Produkcja zwierzęca klasa 2 FTP 15.06.2020r.

Temat: Utrzymanie i pielęgnacja owiec.

Celem dzisiejszej lekcji jest zapoznanie się z wymaganiami dotyczącymi mikroklimatu budynków dla owiec.

Zapoznaj się z treścią, która znajduje się poniżej i przepisz do zeszytu punkty jako notatkę z dzisiejszej lekcji.

1. Równania wykorzystywane przy utrzymaniu owiec.
2. Wilgotność i ruch powietrza (scharakteryzuj).
3. Sposoby regulacji mikroklimatu owczarni (wymień i krótko scharakteryzuj każdy system wentylacji).
4. Oświetlenie w owczarni (scharakteryzuj).
5. Inne czynniki mikroklimatyczne (wymień czynniki, podaj dopuszczalne normy oraz krótko scharakteryzuj każdy czynnik).
6. Normy jakości powietrza dla owiec.

Warunki termiczne

O warunkach termicznych wewnątrz budynku decyduje ilość ciepła, jaka oddają zwierzęta do otoczenia oraz całkowita utrata ciepła z budynku. Dobowa produkcja ciepła przez zwierzęta zależy od:

• ich masy ciała,
• wieku,
• aktualnego stanu fizjologicznego (ciąża, laktacja, wzrost),
• aktywności i temperatury otoczenia.

  Najniższą produkcję ciepła zwaną przemianą podstawową stwierdzono u zwierząt będących na czczo, przebywających w strefie termo neutralnej w warunkach całkowitego spokoju. Dla wszystkich ssaków przemianę podstawową można wyrazić równaniem:

• M = 70 W0,
• 75M – przemiana podstawowa;
• W – masa ciała

  W praktyce produkcja ciepła przez owcę jest od kilkunastu do kilkudziesięciu procent wyższa od podstawowej
  i zależy od aktywności, stanu fizjologicznego i poziomu żywienia. Owca jest gatunkiem szczególnym, gdyż żadne zwierzę gospodarskie nie jest poddawane w ciągu życia tak drastycznej ingerencji człowieka
  w proces termoregulacji, a jest nią strzyża. Nagłe pozbawienie owiec ochrony jaką zapewnia wełna powoduje znaczną utratę ciepła, tym większą, im większa jest różnica pomiędzy temperaturą skóry a powietrza.
  Aby przeciwdziałać temu procesowi, organizm zwierzęcia niezwłocznie aktywuje mechanizm polegający
  na ograniczeniu dopływu krwi do skóry, która po kilku minutach obniża swoją temperaturę. Jeżeli ten mechanizm nie wystarcza, zwierzę uaktywnia procesy, które nazywamy termoregulacją chemiczną, polegające na zwiększeniu produkcji ciepła przez spalanie substancji zapasowych, głównie tłuszczu. W miarę odrostu wełny izolacyjność poprawia się i owca obniża produkcję ciepła. Obserwacje nad owcami rasy polska owca górska dowodzą, że te zwierzęta w niekorzystnych warunkach termicznych obniżają swoją produkcję mleka
  i przyrosty masy ciała. Nawet niewielkie zmiany konstrukcyjne, polegające na zastąpieniu żerdek
  w tradycyjnych koszarach deskami powodują, że nawet na pastwiskach górskich w czasie bezwietrznych nocy temperatura wewnątrz koszaru nie odbiega od panującej w pomieszczeniu zadaszonym. Tym niemniej utrzymywanie strzyżonych owiec w koszarach do późnej jesieni szybko pozbawia je energetycznych zapasów, jakie nagromadziły podczas letnich wypasów.Pomimo że owce z kilkumiesięcznym odrostem wełny znoszą utrzymywanie w ujemnych temperaturach (nawet do –20°C), tym niemniej wskazane dla ich dobrostanu jest zapewnienie temperatury na minimalnym poziomie około +5°C. Przejściowy spadek temperatury do 0°C, a nawet poniżej nie powoduje istotnego spadku wydajności, zwłaszcza przy odpowiednim i dostatecznym żywieniu. Podczas wykotów iw pierwszych dniach życia powinno im się zapewnić temperaturę co najmniej
  10-12°C. Należy podkreślić, że utrzymywanie owiec w ocieplonych pomieszczeniach pozwala na zmniejszenie zużycia paszy i wpływa na ich komfort termiczny.W projektowanych budynkach inwentarskich dąży
  się do stworzenia warunków umożliwiających zachowanie bilansu między ciepłem wytworzonym
  przez zwierzęta, a stratami zachodzącymi przez przegrody (ściany, sufit, podłogę) i wentylację.

 

Qb + Qw = Qzw [kcal/h]

Qb –straty ciepła z budynku;

Qw –straty ciepła przez wentylację;

Qzw –produkcja ciepła przez zwierzęta.

Budynki owczarskie nie są ogrzewane i muszą spełniać określone warunki, pozwalające na utrzymanie ciepła wydzielanego przez przebywające w nim zwierzęta oraz rozkładający się obornik. Owce-maciorki produkują średnio, w zależności od masy ciała, od 80 kcal/godz. (40 kg) do 110 kcal/godz. (65 kg), a tryki –120 kcal/godz. (100 kg). Ciepło wydzielane przez 1 dorosłą owcę pozwala na ogrzanie około 4-4,5 m3. Przy założeniu, że na 1 sztukę
w owczarni przypada około 1 m2 powierzchni użytkowej, strop budynku powinien znajdować się na wysokości około
4-4,5 m nad powierzchnią użytkową. Gromadzący się w owczarni obornik powinien być usuwany jesienią,
co pozwala na uzyskanie dostatecznie grubej, nowej jego warstwy przed okresem zimowym. Latem, gdy w owczarni znajduje się grupa warstwa obornika, występujący w tym czasie nadmiar ciepła w budynku można łatwo zniwelować poprzez otwarcie górnych skrzydeł bram wjazdowych oraz całkowite otwarcie okien i kanałów wentylacyjnych. Stopień ciepłochronności owczarni zależ od rodzaju materiału z które jest ona zbudowana. Z reguły preferowane
są owczarnie wykonane z drewna. Materiał ten oprócz dobrej izolacyjności zapewnia pożądany mikroklimat
w budynku. Z uwagi na fakt, że jest to surowiec dość drogi, zazwyczaj wykorzystuje się pustaki lub cegłę

Wilgotność i ruch powietrza

Oprócz temperatury bardzo istotne rolę dla dobrostanu owiec, a w szczególności – rodzących się jagniąt, odgrywa wilgotność i ruch powietrza. Wilgotność ma wpływ na procesy życiowe zwierząt, wywołując poważne zmiany w ich gospodarce cieplnej. Owce są gatunkiem bardzo wrażliwym na nadmierną wilgotność powietrza, która niekorzystnie wpływa na ich zdrowotność, działa niszcząco na wełnę i jest dla nich szczególnie niebezpieczna przy niskich temperaturach. Natomiast duża wilgotność powietrza przy wysokich temperaturach utrudnia fizjologiczne oddawanie ciepła na drodze parowania oraz ułatwia przeżywanie mikroorganizmom w pomieszczeniach, w tym chorobotwórczym. Co prawda owce tolerują temperaturę poniżej 0°C, ale w pomieszczeniach suchych i bez przeciągów. Wilgotność względną w owczarni powinna kształtować się na poziomie 75%. Przy jej wartości przekraczającej 80% obserwowane jest obniżenie odporności zwierząt i występowanie schorzeń dróg oddechowych, większe zużycie paszy i gorsze jej wykorzystanie.Przeżycie noworodka zależy od uruchomienia przez niego nagromadzonych w życiu płodowym rezerw i wytworzenia wystarczającej ilości ciepła, które wystarczy
do utrzymania stałej temperatury w nowym środowisku. Doświadczenia wykazały, że np. zapasy energetyczne jagniąt pochodzących od dobrze żywionych matek sięgają 250 kcal/kg masy ciała. Pozwala to 3-kilogramowemu jagnięciu w czasie kilkudziesięciu minut osiągnąć i utrzymać produkcję ciepła na poziomie 50-150 kcal/godz., tj. tyle ile w czasie godziny wytwarza 50-kilogramowa owca. Ten znaczny wydatek energetyczny jest krótkotrwały, gdyż limitują go określone zapasy tłuszczu. Wysychanie po urodzeniu pochłania najwięcej energii, a silny ruch powietrza może zwiększyć ochładzanie mokrego jagnięcia nawet 6-krotnie w porównaniu z jagnięciem suchym. Przy konstruowaniu budynku owczarni i jego wentylacji należy też uwzględnić ilość wydalanej przez owcę pary wodnej, która na dużą sztukę przeliczeniową wynosi 300 g/h. Wentylacja w budynku owczarni i parametry izolacyjne ścian powinny być tak zaprojektowane, aby różnica pomiędzy temperaturą powietrza a wewnętrzną powierzchnią ścian nie przekroczyła 30C. Chodzi tu o uniknięcie tzw. ,,punktu rosy’’ i –w konsekwencji –kondensacji pary wodnej
na ścianach i stropach budynku. Wzmożony ruch zwierząt może również spowodować wzrost wilgotności powietrza, która w postaci wody (rosy) osiada na chłodnych powierzchniach. Zjawisko to prowadzi do pogorszenia własności termoizolacyjnych ścian i stropu budynku, gdyż wilgoć zwiększa ich przewodnictwo cieplne. W chłodnych porach roku duży wpływ na mikroklimat owczarni ma częstotliwość otwierania drzwi i okien. Nadmierne wietrzenie budynku powoduje utratę dużych ilości ciepła i w konsekwencji podnosi wilgotność względną powietrza w pomieszczeniu. Powietrze wilgotne lepiej przewodzi ciepło, co powoduje dalsze jego straty z budynku, ochładzanie organizmów zwierząt i wystąpienie dyskomfortu termicznego.

Regulacja mikroklimatu owczarni

Odpowiednia wymiana powietrza w owczarni jest jednym z podstawowych czynników decydującym o zdrowotności
i produkcyjności zwierząt. Ma również istotny wpływ na stan i kondycję budynku. Powietrze w owczarni powinno ulec pełnej wymianie w ciągu ½ godziny (zalecana ilość wymiany powietrza na 1 szt.: zima –8 m3/h, lato –35 m3/h).
W okresie letnim wymiana powietrza powinna być kilkakrotnie większa niż w okresie zimowym.
Natomiast w okresach przejściowych(jesień, wiosna) ta wymiana powinna kształtować się na poziomie dwukrotnie wyższym niż w zimie.Do wymiany powietrza służy system wentylacyjny budynku (kanały nawiewne i wywiewne). System wentylacyjny w pomieszczeniu inwentarskim pełni funkcję nie tylko wymiennika powietrza, ale również funkcję regulatora mikroklimatu.Wyróżniamy wentylację grawitacyjną i wymuszoną (mechaniczna). W przypadku pierwszej, najczęściej spotykanej, tradycyjnie stosuje się kanały wywiewne, zakończone w części wentylacyjnej
(ok. 30 cm ponad dachem owczarni) deflektorem szafkowym lub deflektorem Chanarda.

Klasyczny system wentylacji grawitacyjnej z deflektorem Chanarda.

Przekrój kanału wywiewnego nie może być zbyt mały (40 x 40 cm), ale też nie większy niż 60 x 60 cm. Ilość kanałów wywiewnych i ich średnica uwarunkowana jest łączną maksymalną masą ciała zwierząt utrzymywanych
w budynku.Wysokość (długość) kanałów wywiewnych nie powinna być mniejsza niż 2,0 (1,5) m i nie większa niż 4,5 m. Aby instalacja wywiewna działała sprawnie, musi być zabezpieczony dopływ świeżego powietrza do owczarni poprzez otwory (kanały) nawiewne. Instalowane są one w ścianach budynku, względnie –co jest bardziej korzystne –w otworach okiennych w postaci perforowanej deski z regulacją przepływu powietrza. Otwory nawiewne instalowane w ścianach budynku są zaopatrzone w regulatory ilości przepływającego powietrza, a ich ujście
w budynku skierowane jest ku górze, co zabezpiecza przed bezpośrednim kontaktem zwierzęcia z zimnym powietrzem. Zalecane jest zabezpieczenie ich od strony zewnętrznej metalową siatką (dla ochrony przed gryzoniami).

Istnieje też alternatywny system wentylacji grawitacyjnej, gdzie funkcję kanałów wywiewnych spełniają szpary kalenicowe, z regulowaną szerokością przepływu powietrza.

Schemat działania wentylacji grawitacyjnej kominowej w budynku tradycyjnym: wysokość kanału wywiewnego
3,5-5 m; powierzchnia przekroju kanałów wywiewnych wynosi 0,05 do 0,06 m2/1SD, a powierzchnia przekroju kanałów nawiewnych stanowi 2/3 przekroju kanałów wywiewnych.

Schemat działania wentylacji grawitacyjnej podokapowo-kalenicowej i poprzecznej w budynku otwartym: regulowany nawiew –zwijana kurtyna lub siatka; powierzchnia przekroju kanału wywiewnego w kalenicy wynosi od 0,15 do 0,20 m2/1SD.

Wentylacja mechaniczna (wymuszona) nie znajduje swojego zastosowania w owczarniach, gdzie zostały spełnione wszystkie wymogi konstrukcyjne i zalecenia ad. obsady. System ten przed laty był wykorzystywany w tuczarniach
i w budynkach z podłogami szczelinowymi, w których występowała znaczna koncentracja zwierząt w przeliczeniu na jednostkę powierzchni, a emisja par wodnej i amoniaku – ponadnormatywna. W takich skrajnych przypadkach zastosowanie wentylacji grawitacyjnej nie zapewniłoby dostatecznej wymiany powietrza.Należy zaznaczyć, że poprawnie zaprojektowany i wykonany system wentylacyjny nie może powodować przeciągów w przyściołowej strefie budynków, w której przebywają zwierzęta, a ściany wywietrznika muszą posiadać izolację cieplną, utrudniającą szybkie ochładzanie zużytego powietrza i skraplanie pary wodnej.

Oświetlenie

Światło spełnia kluczową rolę w pomieszczeniach inwentarskich. Reguluje poziom hormonalny i wpływa na cykl rozrodczy owiec. Światło słoneczne pełni również rolę środka odkażającego. Oświetlenie naturalne pomieszczeń
dla zwierząt zależy od czynników fizjograficznych (tj. szerokości geograficznej, pory roku i dnia, wysokości
nad poziomem morza, kierunku zbocza, stopnia zachmurzenia), otoczenia budynku i jego konstrukcji.
Wg obowiązujących norm konstrukcyjnych, okna owczarni powinny zajmować około 20-25% jej powierzchni,
a poziom oświetlenia powinien zawierać się w granicach od 20 do 50 luksów. Czas oświetlenie pomieszczenia słońcem w zimie nie powinien być krótszyniż 3 godziny a wiosną i jesienią –6 godzin. Okna – otwierane
o wewnątrz –powinny być umieszczone stosunkowo wysoko, co gwarantuje dobre rozproszenie światła na całą powierzchnię użytkową owczarni. Przyjmuje się, że kąt padania światła nie powinien być mniejszy niż 250.
Przy takim umieszczeniu okien, zadaszenie okólników może odchodzić od ściany budynku głównego owczarni na wysokości parapetu okiennego, nie zasłaniając światła przenikającego do wnętrza. Niebagatelną rolę w zapewnieniu owcom odpowiedniej ilości światła dziennego odgrywa stan czystości stolarki okiennej. Stwierdzono, że szyba nie myta przez 3 tygodnie przepuszcza zaledwie 50% padającego na nią światła. Co więcej w takiej sytuacji dochodzi do zwiększenia długości fali świetlnej i przekształcenie jej w promieniowanie cieplne, co w okresie letnim ma szczególnie niekorzystny wpływ na warunki termiczne pomieszczenia.Oprócz światła dziennego w owczarni wymagane jest oświetlenie sztuczne o średnim natężeniu 10-30 luksów. Dla przykładu, w owczarniach o średniej wysokości budynku, przy użyciu świetlówek o mocy 6 W/m2, uzyskuje się natężenie światła wynoszące 100 luksów.Oświetlenie sztuczne nie powinno powodować niepotrzebnego niepokojenia zwierząt, co często ma miejsce przy wadliwie funkcjonujących lampach jarzeniowych. Źródła oświetlenia sztucznego powinny być tak umieszczone, żeby światło nie raziło zwierząt,a dostęp do nich był dogodny dla obsługi

Inne czynniki mikroklimatyczne

Podstawowe szkodliwe gazy w powietrzu pomieszczeń inwentarskich to:

• dwutlenek węgla (CO2),
• amoniak (NH3)
• siarkowodór (H2S).

  Dwutlenek węgla uważany jest za wskaźnik poprawności działania urządzeń wentylacyjnych. Jego głównym źródłem w bioklimacie pomieszczenia są przede wszystkim zwierzęta, gdyż zawartość tego gazu w powietrzu przez nie wydychanym wynosi około 4%. Również procesy gnilne i fermentacyjne, które przebiegają w zawilgoconej ściółce i oborniku, zwiększają jego zawartość w powietrzu. Dopuszczalne stężenie CO2
  w owczarni wynosi 2500 ppm (ekspozycja długa). Podwyższone stężenie dwutlenku węgla wywołuje przyspieszenie oddychania, a wyraźne patologiczne działanie wykazuje w stężeniu kilku procent. Wyniki badań dowodzą, że zbyt duża koncentracja tego gazu w powietrzu powoduje m.in. obniżenie zawartości tłuszczu w mleku.

  Z toksycznych gazów najpowszechniej i w największych ilościach w pomieszczeniach dla zwierząt występuje amoniak – gaz bezbarwny, trujący, o silnym, charakterystycznym i drażniącym zapachu. W owczarni pochodzi on przede wszystkim z wydalin zwierzęcych: odchodów; jest też wydalany ze żwacza. Jego szkodliwość dla owiec polega na obniżaniu lokalnej oporności błony śluzowej dróg oddechowych. Nadmierna zawartość amoniaku we wdychanym przez zwierzęta powietrzu prowadzi do obniżenia rezerwy alkalicznej krwi, spadku intensywności procesów oksydacyjnych, a w konsekwencji do obniżenia efektów produkcyjnych. Przy jego dużym stężeniu i długiej ekspozycji mogą następować upadki wskutek m.in. rozedmy płuc,zwyrodnienia nerek i wątroby.

  Siarkowodór jest silnie toksycznym gazem, przy wdychaniu porażającym centralny system nerwowy
  i wywołującym nieodwracalne zmiany we krwi oraz schorzenia tkanek (zapalenia, obrzęki). Jest on szczególnie szkodliwy dla jagniąt. Dopuszczalne stężenie siarkowodoru w pomieszczeniach dla owiec wynosi
  5 ppm. Stwierdzono, że podczas obecności zwierząt w owczarni wymienione niepożądane gazy stanowią trwałą mieszaninę, a ich stężenie nie pokrywa się z ich własną gęstością. Największe stężenie 1,5 x cięższego od powietrza suchego dwutlenku węgla przy pełnej obsadzie owczarni stwierdza się pod sufitem, natomiast po wyprowadzeni zwierząt ulega on powolnemu nawarstwianiu przy posadzce. Pod sufitem gromadzą się również stosunkowo duże ilości pary wodnej – jako gazu lżejszego od powietrza; tam także stwierdza się większe stężenie amoniaku.

Przy poprawnie skonstruowanej wentylacji i odpowiedniej obsadzie zwierząt zapobieganie występowaniu nadmiernego stężeniu dwutlenku węgla,amoniaku i siarkowodoru nie powinno nastręczać większych trudności. Stężenie CO2 jest uznawane za miernik sprawności urządzeń wentylacyjnych, NH3–prawidłowego funkcjonowania systemu odprowadzania ścieków, a H2S –ogólnym wskaźnikiem czystości i higieny pomieszczenia. Źródłem zapylenia pomieszczeń inwentarskich są same zwierzęta, pomieszczenia oraz pasza zadawana zwierzętom. Pyły te są głównie pochodzenia organicznego, o średnicy od 0,1 do 0,5 mm(pyły drobne). Docierając do głębszych rejonów dróg oddechowych owcy, mogą wywierać szkodliwe, mechaniczne lub chemiczne działanie. Ich ilość w owczarni jest uzależniona od ruchu powietrza, powodowanego przez przeciągi, urządzenia wentylacyjne i przez ruch samych zwierząt. W owczarniach przy gwałtownym poruszaniu się zwierząt poziom zapylenia może wzrosnąć nawet kilkunastokrotnie w porównaniu ze stopniem zapylenia na zewnątrz pomieszczenia. Aby temu przeciwdziałać, stosowana do ścielenia słoma powinna być czysta, nie zakurzona (zalecane jej uprzednie wytrząsanie), a przed zwiezieniem, czy balowaniem dobrze wysuszona, co zabezpieczy ją przed rozwojem pleśni.

Normy jakości powietrza dla owiec.

Wyszczególnienie	Norma
Temperatura powietrza	min. 5°C
Temperatura powietrza podczas wykotów	min. 10°C
Wilgotność względna	maks. 80%
Ruch powietrza	0,25-0,5 m/s
Stężenie CO2–ekspozycja długa	maks. 2500 ppm
Stężenie CO2–ekspozycja krótka	maks. 5000 ppm
Stężenie NH3–ekspozycja długa	maks. 10 ppm
Stężenie NH3–ekspozycja krótka	maks. 25 ppm
Stężenie H2S	maks. 5 ppm

Kurz i zarodniki pleśni unoszące się w czasie ścielenia, czy poruszania się owiec są niezwykle szkodliwe, szczególnie dla jagniąt. Przy zrzutach paszy i ściółki z poddasza bezpośrednio w rejon bytowania zwierząt, konieczne jest stosowanie rękawów lub kanałów zrzutowych, aby zmniejszyć stopień zapylenia pomieszczenia. Należy podkreślić, że znaczne zapylenie owczarni nie tylko ma niekorzystny wpływ na dobrostan przebywających w niej zwierząt, ale również prowadzi do zanieczyszczania środków spożywczych, np. pozyskiwanego mleka. Ponadto, frakcje pyłu stanowią jedną z dróg rozprzestrzeniania się drobnoustrojów chorobotwórczych.

W celu uzupełnienia treści dotyczących owiec proszę obejrzeć film:

KTO MA OWCE TEN MA CO CHCE

Jako potwierdzenie aktywności poproszę o przesłanie zdjęć notatek na pocztę: a.swiderska.zsckr@gmail.com

Pozdrawiam. Anna Świderska