Produkcja zwierzęca klasa 3 MT 13.05.2020r.

Temat: Choroby bydła.

Celem dzisiejszej lekcji jest poznanie wybranych chorób metabolicznych bydła.

Zapoznaj się z treścią, która znajduje się poniżej i przepisz do zeszytu podane punkty jako notatkę z dzisiejszej lekcji. Wykonaj zadanie.

1. Objawy chorobowe u bydła.
   a)  niechętnie wstaje,
   b) nie pobiera paszy,
   c) przestaje przeżuwać,
   d) nie chce się podnieść,
   e) wydziela mało mleka,
   f) kulawizny,
   g) obrzmiałe, zaczerwienione wymię,
   h) przyspieszony oddech,
   i) zmiany na skórze,
   j) osowiałość.
2. Charakterystyka chorób metabolicznych bydła (scharakteryzuj w kilku zdaniach każdą chorobę).
   a) porażenie poporodowe
   b) ketoza
   c) przemieszczenie trawieńca

Zadanie 1
Wymień 5 chorób bydła (1 wymienia, 1 skóry, 1 racic, 2 pasożytnicze), scharakteryzuj każdą z nich.

 

CHARAKTERYSTYKA CHORÓB METABOLICZNYCH

 

PORAŻENIE POPORODOWE

Porażenie poporodowe to stan, w którym krowa krótko po wycieleniu nie może się podnieść i stać
o własnych siłach, a jedną z głównych przyczyn występowania tego schorzenia jest silne zaburzenie przemian wapnia u krów w okresie okołoporodowym, czyli hipokalcemia.

Porażenie poporodowe dotyka najczęściej stad wysokowydajnych, a szczególnie narażone na zachorowanie
są krowy starsze (powyżej 3 wycielenia), co związane jest ze zmniejszoną u nich zdolnością uwalniania wapnia
z kości. Pierwiastki praktycznie nie zapadają na porażenie. Choroba występuje zazwyczaj 1–2 dni po wycieleniu, ponieważ organizm krowy dopiero po 48–72 godzinach po porodzie potrafi w wystarczający sposób uwalniać wapń zmagazynowany w kościach do krwi i płynu międzykomórkowego organizmu.
Do porażenia może jednak dojść także przed porodem, gdy organizm zaczyna syntetyzować siarę, a cielę szybko rośnie.

Krowa wraz z siarą, a później z mlekiem, wydala z organizmu duże ilości makroelementów: wapnia, fosforu, magnezu oraz witamin. Z każdym kilogramem mleka wydalane jest około 1 g fosforu i 1,2 g wapnia. W siarze koncentracja minerałów i witamin jest jeszcze większa, a w jednym jej kilogramie może być nawet do 2,5 g.
Przed wycieleniem średnie dzienne zapotrzebowanie na wapń wynosi 30–40 g, z czego 15 g wydalane jest wraz
z kałem i moczem, a pozostała ilość przeznaczana jest na rozwój płodu. Na dodatek w ostatnich tygodniach życia płodowego cielę pobiera z organizmu matki bardzo duże ilości minerałów i witamin, ponieważ jego przyrosty wagowe są w tym okresie bardzo intensywne. I właśnie spadek stężenia wapnia w płynach ustrojowych
w okresie okołoporodowym prowadzi do zalegania krowy, a w ciężkich przypadkach może doprowadzić
do jej upadku.

Najmniejsza koncentracja wapnia we krwi występuje między 12 i 24 godziną po porodzie
i dlatego właśnie pierwsza doba laktacji jest najlepsza do oceny zagrożenia  hipokalcemią w stadzie.

Prawidłowy metabolizm wapnia może zostać również zaburzony przez zbyt dużą zawartość energii i białka
w okresie zasuszenia, przy jednoczesnej niskiej zawartości włókna surowego w skarmianych paszach objętościowych. Przyczyną występowania hipokalcemii może być również niewłaściwy stosunek wapnia
do fosforu w zadawanych dawkach pokarmowych. Dla krowy wysokowydajnej powinien on wynosić 1,3:1,
a dla zasuszonej 2:1.

Objawy hipokalcemii pojawiają się zwykle w okresie kilku godzin do kilku dni po porodzie. Początkowo następuje:

• zmniejszenie apetytu,
• niepokój i drżenie mięśni,
• chwiejny chód,
• krowa staje się senna i ociężała,
• wstaje bardzo niechętnie,
• leżąc (na skutek wiotkiego porażenia mięśni) charakterystycznie zarzuca głowę
  do tyłu,
• w końcowym okresie choroby krowa zalega na boku, nie reaguje na bodźce otoczenia i nieleczona,
  w krótkim czasie pada.

Kiedy więc tylko zaobserwujemy niepokojące objawy, świadczące o podejrzeniu wystąpienia porażenia poporodowego z zawiadomieniem lekarza weterynarii i podjęciem leczenia nie należy zwlekać, ponieważ
w niektórych przypadkach o uratowaniu życia zwierzęcia często decydują minuty.

Leczenie choroby polega przede wszystkim na dożylnym podaniu preparatów wapniowych, jednak, aby terapia przyniosła spodziewany efekt, konieczne
jest wykonanie badań laboratoryjnych krwi określających zawartość wapnia, fosforu
i magnezu. Bydło posiada własne mechanizmy, które chronią je przed wystąpieniem porażenia, jednak popełniając błędy żywieniowe ograniczamy ich pełne wykorzystanie.

Warto zatem pamiętać, że najczęstszą przyczyną występowania schorzenia jest nieprawidłowe żywienie mineralne krów w okresie zasuszenia. Obecnie zwraca się uwagę na fakt, że w okresie zasuszenia jedną
z najważniejszych przyczyn powstawania hipokalcemii jest metaboliczna alkaloza oraz niedobór magnezu.

Nadmierna podaż i stężenie we krwi kationów K, Na, Ca i Mg oraz zbyt mała anionów chloru, siarczanów
i fosforanów jest główną przyczyną podwyższenia pH krwi.
W profilaktyce zaleca się więc tzw. dietę anionową, czyli zwiększenie w paszy udziału anionów chlorkowych
i siarczanowych.

Hipokalcemii najlepiej zapobiega dieta z niskim poziomem wapnia oraz dieta obniżająca równowagę anionowo-kationową (DCAD). W początkowej fazie zasuszenia, kiedy to zapotrzebowanie na wapń jest niewielkie, uwzględniając Ca żywienie powinno być oszczędne. Na kilka dni przed wycieleniem należy stopniowo zwiększać dawkę wapnia, aż do osiągnięcia w dniu porodu dawki stosowanej po wycieleniu.

 

Zadbaj o profilaktykę 

Należy wziąć również pod uwagę, że wchłanianie Ca może ograniczyć pojawienie się podklinicznej postaci kwasicy. Gdy zaobserwujemy niepokojące zachowania, które wskazują na zaleganie poporodowe, ważny jest czas i szybka interwencja lekarza weterynarii. Leczenie polega na podaniu preparatów wapniowych. Krowie, która zalega, trzeba jednocześnie zapewnić dużo czystej ściółki, by zapobiec odleżynom powstającym na skutek długotrwałego leżenia. Wskazane jest też przewracanie krowy z boku na bok i masowanie jej kończyn.

Jak zapobiegać?

Przy profilaktyce zalegania poporodowego należy pamiętać o właściwym bilansowaniu dawki pokarmowej pod kątem mineralno-witaminowym w okresie zasuszenia. Stosunek Ca : P w tym czasie nie powinien być wyższy niż 2,0–2,5 : 1. Zastosowanie witaminy A na tydzień przed porodem zwiększa magazynowanie Ca w kościach, co jest ważne dla późniejszego uwalniania jego rezerw. Również właściwy bilans kationowo-anionowym dawki dla krów zasuszonych wpływa na zachowanie optymalnego pH krwi, które pozwala utrzymać poziom Ca. W tym celu zwiększa się w paszy udział anionów chlorkowych i siarczanowych.

Dobra rada!

Stosuj tylko prawidło zbilansowane dawki pod kątem mineralno-witaminowym w okresie laktacji, uważaj na kondycję krów.

 

KETOZA – zapobieganie i leczenie

Ketoza u bydła obok kwasicy należy do chorób metabolicznych, atakujących krowy
w najwyższej mleczności do ok. 2 miesięcy po wycieleniu. Schorzenie jest przy tym niestety dość powszechne i dotyka nawet ponad 20% krów w Polsce.

 

Ketoza u bydła – opis, przyczyny

Ketoza u bydła to choroba metaboliczna związana z przemianą materii u krów. Pojawia się zwykle po ocieleniu, w maksymalnej wydajności mlecznej. Rozróżnia się:

• ketozę pierwotną wywoływaną ujemnym bilansem energetycznym po wycieleniu i błędami żywieniowymi w okresie zasuszenia;
• ketozę wtórną wywoływaną niedożywieniem powodowanym innymi, wcześniejszymi chorobami, jak np.: mastitis, endometritis (zatrzymanie łożyska i stan zapalny błon śluzowych macicy), urazowe zapalenie czepca, przemieszczenie trawieńca, kulawizny.

Ketoza pokarmowa to efekt źle bilansowanych dawek pokarmowych i nadmiaru pasz fermentujących, zepsutych, zagrzybionych. Przy produkcji mleka, u krów może wystąpić znaczny niedobór węglowodanów i czerpanej z nich energii, oraz intensyfikacja spalania tłuszczowych rezerw energetycznych. Obniża to poziom glukozy we krwi, kwasu szczawio-octowego w mięśniach i glikogenu w wątrobie. Rośnie za to poziom wolnych kwasów tłuszczowych WKT, inicjując proces ketogenezy, czyli wzrost stężenia ciał ketonowych we krwi i moczu chorych krów.

Brak leczenia wywołuje podwyższanie poziomu ciał ketonowych i kwasu acetylo-acetonowego. Organizm krowy usuwa co prawda związki ketonowe wraz z potem, mlekiem, moczem i wydychanym powietrzem. Jednak maksymalnie obniża to niezbędne rezerwy energii i ketoza rozwija się.

Ketoza u bydła – rozpoznawanie, objawy

Ketozę u bydła rozpoznaje się po objawach:

• osłabienie przeżuwania,
• utrata apetytu,
• spadek wydajności mlecznej,
• wzrost tłuszczu,
• spadek białek w mleku,
• spalanie tłuszczowych rezerw energetycznych,
• szybkie chudnięcie,
• acetonowy odór wydychanego powietrza, 
• zaparcia,
• bardzo suchy, twardy i pokryty śluzem kał.

W zaawansowanej ketozie pojawia się:

• uporczywe lizanie przedmiotów,
• ryczenie,
• zaburzenia chodu,
• okołoporodowe kłopoty z odejściem łożyska,
• uogólnione zakażenie (posocznica),
• zapalenie wymienia bez wydzieliny ropnej.
  Nieleczonym krowom grożą też: porażenie poporodowe, śpiączka i śmierć.

Ketoza u bydła – zapobieganie

Profilaktyka obejmuje:

• monitoring kondycji krów, 
• prawidłowe zasuszanie,
• właściwe żywnie w okresie okołoporodowym i zasuszania,
• umiejętne wprowadzanie pasz treściwych w dawce dobowej i kontrola ich spożycia,
• ochrona przed nadmiernym otłuszczaniem (ocena 3,5 w skali BCS),
• właściwa ilość aminokwasów w paszy i dodatki mineralne u krów zasuszonych (proporcja P:Ca, sole anionowe w ostatnich 3-4 tyg. zasuszenia).

Wskazany jest też rozdział krów na grupy technologiczne i żywienie w oparciu o monodietę TMR (bez częstych zmian żywienia), ograniczenie pasz sprzyjających ketozie (buraki cukrowe, liście buraczane i źle zakonserwowane, zepsute kiszonki), wprowadzenie wysokoskoncentrowanej energii w postaci stabilizatorów laktacji oraz dodatków wspomagania przemian energetycznych organizmu.

Lekarze weterynarii za pomocą gluko- i keto-nomertów określają stosunek tłuszczu do białka w mleku, a także prawidłową zawartość glukozy i ciał ketonowych we krwi (podstawowy miernik określający obecność i stadium ketozy). Hodowca też może samodzielnie diagnozować ketozę, np. testem do wykrywania ciał ketonowych w mleku i moczu.

Analiza moczu jest jednak dokładniejsza, niż analiza mleka, więc należy robić oba te testy.

Obecność ketozy można też wykryć testami krwi, np. ludzkim glukometrem z funkcją badania poziomu ciał ketonowych, dla chorych na cukrzycę. Ketony są też wydalane drogą oddechową, więc ketozę można wstępnie określić również po zapachu acetonu.

Ketoza u bydła – leczenie

Jeśli diagnoza wykaże ketozę, niezbędne jest unormowanie stężenia glukozy i obniżenie poziomu ciał ketonowych we krwi. Najpierw należy jednak przywrócić prawidłowy metabolizm energetyczny u chorych krów. W ramach leczenia weterynarz może zaordynować terapię doustną i/lub kroplówkowe wlewy dożylne, albo sterydowe zastrzyki domięśniowe.

Leczenie wspomagające kontynuuje się do momentu, aż krowa zacznie prawidłowo jeść paszę. Niezbędna
jest też odpowiednia dieta. Krowy mają zapotrzebowanie dobowe na glukozę w wysokości 0,5 kg na potrzeby bytowe oraz ok. 0,05 kg na produkcję każdego litra mleka. Ilość ta musi znaleźć się w ich dawce dobowej pożywienia.

Najwięcej glukozy umożliwi pobrać w 70% kwas propionowy, mlekowy i pirogronowy. Natomiast główne źródła glukozy to: zboża, buraki cukrowe, melasa i wysłodki melasowane z buraków. Idealne źródło szybkiej energii
to również biogliceryna lub inne podobne preparaty glicerynowe lub z glikolem propylenowym (200-400 g podawane 1-2 razy na dobę przez ok. 5 dni). Dla lepszego apetytu warto też stosować dodatek drożdży w paszach.

 

PRZEMIESZCZENIE TRAWIEŃCA

Coraz intensywniej żywimy krowy, bo i coraz wydajniejsze są nasze zwierzęta. Im bardziej intensywnie, tym większe jest ryzyko popełnienia błędu w procesie żywienia, czego konsekwencją jest występowanie chorób metabolicznych, szczególnie w okresie okołoporodowym. Jednym z pierwszych ich objawów jest spadek wydajności i brak apetytu. Później pojawiają się: kwasica, ketoza, zespół stłuszczonej wątroby czy też przemieszczenie trawieńca.

Kiedy najczęściej występuje przemieszczenie trawieńca?

Około 90% wszystkich przypadków przemieszczenia trawieńca przypada na pierwszy miesiąc laktacji, szczególnie na pierwsze 2 tygodnie. Wystąpienia schorzenia to dla hodowcy duża strata, związana z kosztami zabiegu operacyjnego, leczenia, przedwczesnego brakowania krów, zmniejszenia ich wydajności czy nawet upadków. Około 10% krów, u których zdiagnozowano przemieszczenie trawieńca, zazwyczaj brakowane jest ze stada. Pozostałe produkują o ponad 500 litrów mleka mniej w laktacji, jednak nawet 30% strat mleka występuje jeszcze przed diagnozą choroby.

Obok pierwszego miesiąca laktacji okresem, w którym ryzyko występowania przemieszczenia trawieńca jest wysokie jest również pierwsza laktacja. Przyczynę tego stanu wiąże się ze słabą adaptacją pierwiastek rozpoczynających laktację do nowych warunków utrzymania i żywienia.

• Po porodzie zaleca się podawanie krowom do picia ciepłego pójła nawet w ilości 50 l. Taka ilość płynu zapewni wypełnienie żwacza, który powinien wypełnić pustkę po macicy z cielęciem.

Nie tylko błędy żywieniowe mają znaczenie

Pomimo że głównymi przyczynami lewostronnego przemieszczenia trawieńca są błędy żywieniowe, to znaczenie ma także:

• rasa,
• wiek krów,
• pora roku.Niemniej jednak największemu ryzyku wystąpienia schorzenia sprzyjają błędy żywieniowe popełniane
  w okresie przejściowym. Zaburzenia metaboliczne związane z wysoką wydajnością powodują utratę apetytu, a pusty przewód pokarmowy oznacza mniejsze wypełnienie żwacza, czyli zwielokrotnione ryzyko przemieszczenia trawieńca. Okazuje się jednak, że tak nadmierne, jak i za małe pobranie pasz treściwych przed porodem może sprzyjać przemieszczeniu trawieńca. Gdy krowa pobiera zbyt dużo pasz treściwych a mniej objętościowych, zmniejsza się wypełnienie żwacza. Zwiększa się koncentracja lotnych kwasów tłuszczowych w żwaczu, przez co zmniejsza się motoryka przewodu pokarmowego. Dzieje się tak
  w systemie tradycyjnego żywienia, jak również przy żywieniu w systemie TMR, gdy mieszanina jest źle wymieszana w wozie paszowym. Również, gdy jedyną paszą objętościową jest drobno pocięta kiszonka zwiększenie w dawce pokarmowej pasz strukturalnych (z włóknem) poprawia perystaltykę przez co ułatwione jest usuwanie gazów. Zwiększanie dawek pasz treściwych po porodzie jest konieczne, bo wraz ze wzrostem wydajności mleka zwiększa się zapotrzebowanie krów. Jednak zwiększenie to musi być bardzo wyważone, aby nie spowodować kwasicy. Zaleca się zwiększenie dawek pasz treściwych po porodzie w tempie
  1,0–1,5 kg tygodniowo.

 

Pobranie paszy kluczowe w zapobieganiu przemieszczenia trawieńca

Niewypełnienie przewodu pokarmowego połączone z niedoborem energii to kolejna przyczyna powstawania przemieszczenia trawieńca. Musimy zatem robić wszystko, by zapobiegać spadkowi pobrania paszy. A przyczyn słabego pobrania jest wiele. Warto więc zwrócić uwagę na swobodny dostęp do stołu paszowego wszystkich krów
w stadzie. Gdy w oborze mamy zbyt duże zagęszczenie zwierząt, a dostęp do stołu jest zdecydowanie za krótki,
to wówczas sztuki najsłabsze praktycznie nie będą miały możliwości pobrania wystarczającej ilości paszy.
Gdy już podejdą do stołu, to często pozostaje im tylko TMR mocno przesortowany. Oznacza to, że krowy takie
nie pobiorą paszy w odpowiedniej ilości, nie wypełnią przewodu pokarmowego i stąd już tylko jeden krok
do przemieszczenia się trawieńca. Również ciężarna macica uciskając na żwacz powoduje jego przesunięcie ku górze, natomiast trawieniec przemieszcza się na lewą stronę. Po porodzie zostaje zablokowany przez opadający żwacz.

• Aby jednak uniknąć pogorszenia apetytu i co za tym idzie, ryzyka przemieszczenia trawieńca, dawki pasz treściwych należy wprowadzać równomiernie, przygotowując w ten sposób krowę, a przede wszystkim bakterie żwacza

Jako potwierdzenie aktywności poproszę o przesłanie zdjęć notatek na pocztę: a.swiderska.zsckr@gmail.com

Pozdrawiam. Anna Świderska