02.06.2020r. Temat: Wymagania klimatyczno – glebowe i odmiany zbóż ozimych.

Celem lekcji jest poznanie wymagań klimatyczno – glebowych i odmian zbóż ozimych.

Wymagania klimatyczne zbóż ozimych

Wymagania klimatyczne zbóż ozimych są zróżnicowane. Najniższe wymagania klimatyczne ma żyto: znosi temperatury do –30°C bez okrywy śnieżnej, kiełkuje w temperaturze nieznacznie powyżej zera, rozwija się w temperaturze 1–2°C. Optymalna temperatura rozwoju żyta to 10–15°C. Wysokie temperatury (pow. 30°C) wpływają na żyto ujemnie – zahamowany zostaje wzrost, pogarsza się zapłodnienie kwiatów, występuje szybsze dojrzewanie i gorsze wykształcenie ziarna.

Żyto dzięki mocnemu i silnie rozwiniętemu systemowi korzeniowemu oraz słabszemu ulistnieniu ma dużo niższe wymagania wodne od pozostałych zbóż. Niekorzystny jest nadmiar wody w okresie wypełniania ziarna i dojrzewania, kiedy żyto może wylegać lub porastać w kłosach.

Pszenica ozima ma wyższe wymagania klimatyczne od żyta. Znosi temperatury do –20°C bez okrywy śnieżnej, a pod śniegiem do –30°C. Kiełkuje w temperaturze 2–3°C, a optymalna temperatura rozwoju wynosi 16–20°C. Wytrzymuje wiosenne przymrozki do –5°C.

Pszenica ma też wyższe wymagania wodne niż żyto. Jest silnie ulistniona i z tego względu ma wyższy współczynnik transpiracji. Okres krytyczny to faza strzelania w źdźbło (czerwiec). Duże znaczenie w uprawie pszenicy ma czynnik świetlny. Zbyt gęsty siew, który ogranicza dopływ światła, w znacznym stopniu obniża poziom plonów zarówno pszenicy, jak i innych zbóż.

Jęczmień ozimy jest najbardziej wrażliwy na niskie temperatury. Wytrzymuje do –13°C, a w niższej temperaturze wymarza. Jęczmień ozimy jest też wrażliwy na wahania temperatury wiosną. Ma podobne wymagania wodne jak żyto. Niedobór wody w okresie kłoszenia i kwitnienia ujemnie wpływa na wykształcenie ziarna, a zbyt duża ilość wody w tym okresie powoduje wyleganie.

Pszenżyto ozime, w zależności od odmiany, reaguje różnie na warunki klimatyczne. Ma pośrednie wymagania cieplne, pomiędzy żytem i pszenicą. Kiełkuje w temperaturze 2–6°C i zaczyna wzrastać w temperaturze nieco wyższej od minimalnej. Optymalna temperatura rozwoju to 8–14°C, a w okresie wypełniania ziarna 16–17°C. Wymagania wodne pszenżyta są nieco wyższe niż żyta, a niższe od pszenicy. Mniej negatywnie niż pszenica reaguje na niedobór wody w porównywalnych warunkach

Wymagania  glebowe zbóż ozimych.

Spośród zbóż ozimych najmniejsze wymagania glebowe ma żyto, a najwyższe pszenica. Żyto można uprawiać na wszystkich rodzajach gleb, ale ze względów ekonomicznych zalecane są gleby klasy IV i V (kompleksy żytnie). Żyto dobrze znosi lekkie zakwaszanie, do pH 5,0.

Pszenica ozima ma najwyższe wymagania glebowe. Najlepiej i najwierniej plonuje na glebach kompleksów: pszennego bardzo dobrego i pszennego dobrego. Uprawa na glebach kompleksów: pszennego wadliwego, żytniego bardzo dobrego i dobrego obarczona jest ryzykiem i silnie zależna od warunków atmosferycznych. Na kompleksie pszennym wadliwym nie uzyskamy wysokich plonów w lata suche i zimne, a na kompleksie żytnim bardzo dobrym wysokie plony można uzyskać jedynie przy optymalnym pH 6,5.

Pszenżyto najlepiej plonuje na kompleksach: pszennym bardzo dobrym i dobrym. Uprawa na tych glebach jest zasadna, jeśli przeznacza się je pod uprawę zbóż pastewnych. W miarę pogarszania się kompleksu glebowego pszenżyto plonuje gorzej niż żyto, ale lepiej niż pszenica. Pszenżyto na kompleksie żytnim bardzo dobrym plonuje lepiej niż pszenica, żyto i jęczmień. Natomiast na kompleksie żytnim dobrym plonuje znacznie gorzej niż żyto czy jęczmień.

Jęczmień ozimy ma mniejsze wymagania glebowe niż pszenica, a większe niż żyto. Dobrze plonuje na kompleksie pszennym wadliwym oraz żytnim bardzo dobrym i dobrym. Jest wrażliwy na odczyn gleby. Optymalne pH wynosi od 5,4 do 7,5. Na glebach żytnich dobrze plonuje, gdy pH jest zbliżone do obojętnego. Im słabsze gleby, tym słabiej plonuje jęczmień.

Odmiany zbóż ozimych.

W rejestrze odmian roślin rolniczych Centralnego Ośrodka Badania Roślin Uprawnych (COBORU) są wpisane odmiany zbóż ozimych.

Wśród gatunków pszenicy ozimej wyróżniamy:

 pszenicę orkiszową (o szczególnych walorach odżywczych) – Rokosz,

 pszenicę twardą (do produkcji makaronów) – Komnata,

 pszenicę zwyczajną –

 

Ze względu na wartość technologiczną odmiany pszenicy zwyczajnej dzielimy na:

 elitarną – Astoria,

 jakościową – Kredo,

 chlebową – Speedway,

 pastewną – Satyna,

 na ciastka – Slade, Bagou.

 

Wśród odmian jęczmienia ozimego, które mogą być 2- lub 6-rzędowe, wyróżniamy:

 browarne – Wintmalt, Tiffany, Nickela (2-rzędowe)

 pastewne –  np. Bartosz, Bażant, Marlot (6-rzędowe)

 

Odmiany żyta ozimego: wyróżniamy typy mieszańcowe, syntetyczne i liniowo populacyjne. Odmiany syntetyczne powstają z wzajemnego przepylenia pięciu linii hodowlanych. Odmiany mieszańcowe z wzajemnego przepylenia dwóch linii hodowlanych. Odmiany liniowo-populacyjne to takie, gdzie zapylenie odbywa się w obrębie jednej linii hodowlanej.

Przykładowe odmiany żyta ozimego według typów:

 mieszańcowe – Stah, Visello,

 syntetyczne – Herakles,

 na cele pastewne – Pastar,

 liniowo-populacyjne – Gradan.

 

Nowe odmiany zbóż ozimych:  https://www.agropolska.pl/uprawa/zboza/nowe-odmiany-zboz-ozimych-2019,350.html

Zarejestrowano nowe odmiany zbóż ozimych:  https://www.topagrar.pl/articles/top-uprawa/zarejestrowano-nowe-odmiany-zboz-ozimych

Proszę zrobić notatkę z lekcji i przesłać do sprawdzenia.

informacje proszę przesyłać na e-mail mariakorpysz@wp.pl