,czuję” używaj tylko wówczas, gdy wyrażasz uczucie.
-Unikaj przesadnych określeń, takich jak: ,,zawsze”, ,,nigdy”, ,,niemożliwe”, ,,niewiarygodne”. Używa się ich głównie dla uniknięcia problemu lub odpowiedzialności za swoje zachowanie.
– Unikaj określeń obniżających pewność wypowiedzi, takich jak: ,,może”, ,,można by sądzić”, ,,można by powiedzieć”. Używaj ich tylko wtedy, kiedy naprawdę nie jesteś czegoś pewna. Takie słowa są również sposobem unikania odpowiedzialności za to, co się mówi. Inne słowo- ,,spróbuję”- jest często używane zamiast ,, nie zrobię tego”.
– Reaguj na nieadekwatność wypowiedzi innych osób. Rób to tak delikatnie jak potrafisz, nie rezygnuj z tego. Jeśli ignorujesz czyjeś ,,gry” lub wchodzisz w nie, w ostatecznym rozrachunku szkodzisz graczowi. ,,Grami” nazywa się takie zachowania, gdy człowiek komunikuje coś, ukrywając prawdziwe intencje.
– Weź odpowiedzialność za to, co mówisz i za to, jak się zachowujesz. Nie mów: ,,Sprawiasz, ze jestem smutna”, bo w ten sposób przerzucasz odpowiedzialność za swoje uczucia na drugą osobę. Mów: ,,Jestem smutna, ponieważ….”
Zachęcam do wykonania poniższych ćwiczeń w celu doskonalenia sztuki komunikacji.
Wśród poniższych zdań odszukaj komunikaty typu ,, Ja’’.
1. Nie lubię, kiedy się spóźniasz na umówione spotkanie.
2. Znowu brzydko się ubrałaś.
3. Przestań się użalać nad sobą i weź się do roboty.
4. Oczekuję, że coś z tym zrobisz i powiadomisz mnie o swojej decyzji.
5. Przeszkadza mi to, że rozmawiasz.
6. Nie lubię czekać na kogoś, zdenerwowałam się czekając na ciebie.
7. Jesteś wyjątkowo nieodpowiedzialna, spóźniłaś się trzy kwadranse.
8. Nie chcę, abyś źle mówił o koledze.
9. Takiego nieodpowiedzialnego ucznia to ze świecą szukać.
10. To Twoja wina, przez ciebie nie zdążyłam zrobić pracy na czas.
11. Starasz się wykręcić od swoich obowiązków.
12. Jesteś leniwy, wciąż odkładasz wszystko na później.
13. Musisz lepiej planować swoje zajęcia w ciągu dnia, wówczas ze wszystkim zdążysz na czas.
14. Przestań wtrącać się w nie swoje sprawy.
15. Denerwują mnie te śmiechy, nie lubię takich sytuacji.
16. To żenujące, co zrobiłeś. Czy naprawdę nie wiesz, jak należało się zachować? Dlaczego wciąż zapominasz o moich wskazówkach? Ile razy mam ci powtarzać? Czy to jest takie trudne?
17. Nie mogę skupić się w takim bałaganie.
18. Nie jesteś dobry z zadań, ale nie martw się.
19. Jest mi przykro, gdy zapominasz o naszej umowie.
20. Jesteś najlepszy. Jestem pewna, że dasz sobie z tym radę.
21. Zachowujesz się jak przedszkolak. Ty nigdy nic dobrego nie zrobiłeś.
22. Nie rozumiem dlaczego nie chcesz pojechać z nami do cioci.
23. Nie pozwalam, abyś na mnie krzyczał.
Utwórz do opisanych sytuacji komunikaty typu ,,Ja”.
1. Kolega nie zwraca pożyczonej książki.
2. Kolega po raz kolejny spóźnia się na omówione spotkanie.
3. Koleżanka przeszkadza ci w trakcie lekcji.
4. Siostra zrobiła bałagan w twoim pokoju.
5. Kolega mówi do ciebie po przezwisku, którego nie lubisz.
6. Koleżanka zdradza twoje sekrety.
7. Koleżanka nie dotrzymuje obietnicy.
8. Koleżanka krytykuje twój ubiór.
9. Kolega krzyczy na ciebie.
10. Kolega zniszczył twoje rzeczy.
11. Koleżanka bez pozwolenia bierze twoje rzeczy.
Życzę Wam sukcesów w niełatwej sztuce porozumiewania się i zachęcam do doskonalenia się w tej umiejętności tak bardzo potrzebnej nam wszystkim bez względu na wiek i wykształcenie.
Marta Lewczuk