Spory można i warto rozwiązywać bez udziału sądu.
Każdy może znaleźć się w sytuacji jakiegoś sporu. Nie zawsze wymaga to angażowania sądu. W każdej sytuacji można rozważyć skorzystanie z alternatywnych sposobów rozwiązania sporów, takich jak mediacja czy arbitraż. Taką możliwość daje polski ustawodawca, który wprowadził przepisy prawne stanowiące podstawę do pojednawczego działania poza sądem i pełną akceptację wyników takich postępowań przez Państwo. Idea mediacji, jako alternatywnej metody rozwiązywania konfliktów i sporów, po raz pierwszy pojawiła się w prawie polskim w ustawie z 1991r. o rozwiązywaniu sporów zbiorowych, następnie w kodeksach karnych w 1997r., ustawie o postępowaniu w sprawach nieletnich w 2001r., w postępowaniu przed sądami administracyjnymi w 2004r., zaś od 10 grudnia 2005r. instytucja mediacji zaistniała w sprawach cywilnych.
Postępowania sądowe rzadko kończą się w wyniku zawarcia ugody. Jedną z przyczyn tego stanu rzeczy jest z pewnością to, że oficjalność procedur sądowych, atmosfera sali sądowej nie sprzyjają pojednaniu, często nie pozwalają stronom na zrozumienie istoty problemu. Sala rozpraw onieśmiela strony, a stres związany z obecnością w sądzie niejednokrotnie bywa paraliżujący. Dodatkowo, w warunkach jawności rozprawy oprócz sędziego, protokolanta, samych stron na sali mogą znajdować się jako publiczność osoby trzecie, niezwiązane z żadną ze stron procesu, co dodatkowo powoduje wzrost napięcia, lęku i brak poczucia bezpieczeństwa. Również obecność na sali rozpraw osób najbliższych przeciwnika procesowego antagonizuje strony, które w takich warunkach dalekie są od podejmowania rozmów o własnych oczekiwaniach czy możliwych rozwiązaniach konfliktu.
Wszystkich tych niedogodności pozbawiona jest mediacja, dzięki czemu daje szansę na rozmowę, próbę zrozumienia racji przeciwnika sporu lub konfliktu i znalezienie konstruktywnego i satysfakcjonującego rozwiązania. Alternatywne metody rozwiązywania sporów mogą pomóc w rozwiązaniu problemu dzięki włączeniu do sporu bezstronnej osoby trzeciej, o specjalnych kwalifikacjach, która pomoże w znalezieniu pojednawczego rozwiązania (mediator).
W trakcie postępowania mediacyjnego, mediator zachęca strony do nawiązania dialogu oraz unikania konfrontacji i szukania porozumienia. Strony same wybierają technikę rozwiązania sporu i odgrywają szczególnie aktywną rolę w samodzielnym dążeniu do znalezienia rozwiązania, które będzie dla nich najbardziej odpowiednie. Mediacja daje zatem możliwość wyjścia poza stanowisko o charakterze czysto prawnym i uzyskania zindywidualizowanego rozwiązania odpowiadającego prawdziwemu charakterowi sporu.
Alternatywne metody rozwiązywania sporów są szansą dla tych, którzy nie potrafią znaleźć sposobu na rozwiązanie konfliktu bez udziału osób trzecich. Pozwalają też stronom pozostającym w sporze na znaczną aktywność w kształtowaniu postępowania, które ma rozstrzygnąć ich spór.
Informacje pochodzą ze wstępu do książki „Czy tylko sąd rozstrzygnie w sporze? Mediacja i sądownictwo polubowne” pod redakcją Agnieszki Rękas
Osoby zainteresowane tematem mediacji zachęcam do kontaktu psycholog.zsckr@wp.pl lub zapoznania się z informacjami zamieszczonymi na stronie Sądu Okręgowego w Lublinie https://www.lublin.so.gov.pl/historia-mediacji,m,m1,282,303
Anna Gronowska