Temat: Choroby owiec i kóz.
Celem dzisiejszej lekcji jest poznanie wybranych chorób małych przeżuwaczy, ich przyczyn, objawów i sposobów zapobiegania.
Zapoznaj się z treścią, która znajduje się poniżej i przepisz do zeszytu punkty jako notatkę z dzisiejszej lekcji.
1.Choroby owiec (scharakteryzuj 1 chorobę z każdej grupy)
a)Choroby owiec dotyczące układu oddechowego
– Choroba Maedi – Visna
– Pastereloza
– Adenomatoza, zwana inaczej gruczolakowatością płuc owiec
– Robaczyce płuc
b) Choroby owiec dotyczące układu nerwowego
– Listerioza
– Choroba skokowa, odkleszczowe zapalenie mózgu owiec
– Choroba kłusowa, trzęsawka
– Choroba bornaska
c) Choroby owiec dotyczące układu pokarmowego
– Inwazje pasożytnicze
d) Choroby owiec dotyczące układu rozrodczego i gruczołu mlekowego
– Bruceloza
– Zakaźna bezmleczność owiec
e) Niezakaźne
f) Choroby owiec wielonarządowe
– Serowaciejące zapalenie węzłów chłonnych
– Szelestnica
– Ospa
– Zanokcica, kulawka
– Niesztowica
g) Pasożyty skóry
2. Choroby kóz.
a) Bakteryjne choroby kóz
– Paratuberkuloza
– Bruceloza
– Chlamydioza
– Enterotoksemia
– Serowaciejące zapalenie węzłów chłonnych
– Listerioza
– Kulawka
b) Wirusowe choroby kóz
– Enzootyczne zapalenie oskrzeli i płuc
– Niesztowica
– Wirusowe zapalenie stawów i mózgu kóz
– Gruczołkowatość płuc
c) Pasożytnicze choroby kóz
– Kołowacizna
– Motylica wątrobowa
Choroby owiec – zestawienie, objawy i leczenie
Kilkadziesiąt lat temu Polska mogła się szczycić znaczną populacją owiec. Dostarczały
one wełny, skór, mięsa i mleka. Obecnie liczebność pogłowia znacznie spadła, jednak niektórzy hodowcy nadal potrafią wykorzystać zasoby jakie przynoszą te zwierzęta. Obecnie konsumenci coraz bardziej doceniają walory przetworów mleka owczego.
Hodowcy tego wyjątkowego gatunku powinni zaznajomić się z tematyką chorób pamiętając, że owca, choć też jest przeżuwaczem, może cierpieć na schorzenia nie występujące u bydła.
Choroby owiec dotyczące układu oddechowego
Choroba Maedi – Visna
Jest to zakaźna, wirusowa choroba owiec o śmiertelności sięgającej 100%. Może wystąpić postać płucna przebiegająca z postępującym zapaleniem płuc lub nerwowa charakteryzująca się zapaleniem mózgu i opon mózgowych oraz rdzenia. W niektórych przypadkach może dochodzić także do zapaleń stawów i gruczołu mlekowego. Od momentu zakażenia do pojawienia się pierwszych objawów mija od jednego do aż trzech lat.
W postaci płucnej oprócz objawów ze strony układu oddechowego (kaszel, duszność) występuje osowiałość, odstawanie od stada i słaby apetyt. Wtórne powikłania bakteryjne mogą być przyczyną podniesienia temperatury ciała. W postaci nerwowej owce stają się wrażliwe na bodźce
z zewnątrz i pomimo zaburzeń do końca zachowują świadomość.
Pastereloza
Jest to choroba bakteryjna. U jagniąt występuje jako ostra posocznica, u starszych zwierząt natomiast przebiega
z zapaleniem płuc. W przypadku posocznicy do śmierci dochodzi
w przeciągu 1 – 2 dni. W postaci przewlekłej występują objawy z układu oddechowego (kaszel, charczenie, wypływ z nosa) oraz wychudzenie, a z czasem ogólne wyniszczenie i padnięcia. Chore zwierzęta powinny być izolowane
i leczone antybiotykami oraz lekami przeciwzapalnymi.
Adenomatoza, zwana inaczej gruczolakowatością płuc owiec
Adenomatoza jest chorobą zakaźną wirusową, w przebiegu której dochodzi do rozrostu nabłonka wyściełającego dolne drogi oddechowe. Do objawów zakażenia należą pienisty wypływ z nosa, wilgotny kaszel i duszność. Owce tracą masę aż dochodzi w końcu do wyniszczenia. W nietypowym przebiegu objawy mogą być niewidoczne. Choroba podlega obowiązkowej rejestracji. Zapobieganie rozprzestrzenianiu się zarazka polega głównie
na eliminacji dotkniętych nią zwierząt ze stada.
Robaczyce płuc
Inwazje pasożytnicze wywoływane są przez kilka gatunków nicieni. Owce zarażają się pasożytami przeważnie
na pastwisku. Objawy zależą od nasilenia inwazji. Zauważyć można odkrztuszanie i wypływ z nosa. Nicienie wytwarzają nadciśnienie w naczyniach płucnych doprowadzając do wtórnych zaburzeń pracy serca, które z kolei objawiają się obrzękami okolicy szyi i brzucha. Leczenie polega na odrobaczeniu całego stada.
Choroby owiec dotyczące układu nerwowego
Listerioza
Przyczyną infekcji są drobnoustroje bakteryjne bardzo oporne na działanie czynników środowiskowych. Wyróżnia się różne postacie choroby. W przypadku nerwowej śmiertelność wynosi 100%. Owce są apatyczne, nie wykazują chęci pobierania pokarmu, wykazują szereg objawów nerwowych, np. zaburzenia ruchu, przewracanie się, drgawki, porażenia. Listerioza należy do chorób zwalczanych z urzędu.
Choroba skokowa, odkleszczowe zapalenie mózgu owiec
Jest to choroba wirusowa przenoszona przez kleszcze. Początkowo występuje wysoka gorączka i osłabienie, natomiast po kilku dniach objawy znikają. Po fazie namnażania wirusa w mózgu ponownie dochodzi do wzrostu temperatury oraz objawów nerwowych, do których zalicza się m.in. potykanie, co sprawia wrażenie jakby owca skakała (z powodu sztywności mięśni). Może dojść do śmierci w przeciągu doby lub do samowyleczenia
w przeciągu paru tygodni.
Choroba kłusowa, trzęsawka
Trzęsawka owiec jest chorobą wywoływaną przez priony. Poza typowymi objawami ze strony układu nerwowego (nadwrażliwość na bodźce, drgawki, zaburzenia ruchu) występuje tu charakterystyczny świąd. Widoczne
są przerzedzenia wełny i urazy skóry. Choroba może trwać do kilku miesięcy i jest zwalczana z urzędu.
Choroba bornaska
Jest to choroba wirusowa, której śmiertelność u owiec sięga 100%. Występują zmiany w zachowaniu, odstawanie od stada, otępienie i zaburzenia pobierania pokarmu. W Polsce chore zwierzęta są likwidowane.
Choroby owiec dotyczące układu pokarmowego
Inwazje pasożytnicze
Wywoływane są przez różne gatunki pasożytów. Przebieg inwazji jest podobny jak u bydła. Pasożyty bytują
w różnych odcinkach przewodu pokarmowego powodując objawy od lekkich nieżytów poprzez silne biegunki, niedokrwistości, zapalenia odcinków jelit i wyniszczenie.
Do zarażenia dochodzi zazwyczaj na pastwisku. Duże znaczenie dla utrzymania zdrowotności stada jest regularne odrobaczanie wszystkich osobników.
Niezakaźne choroby przewodu pokarmowego mają etiologie podobne do analogicznych zaburzeń u bydła. Jako,
że owce również należą do przeżuwaczy spotyka się u nich także wzdęcia żwacza, skręty i wgłobienia jelit
czy komplikacje po spożyciu ciał obcych.
Choroby owiec dotyczące układu rozrodczego i gruczołu mlekowego
Bruceloza
U owiec bakterie wywołujące brucelozę powodują głównie ronienia i zapalenia wymion. Samice mogą rodzic słabe lub martwe jagnięta. U baranów drobnoustrój wywołuje zapalenia jąder prowadzące do bezpłodności. Owce nieciężarne przeważnie przechodzą zakażenie bez widocznych objawów.
Zakaźna bezmleczność owiec
Wywoływana jest przez mykoplazmy. Oprócz zapalenia gruczołu mlekowego wywołują one także zapalenia spojówek, stawów oraz ronienia. Choroba u zwierząt, które nie miały wcześniej kontaktu z zarazkiem
(nie są uodpornione) może zakończyć się śmiercią. Pierwsze objawy bywają widoczne głównie latem w okresie porodów.
W ostrym przebiegu gruczoł jest gorący, zaczerwieniony i bolesny. Mleko ma zmienioną barwę i konsystencję. Wzrasta temperatura ciała i owce tracą apetyt.
Niezakaźne
Do najczęstszych chorób niezakaźnych układu rozrodczego owiec zalicza się wypadnięcia macicy i pochwy, zatrzymanie łożyska oraz różne patologie ciąży.
Choroby owiec wielonarządowe
Serowaciejące zapalenie węzłów chłonnych
Jest to zakaźna choroba bakteryjna. W jej przebiegu dochodzi do tworzenia ropni w węzłach chłonnych, skórze
oraz narządach wewnętrznych. Straty ekonomiczne wynikają z konieczności likwidacji chorych zwierząt, niskiej jakości wełny i spadku mleczności. U owiec przeważnie występuje tylko spadek masy ciała bez innych objawów.
Z czasem może wystąpić gorączka i brak apetytu. Owce gwałtownie chudną. Ropnie skóry umiejscawiają
się głównie na terenie głowy i szyi, a także w tkance gruczołu mlekowego.
Szelestnica
Jest to choroba wywoływana przez bakterie beztlenowe. Objawia się dość charakterystycznymi, silnymi obrzękami mięśni. Na początku są one ciepłe i bolesne. Podczas przesuwania ręką po skórze słychać szeleszczenie. Szybko dochodzi do śmierci.
Ospa
U owiec ma ciężki przebieg. Występuje wysoka gorączka, wypływ z nosa, zapalenie spojówek i ślinotok. Ciężarne owce mogą ronić. Pęcherze pojawiają się na wewnętrznych powierzchniach warg i policzków, a także na wymieniu.
Zanokcica, kulawka
Jest to ropne bakteryjne zapalenie miazgi twórczej racic. Objawia się dużą bolesnością, trudnością w poruszaniu, unoszeniem chorej kończyny i kulawizną.
Niesztowica
Jest wirusową chorobą objawiającą się krostami w okolicy warg, racicach i wargach sromowych. Może przenosić
się na człowieka (tzw. guzki dojarek).
Pasożyty skóry
Inwazje pasożytów zewnętrznych mają u owiec duże znaczenie ze względu na straty jakie powodują w produkcji wełny. Wpleszcze żyją w wełnie i odżywiają się krwią. Duża inwazja jest więc także ogólnym obciążeniem
dla organizmu. Wszy i wszoły powodują duży świąd. Zwierzę tarza się i ociera o różne przedmioty powodując uszkodzenia skóry.
2. Choroby kóz (scharakteryzuj 1 chorobę z każdej grupy)
Zaburzenia zdrowotności stada kóz potrafią przynieść duże straty produkcyjne. Wynikają one z padnięć, gorszego wykorzystania pasz przez chore sztuki, a także ze spadku wydajności mlecznej. Szczególnie ma to miejsce
w przypadku chorób zakaźnych łatwo szerzących się między zwierzętami. Wiadomo, że łatwiej zapobiegać
niż leczyć. Warto więc zaznajomić się z najczęściej występującymi chorobami kóz. Oprócz stosowania dostępnych szczepionek wielu schorzeń można uniknąć zachowując podstawowe zasady higieny i utrzymania zwierząt. Kozy muszą być utrzymywane w dobrych warunkach środowiskowych (czyste, suche koziarnie, nie narażające zwierząt na przeciągi), karmione dobrą paszą (kiszonki złej jakości, a także przekarmianie zwierząt paszami treściwymi może być fatalne w skutkach) i odpowiednio zadbane już od momentu przyjścia na świat (istotne jest pobranie siary
w pierwszych godzinach życia). Przy doborze dawek pokarmowych należy pamiętać o ich zróżnicowaniu dla grup zwierząt w poszczególnych etapach produkcji (okres okołoporodowy, szczyt laktacji, przygotowanie do rozrodu). Istotną rolę w występowaniu chorób zakaźnych odgrywa zawlekanie ich z nowymi, wprowadzanymi do stada osobnikami. W przypadku zakupu inwentarza należy pamiętać, że każda koza musi mieć dokument
na przeprowadzone obowiązkowe urzędowe badanie w kierunku brucelozy i gruźlicy.
Bakteryjna choroby kóz
Paratuberkuloza
Zwana również chorobą John’ego wywoływana jest przez prątki. Infekcja ma charakter przewlekły. Stopniowo prowadzi do chudnięcia, spadku kondycji i wyniszczenia kozy. Obniża się produkcja mleka. Innych objawów zazwyczaj się nie obserwuje. Choroba podlega obowiązkowi rejestracji, a zakażone zwierzęta są likwidowane
ze stada.
Bruceloza
Wywołuje straty z powodu ronień, przeważnie w późnym okresie ciąży. Jeśli płód przetrwa może urodzić się słaby
i wolniej się rozwijać. Pałeczki Brucella łatwo przenoszą się między osobnikami w stadzie. Poza problemami
w rozrodzie mogą być czynnikiem odpowiedzialnym za zapalenia wymienia. U kozłów wywołują zapalenia jąder. Chore zwierzęta według obowiązujących przepisów nie mogą być leczone, lecz muszą zostać zlikwidowane.
W Polsce obecnie bardzo rzadko stwierdza się zwierzęta zarażone.
Chlamydioza
Zakażenia chlamydią Chlamydofila abortus są odpowiedzialne za enzootyczne ronienia kóz. Jest to jedna
z głównych przyczyn strat w rozrodzie w hodowlach kóz w Polsce. Występują ronienia w ostatnim okresie ciąży. Patogeny te przyczyniają się także do zapaleń macicy i zaburzeń w odklejaniu łożyska. Szczególne szkody wywołuje pierwsze zetknięcie się stada z zarazkiem – przeważnie po wprowadzeniu nowego, zakażonego osobnika. Z czasem ronień jest mniej. U chorych zwierząt można także zaobserwować kulawizny związane z zapaleniem stawów oraz obrzęk i zaczerwienienie spojówek.
Enterotoksemia
Za jej przebieg kliniczny odpowiedzialne są toksyny bakterii beztlenowej Clostridium perfringens. Wystąpieniu zakażenia sprzyja skarmianie znacznymi ilościami pasz treściwych. Pojawiają się biegunka, duszność, objawy kolkowe, zaburzenia nerwowe i śmierć. Zdarza się, że do padnięć dochodzi nagle bez wcześniejszych objawów klinicznych. Dotyczy to przeważnie zwierząt w najlepszej kondycji. Choroba postępuje tak szybko, że zazwyczaj
na leczenie jest za późno. W razie konieczności można próbować podawanie leków przeciwwstrząsowych
oraz kroplówek dożylnych. Najważniejsza jest profilaktyka, czyli nie przekarmianie kóz paszami treściwymi
oraz utrzymanie właściwych warunków higienicznych pasz.
Serowaciejące zapalenie węzłów chłonnych
Choroba zakaźna podlegająca obowiązkowi rejestracji. Bakterie wywołujące to schorzenie wnikają do organizmu przez uszkodzoną skórę lub pasożyty zewnętrzne. Węzły chłonne, szczególnie te umiejscowione w okolicach głowy i szyi ulegają powiększeniu. Po nakłuciu takiej zmiany wylewa się ropa. Objawów ogólnych przeważnie brak, chyba że ropnie utworzą się też wewnątrz jam ciała. Leczenie polega na opróżnianiu i dezynfekcji ropni. Ropa
jest źródłem zakażenia dla innych zwierząt w stadzie, trzeba więc szczególnie dbać o higienę tych zabiegów.
Listerioza
Pałeczka Listeria namnaża się w źle przechowywanej kiszonce i to ona staje się źródłem zarażenia dla kóz.
Do objawów zakażenia zalicza się spadek apetytu, gorączkę, wypływ z nozdrzy oraz objawy nerwowe takie
jak wpadanie na przeszkody, zataczanie się, przewracanie, niedowład kończyn i zgrzytanie zębami. U ciężarnych kóz dochodzi do ronień. Choroba przeważnie kończy się śmiercią zwierzęcia. Przy pierwszych objawach należy wprowadzić leczenie antybiotykami. Trzeba przy tym zachować szczególna ostrożność, gdyż na listeriozę może chorować także człowiek.
Kulawka
Jest to zakażenie o etiologii wieloczynnikowej. Przyczyną mogą być różne bakterie, które dostają się do organizmu przez pępowinę lub drogą pokarmową. Zjawisko to występuje przy upośledzonej odporności noworodków, przeważnie w wyniku nie wypicia dostatecznej ilości siary lub słabej jej jakości. Na początku charakterystyczne
jest zaczerwienienie okolic pępka, później dochodzi do zapaleń stawów. Stają się one obrzęknięte i bolesne. Może dojść do uogólnienia procesu chorobowego i padnięć. Warto rozpocząć antybiotykoterapię przy pierwszych objawach.
Wirusowe choroby kóz
Enzootyczne zapalenie oskrzeli i płuc
Chorobą często występującą w polskich hodowlach kóz jest enzootyczne zapalenie oskrzeli i płuc. Jest to zakażenie wieloczynnikowe. W grę wchodzą tu zarówno liczne wirusy jak i bakterie. Swój udział mogą też mieć inwazje nicieni bytujących w płucach kóz. Nie bez znaczenia dla wystąpienia objawów jest złe utrzymanie zwierząt (nadmierne zagęszczenie, zmienne temperatury otoczenia, nadmierna wilgotność w koziarni). W stadzie obserwuje
się osowiałość, spadek apetytu, kaszel i wypływy z nozdrzy. Nieleczone zwierzęta mogą padać. Inne słabo
się rozwijają, chudną i spada ich produkcja mleczna. Leczenie polega na zapewnieniu lepszych warunków środowiskowych oraz wprowadzeniu antybiotykoterapii z lekami przeciwzapalnymi.
Niesztowica
Choroba szybko szerząca się w stadzie i ma krótki okres wylęgania (czas od zakażenia do pojawienia
się pierwszych objawów). Jej rozprzestrzenianiu sprzyjają pasożyty zewnętrzne kóz, w tym także muchy. Na skórze
i przy połączeniach skórno-śluzówkowych (najczęściej okolice jamy ustnej, sromu, napletka, szpary międzyracicowe) pojawiają się pęcherzyki następnie zmieniające się w krosty, a później strupy. Pęcherze
są bolesne. Zmiany występujące na kończynach bywają przyczyną kulawizn. Stado, jeśli utrzymywane
jest w dobrych warunkach zazwyczaj samoistnie uwalnia się od zarazka. Można także miejscowo stosować preparaty odkażające.
Wirusowe zapalenie stawów i mózgu kóz
Należy do chorób podlegających obowiązkowi rejestracji w Polsce. U większości zwierząt nie wywołuje charakterystycznych objawów. Choroba przynosi natomiast znaczne straty w produkcji mleka. U koźląt mogą wystąpić objawy nerwowe. U starszych osobników raczej dominują zapalenia stawów i związane z nimi kulawizny. Zakażenie i postęp choroby trwają w stadzie latami doprowadzając do wychudzenia i osłabienia zwierząt. Infekcja
jest nieuleczalna. Można jedynie próbować kontrolować wtórne zakażenia i wzmacniać układ odpornościowy zwierząt suplementami.
Gruczołkowatość płuc
Choroba wirusowa, której pierwsze objawy pojawiają się nawet do kilku lat od zakażenia.
Są dość niespecyficzne – zwierzęta tracą apetyt, chudną, z czasem pojawia się kaszel, wypływ z nosa i duszność.
W płucach tworzą się guzki wypełnione płynem. Może dochodzić do wtórnych zakażeń bakteryjnych. Kozy padają. Choroby tej się nie leczy.
Pasożytnicze choroby kóz
Kołowacizna
Jest wynikiem inwazji pasożytniczej larw tasiemca w mózgu kóz. Zwierzęta zarażają się najczęściej
z zanieczyszczoną paszą. Pojawiają się objawy neurologiczne związane ze zwiększaniem się masy larwy bytującej w mózgu i jej ucisk na sąsiadujące struktury nerwowe. Zwierzęta wykazują niezborność ruchów, mogą
się przewracać, kręcić wokół własnej osi. Chore w końcu padają. Uwolnienie od pasożyta jest możliwe jedynie drogą chirurgiczną. Warto więc zadbać o profilaktykę przeciwtasiemcową wszystkich zwierząt, a w szczególności psów
w gospodarstwie.
Motylica wątrobowa
Choroba wywoływana przez przywry, którymi kozy zarażają się przeważnie na wilgotnych pastwiskach. Objawy
są związane ze szkodami jakie pasożyt ten wywołuje w wątrobie. Motylica ma stosunkowo duże rozmiary i poprzez wędrówkę przez miąższ wątroby uszkadza naczynia krwionośne i przewody żółciowe. Zarażona koza może tracić sporo krwi, co daje o sobie znak w postaci osłabienia i bladości błon śluzowych. Może dochodzić do nadkażeń bakteryjnych co przyspiesza padnięcie zwierzęcia. Kozy zazwyczaj chorują przewlekle, co oznacza, że miesiącami stopniowo chudną, mają nawracające biegunki, a także mogą pojawiać się obrzęki związane z utratą białek wraz
z krwią oraz zmniejszoną ich produkcją przez chorą wątrobę. Leczenie polega na kuracji przeciwpasożytniczej.
Należy jeszcze wspomnieć o chorobie podlegającej obowiązkowi zwalczania wywoływanej przez priony,
czyli o trzęsawce zwanej inaczej chorobą kłusową. Objawy nerwowe pojawiają się po kilku latach od zarażenia. Zwierzęta ocierają się o przedmioty (silny świąd), występują drżenia mięśniowe oraz zmiana zachowania. Charakterystyczny jest chód kóz z wysoko unoszonymi przednimi kończynami i podniesionym ogonem. Ponadto zwierzęta przewracają się, może wystąpić ślinotok. Choroba kończy się padnięciem zwierzęcia nawet po paru miesiącach od pierwszych objawów. W Polsce trzęsawka nie jest notowana.
Do chorób metabolicznych najczęściej występujących zalicza się ketozę. Pojawia się zazwyczaj u kóz mlecznych
o wysokiej wydajności w szczycie laktacji lub okresie okołoporodowym. Wynika z niedostatecznego zaspokojenia potrzeb energetycznych zwierząt w okresie produkcji mleka. Do jej wystąpienia u kóz przyczyniają się wszystkie czynniki obniżające apetyt. Nie bez znaczenia w tej grupie zwierząt są układy w stadzie. Zwierzęta dominujące mogą odpychać inne od zadawanych pasz treściwych. Charakterystyczne są zaparcia, spadek łaknienia i obniżenie mleczności. W przypadku pojawienia się znacznych ilości ciał ketonowych we krwi może objawić się tzw. ketoza nerwowa. Koza staje się otępiała, zatacza się, mogą wystąpić parcia na przeszkody, zgrzytanie zębami i inne objawy ze strony układu nerwowego.
Jako potwierdzenie aktywności poproszę o przesłanie zdjęć notatek na pocztę: a.swiderska.zsckr@gmail.com
Pozdrawiam. Anna Świderska