Temat: Podstawowe wskaźniki wartości efektywności produkcji.
Celem lekcji będzie poznanie czynników decydujących o opłacalności trzody chlewnej.
Zapoznaj się z treścią dotyczącą dzisiejszego tematu i przepisz do zeszytu poniższe punkty jako notatkę z dzisiejszej lekcji.
- Czynniki warunkujące opłacalność trzody chlewnej. (podaj kilka informacji do każdego podpunkt. Na podstawie dostępnych źródeł wyjaśnij podpunkt j-warunki utrzymania.
a) rasa i predyspozycje genetyczne
b) płeć
c) wiek i końcowa masa tuczników
d) zużycie i koszt paszy
f) cena sprzedaży
g) stado podstawowe
h) liczba prosiąt uzyskanych od lochy w ciągu roku
i) status zdrowotny
j) warunki utrzymania
Opłacalność produkcji ma miejsce wtedy, gdy przychody ze sprzedaży tucznika przewyższają sumę kosztów poniesionych na jego wyprodukowanie.
W produkcji trzody chlewnej istnieje stała potrzeba liczenia i kontroli kosztów wytwarzania 1 kg żywca wieprzowego. Koszty te dzielą się na koszty zmienne związane z produkcją oraz koszty stałe ponoszone niezależnie od wielkości produkcji.
Rasa i predyspozycje genetyczne
Należy wybrać odpowiedni wariant krzyżowania (odpowiednie rasy do krzyżowania), zgodnie z zaleceniami Krajowego programu produkcji towarowej tuczników. Mieszańce łatwiej przystosowują się do warunków środowiskowych, a w konsekwencji efektywniej wykorzystują paszę i osiągają wyższe przyrosty masy ciała.
Na genetyczne predyspozycje zwierzęcia do tuczu (poza rasą i wariantem krzyżowania) mają również wpływ indywidualne cechy konkretnych osobników lub całego stada.
Płeć
Knurki rosną na ogół szybciej niż loszki i wieprzaki (kastraty), efektywniej wykorzystują paszę, wykazują szybkie tempo wzrostu i wyższą zawartość mięsa w tuszy. Ze względu na charakterystyczny zapach mięsa, spowodowany feromonami, knurków się nie tuczy. Tuczy się tylko kastraty, tzw. wieprzaki. Loszki w porównaniu z wieprzakami uzyskują wyższe dobre przyrosty masy ciała, lepiej wykorzystują paszę, a ich tusze są mniej otłuszczone.
Wiek i końcowa masa tucznika
Zależą od tempa wzrostu i zużycia paszy na 1kg przyrostu. Świnie tuczy się do masy ciała preferowanej przez przemysł mięsny, obecnie do 110kg-115kg. Masa ubojowa jest wysoko, lecz ujemnie skorelowana z zawartością mięsa w tuszy. Wzrost masy tuszy jest przyczyną obniżenia w niej zawartości mięsa. Maksymalną mięsność uzyskuje się w tzw. punkcie mięsności).
Zużycie i koszt paszy
Podstawową pozycją kosztów są zboża i pasze. W produkcji wieprzowiny udział kosztów paszowych jest wysoki i sięga 60% do 70% wszystkich poniesionych kosztów. Co więcej, wysokość ponoszonych kosztów paszowych na produkcję 1 kg wieprzowiny zależy od osiąganych w procesie produkcji parametrów tucznych. Użytkowość tuczną definiują takie cechy jak: dzienne pobranie paszy, dzienne przyrosty masy ciała, zużycie paszy na przyrost 1 kg masy ciała, wiek w dniu uboju. Stwierdzono, że zarówno nadmiar jak i niedobór składników niezbędnych do wzrostu może negatywnie rzutować na opłacalność produkcji. Niedobór skutkuje niepełnym wykorzystaniem potencjału zwierząt, co wpływa na wydłużenie okresu tuczu, natomiast nadmiar składników pokarmowych jest niewykorzystany przez zwierzęta, przez co zawyżone są koszty produkcji.
Poza kosztami paszowymi opłacalność produkcji zależy również od kosztów amortyzacji, energii elektrycznej i ogrzewania, maszyn i urządzeń, transportu, wynagrodzeń pracowników, cen ubezpieczeń, podatków.
Cena sprzedaży
Cena jaką można uzyskać za sprzedanego tucznika zależy od następujący czynników:
- Jakość tuszy (mięsność, waga)
- Wielkość partii sprzedawanych zwierząt
- Wyrównanie partii
- Możliwości i siła argumentów negocjacyjnych
- Sytuacja na rynku wewnętrznym (popyt)
- Sytuacja na rynku zewnętrznym (kursy walut, popyt)
Jak widać istnieje pewna sfera, która daje nam argumenty do uzyskania wyższej ceny za sprzedawane tuczniki. Wymaga to jednak spełnienia przez hodowcę określonych warunków. Część podanych parametrów jest możliwa do spełnienia w ramach własnego gospodarstwa, ale inne wymagają działania wspólnego czy to w formie grupy producenckiej , czy współpracy sąsiedzkiej lub koleżeńskiej. Istnieją również pewne czynniki, które pozostają poza naszym wpływem. Należy jednak wykorzystać wszystkie możliwości dające szansę uzyskania większego dochodu .
Jakość uzyskanej tuszy, wyrównanie partii to dwie główne rzeczy, które możemy poprawić utrzymując swoje zwierzęta w odpowiednich warunkach ( całe pomieszczenie pełne/całe pomieszczenie puste, odpowiednia wentylacja , temperatura pomieszczeń, żywienie dostosowane do wieku i wagi zwierząt, odpowiednia genetyka).
Wielkość sprzedawanej partii oraz cykliczność sprzedaży zwierząt jest kolejnym czynnikiem, który daje nam argumenty w negocjowaniu ceny ( im większa stawka i cykliczna grupa zwierząt szanse uzyskania wyższej ceny są większe).
Dwa ostatnie przedstawiane powyżej punkty pozostają poza naszą kontrolą.
Koszty produkcji:
Wszystkie koszty poniesione w czasie produkcji są składową wielu różnych czynników, których udział jest przedstawiony poniżej:
- Koszty paszy (około 65%)
- Koszty remontu stada podstawowego (7-10%)
- Koszty robocizny (10-12%)
- Koszty weterynaryjne + bioasekuracja (2-8%)
- Koszty zagospodarowania odchodów (3-10%)
- Koszty energii (1,5%)
- Koszty amortyzacji (3,5%)
- Koszty transportu (1,0%)
- Koszty podnoszenia kwalifikacji (0,1%)
- Koszty stałe (2,0%)
- Inne koszty
Jak widać z przedstawionej tabeli, udział poszczególnych grup kosztów jest zróżnicowany a nasze możliwości oddziaływania tym większe im wartość danego parametru wyższa.
Głównym kosztem produkcji jest pasza i to w tym przedziale powinniśmy szukać obniżenia poniesionych kosztów. Pozostałe koszty w znacznie mniejszym stopniu obciążają budżet hodowcy a obniżenie ich wysokości jest znacznie trudniejsze lub wręcz niemożliwe.
Efekty ograniczenia pozostałych kosztów mogą przekładać się na zwiększenie zużycia paszy i końcowy bilans okaże się niekorzystny. Konieczną rzeczą w uzyskaniu bilansu zysków i strat jest prowadzenie dokumentacji hodowlanej, która pozwoli nam na wyliczenie efektów naszych działań.
Zużycie paszy zależy od bardzo wielu czynników, ale musimy zdawać sobie sprawę, że mamy tu dwa sektory – stado podstawowe i zwierzęta produkcyjne przeznaczone do tuczu.
Stado podstawowe
W okresie roku niezależnie od wysokości produkcji locha zjada ok. 1200-1300kg paszy na sztukę. Locha w tym okresie może wychować 15-18 prosiąt lub 26-27 prosiąt, różnica jest bardzo widoczna i ta różnica stanowi zysk dla hodowcy (koszt paszy poniesiony w obu przypadkach jest taki sam). Musimy więc zrobić wszystko aby być jak najbliżej górnej granicy. Uzyskanie takiego efektu zależy od : wartości genetycznej lochy i knura (lochy ras wysokomięsnych i prymitywnych są mniej plenne od loch typu landrace i krzyżówkowych), postępowania ze zwierzętami po odsadzeniu, w okresie ciąży, przed i po porodzie, statusu zdrowotnego stada, zasad zarządzania stadem. Należy więc zwrócić szczególną uwagę na wybór zwierząt do rozrodu, nie mogą to być sztuki przypadkowe, wybierane z tuczu. Żywienie loch powinno być dostosowane do określonego momentu cyklu hodowlanego, bo tylko w ten sposób możemy uzyskać liczny miot o odpowiedniej wadze urodzeniowej prosiąt. Duże i żywotne prosięta gwarantują z kolei mniej problemów z odchowem, odsadzeniem i dalszym tuczem.
Niezależnie od wielkości produkcji powinniśmy określić rytm hodowli (cykl cotygodniowy lub co trzy tygodnie). Jeżeli wiemy w jakich grupach będziemy trzymali lochy możemy określić ilość kojców porodowych w sektorze porodów oraz wielkości pozostałych sektorów, tak aby spełniały wymagane normy i umożliwiały opłacalną produkcję. Określenie wielkości produkcji pozwoli również na wyliczenie ilości potrzebnych zbóż i paszy.
Kolejną rzeczą niezbędną do prowadzenia opłacalnej produkcji trzody jest znajomość statusu zdrowotnego stada, bez tej informacji nie możemy prawidłowo ustalić programu profilaktycznego. Dla określenia tego parametru niezbędna jest pomoc lekarza weterynarii aby w odpowiedni sposób pobrać próby oraz określić kierunek badań. Można wówczas ograniczyć koszty badań laboratoryjnych do minimum (lekarz na podstawie problemów występujących w stadzie oraz objawów klinicznych i przeprowadzonych sekcji może wskazać kierunek badań).
Na poniższym diagramie pokazano wpływ niektórych parametrów na liczbę prosiąt uzyskanych od lochy w ciągu roku. Liczba ta w głównej mierze jest zależna od ilości porodów w roku 60%, w mniejszej części od ilości upadków prosiąt w okresie ssania i liczby prosiąt żywo urodzonych. Należy więc zrobić wszystko aby locha była pokryta w przeciągu 7 dni po odsadzeniu, laktacja ok.26-28 dni. Jeżeli większość loch będzie produkowała w takich cyklach wówczas będą one optymalnie wykorzystane. W praktyce osiągnięcie takich wyników wymaga przestrzegania ścisłego reżimu i remontu stada na poziomie ok. 30-40% rocznie, co oznacza wymianę stada co trzy lata. Wszystkie lochy, które stoją nie pokryte przez okres dłuższy niż 28-50 dni stanowią oczywistą stratę dla hodowcy i powinny być zastąpione młodą loszką. Każda locha nie produktywna obniża nam współczynnik wyproszeń i generuje koszty. W tabeli 1 przedstawiono liczbę loch stada podstawowego, która jest potrzebna do sprzedania 500 tuczników w zależności od liczby prosiąt w miocie i indeksu wyproszeń.
Liczba prosiąt uzyskanych od lochy w ciągu roku zależy od:
Tab.1
Zależność pomiędzy liczbą miotów i liczbą prosiąt w miocie a liczbą loch stada podstawowego niezbędną do wyprodukowania 500 tuczników rocznie
| prosiąt w miocie | liczba miotów w roku | |||||||
| 1,5 | 1,8 | 2,0 | 2,3 | |||||
| liczba | liczba | liczba | liczba | |||||
| prosiąt | loch | prosiąt | loch | prosiąt | loch | prosiąt | loch | |
| 5 | 7,66 | 66 | 9,1 | 55 | 10 | 52 | 11,4 | 44 |
| 7 | 10,6 | 47 | 12,74 | 39 | 14 | 35 | 15,96 | 31 |
| 9 | 13,68 | 37 | 16,38 | 31 | 18 | 28 | 20,5 | 25 |
| 10 | 15 | 33 | 18 | 28 | 20 | 25 | 23 | 22 |
| 12 | 18 | 28 | 21,8 | 24 | 24 | 21 | 27 | 19 |
Wysoki index wyproszeń wymaga od hodowcy odpowiedniej organizacji pracy z lochami w sektorze rozrodu oraz odpowiedniego przygotowania ich do wystąpienia rui. Kolejnym ważnym elementem prawidłowego zarządzania stadem jest prawidłowe wprowadzanie loszek remontowych. Od wieku 5 miesięcy loszki powinny mieć możliwość kontaktu z knurem przez 10-15 minut dziennie, efektem takiej stymulacji jest wystąpienie objawów rui, która powinna zostać zapisana w karcie i następnie kontrolowana cykliczność objawów rujowych. Jeżeli objawy te występują cyklicznie możemy przewidzieć i ustalić moment pierwszej inseminacji, która powinna być nie wcześniej niż w trzeciej rui i w wadze ok. 140 kg. Wcześniejsze krycie może skutkować problemami z wystąpieniem rui po pierwszym porodzie oraz zmniejszoną liczebnością prosiąt w pierwszym miocie.
Kolejnym dużym wyzwaniem dla hodowcy jest utrzymanie stada w optymalnych warunkach środowiskowych . W zakresie tego zagadnienia mieści się wielkość stada, produkcja w systemie otwartym lub zamkniętym, odpowiednia bioasekuracja, zgęszczenie zwierząt w kojcach, dostęp do paszy i wody, wentylacja, zachowanie zasady całe pomieszczenie pełne całe pomieszczenie puste, prawidłowo przeprowadzone mycie i dezynfekcja oraz właściwe przemieszczanie zwierząt. Przystępując do ustalenia programu profilaktycznego dla stada w pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę na warunki utrzymania zwierząt gdyż nawet najlepsze i najdroższe leki czy szczepionki nie są w stanie zastąpić pomieszczenia o odpowiedniej temperaturze, bez przeciągów, swobodnego dostępu do czystej wody.
Status zdrowotny:
Rozważając aspekty zdrowotne naszego stada musimy sobie zdawać sprawę, że część czynników zakaźnych występujących w hodowli trzody chlewnej jest obecnych w większości stad nawet tych o bardzo wysokim statusie zdrowotnym (duńskie stada SPF o najwyższym statusie zdrowotnym są wolne od PRRS, dyzenterii, mykoplazmowego zapalenia płuc, zakaźnego zanikowego zapalenia nosa, pleuropneumonii i świerzbu). Zaliczyć do nich możemy następujące jednostki chorobowe : parwowirozę, streptokokozę, adenomatozę, cirkowirozę czy kokcydiozę. Postępowanie nasze w przypadku tych jednostek chorobowych powinno skupić się na kontroli i ograniczeniu strat wywołanych przez nie. Parwowirozę możemy kontrolować przy użyciu szczepionek, którymi należy uodparniać lochy i loszki przed kryciem. W przypadku cirkowirozy na rynku są dostępne szczepionki dla loch oraz dla prosiąt i w zależności od występującego problemu należy zastosować odpowiedni preparat. Przy streptokokozie mamy do wyboru dwie drogi postępowania, jedna to stosowanie w momentach zagrożenia antybiotyków injekcyjnych lub doustnych jednak ze względu na powstającą oporność bakterii na ich działanie musimy się liczyć z koniecznością zmiany preparatu co kilka miesięcy. Druga droga to zastosowanie autoszczepionek wyprodukowanych na bazie serotypu lub serotypów bakterii występującej w stadzie, należy mieć jednak na uwadze fakt, że również garnitur serotyowy w stadzie jest zmienny i co kilka miesięcy należy wysłać do laboratorium materiał biologiczny w celu uzupełnienia autoszczepionki o nowe serotypy bakterii. Przy adenomatozie podobnie jak przy streptokokozie możemy stosować program szczepień lub chemioterapię. Na dzień dzisiejszy powszechniejsza jest ta druga metoda ze względu na koszty i skuteczność. Najważniejszą rzeczą przy profilaktyce adenomatozy jest moment i czas podawania antybiotyku zwierzętom, można go precyzyjnie określić na podstawie profilu serologicznego stada. Polega on na badaniu surowicy krwi zwierząt w różnych grupach wiekowych, grupa w której u większości zwierząt stwierdzimy przeciwciała dla bakterii wywołującej adenomatozę świadczy o momencie zakażenia. Ponieważ czas potrzebny na wyprodukowanie przeciwciał przez organizm świni to 2-3 tyg. więc do zakażenia doszło 2-3tyg. przed pojawieniem się przeciwciał w surowicy. Najodpowiedniejszym czasem na podanie leku jest okres po zakażeniu a przed wystąpieniem objawów klinicznych.
Oprócz chorób wymienionych powyżej jest wiele jednostek przed , którymi powinniśmy chronić nasze stada przez odpowiednią bioasekurację czy odpowiednią aklimatyzcję loszek.
Do grupy tej zaliczymy : pleuropneumonię, zakaźne zanikowe zapalenie nosa, PRRS, PRDC, salmonellozę, dyzenterię i inne. W przypadku wystąpienia tych chorób w stadzie uwaga nasza musi się skupić głównie na ograniczeniu strat produkcyjnych i możliwości kontroli oraz eradykacji patogenu ze stada. Do walki z drobnoustrojami chorobotwórczymi stosujemy programy profilaktyczne oparte na swoistych szczepionkach lub metafilaktyce czyli stosowaniu odpowiednio dobranych antybiotyków we właściwym czasie w paszy lub wodzie.
Przy wyborze drogi podania leku należy uwzględnić wiele czynników takich jak rozpuszczalność produktu w wodzie, możliwości techniczne fermy (dosatrony), interakcje niektórych antybiotyków na składniki wody, stabilność leku w wodzie, odpowiednią ilość poideł czy miejsca przy paśniku w stosunku do zwierząt.
Każdy program profilaktyczny dla określonego stada powinien być przygotowany na podstawie analizy wyników produkcyjnych osiąganych na fermie, przeprowadzonych badań sekcyjnych i laboratoryjnych oraz uwzględniający technologię gospodarstwa. Należy mieć świadomość , że nie ma jednego schematu postępowania , który sprawdzi się w każdych warunkach .
autor: lek. wet. Bogdan Cegiełka
Jako potwierdzenie aktywności poproszę o przesłanie zdjęć notatki na pocztę: a.swiderska.zsckr@gmail.com
Pozdrawiam. Anna Świderska