Badania przeprowadzone wśród młodzieży wskazują, że problem niekontrolowanych zakupów dotyczy aż 17 proc. nastolatków. Obserwuje się u nich trudną do opanowania potrzebę zakupów, utratę kontroli nad nimi lub dokonywanie ich w reakcji na inny problem. Zakupom towarzyszy często poczucie winy w związku ze stratą pieniędzy oraz euforia związana z zrobieniem zakupów. Osoby uzależnione podejmują nieudane próby ograniczenia tej aktywności. Odczuwają napięcie oraz lęk, które łagodzone są poprzez kolejne zakupy.
Wśród czynników ryzyka sprzyjających niekontrolowanym zakupom wymienia się:
– depresję / skłonności depresyjne, lęk, frustrację,
– niskie poczucie własnej wartości, narcyzm, wrażliwość na nagrodę,
– temperament,
– nieumiejętność radzenia sobie ze stresem,
– materializm,
– posiadanie własnych pieniędzy,
– wpływy rówieśnicze modelujące zachowania ryzykowne,
– nowy styl życia nastoletniej młodzieży polegający na spędzaniu wolnego czasu w centrach handlowych,
– problemy związane z innymi zachowaniami ryzykownymi: nadużywanie alkoholu, palenie papierosów, zażywanie marihuany,
– występowanie zachowań agresywnych i niezgodnych z prawem,
– słabe osiągnięcia w nauce,
– czynniki o charakterze społecznym, m.in. reklamy określonych produktów, tzw. must-have.
Źródła informacji:
„Osobowościowe uwarunkowania nadmiernego korzystania z sieci społecznościowych wśród adolescentów”, Instytut Psychologii Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, 2014
„Czynniki związane z hazardem, kompulsywnymi zakupami oraz nadużywaniem Internetu wśród młodzieży w wieku 12-19 lat”, Instytut Psychiatrii i Neurologii Zdrowia, Zakład Zdrowia Psychicznego, Pracowania Profilaktyki Młodzieżowej „Pro-M”, Warszawa 2015
Aby określić, czy faktycznie zakupy stanowią problem, warto przeanalizować i szczerze odpowiedzieć na 9 poniższych pytań diagnozujących. Pytania te nie dadzą nam pełnej diagnozy, ale pewien ogląd sytuacji. Z pewnością im więcej odpowiedzi twierdzących, tym większe ryzyko, że nasze wydawanie pieniędzy może być zaburzone.
• Czy kiedykolwiek odczuwał(a) Pan(i) silną potrzebę robienia zakupów?
• Czy na samą myśl o zakupach robi się Panu(i) przyjemnie?
• Czy kiedykolwiek podczas zakupów miał(a) Pan(i) poczucie oderwania się od swoich problemów?
• Czy podczas zakupów odczuwa Pan(i) euforię i pobudzenie?
• Czy kiedykolwiek, wkrótce po dokonaniu zakupu, zdarzyło się Panu(i) zapomnieć, dlaczego kupił(a) Pan(i) ten artykuł?
• Czy kiedykolwiek zdarzyło się Panu(i) kupić niepotrzebne artykuły?
• Czy po dokonaniu zakupu odczuwa Pan(i) ulgę/odprężenie?
• Czy kiedykolwiek zdarzyło się Panu(i) wydać wyjątkowo dużą ilość pieniędzy na nieplanowany zakup?
• Czy kiedykolwiek, po zrobieniu zakupów, miał(a) Pan(i) poczucie winy?
Źródło: broszura “Gdy zakupy stają się problemem. Czy jestem uzależniony”?, Katarzyna Kucewicz, wyd. Fundacja ETOH, KBPN, Warszawa 2014
Jeśli chcesz porozmawiać o swoim problemie związanym z niekontrolowanymi zakupami
• napisz: poradnia@uzaleznieniabehawioralne.pl
• zadzwoń: 801 889 880 ( dyżur codziennie w godz. 17:00-22:00)
• skontaktuj się ze swoim wychowawcą, pedagogiem lub psychologiem szkolnym
Anna Gronowska