16.04.2020
Język polski klasa IV FTP
Temat: Refleksje powojenne – literatura współczesna.
Czas realizacji: 1 godzina
Tematem dzisiejszych zajęć jest utrwalenie poznanych wiadomości z zakresu polskiej literatury współczesnej.
LITERATURA WSPÓŁCZESNA – PO 1945 ROKU
Ramy czasowe epoki
Początek polskiej literatury współczesnej jest kwestią sporną. Większość podręczników jako datę początkową wskazuje rok 1945 – czyli datę zakończenia II wojny światowej. W niektórych publikacjach przyjmuje się jednak, że był to już rok 1939, a nawet 1918. Literatura współczesna obejmuje, w znaczeniu najszerszym, okres od zakończenia II wojny światowej (1945) po czasy najnowsze, czyli początek XXI wieku. Jest to okres bardzo długi i wewnętrznie zróżnicowany. W tym czasie główną rolę odgrywają fakty i zdarzenia polityczne, determinujące także kształt kultury i życia literackiego w naszym kraju. Najczęściej podawaną przez badaczy periodyzację literatury polskiej jest jej podział na dwa okresy, a datą stanowiącą wewnętrzną granicę jest rok 1989, który prócz ważnych wydarzeń politycznych przyniósł także zmianę sytuacji literatury.
Literatura krajowa i emigracyjna
O obliczu polskiej rzeczywistości powojennej (w tym i krajowej literatury) decydowały władze komunistyczne. Reakcje znajdujących się w kraju i na emigracji pisarzy na powstałą w chwili zakończenia wojny sytuację były różne. Polityka władz początkowo zmierzała wyraźnie w kierunku pozyskania sobie pisarzy (władze PRL autorów wracających z emigracji witały w tym czasie z honorami i stwarzały im niemal luksusowe warunki pracy). Pomimo tego wielu artystów postanowiło zamieszkać za granicą i tam publikować swoje dzieła. W Polsce niestety nie mogliby cieszyć się swobodą twórczą, bowiem od 1945 r. do 1990 r. obowiązywała cenzura. Oznacza to, że żadne publikacje, publiczne przedstawienia, audycje radiowe i telewizyjne nie mogły zostać upowszechnione bez wcześniejszego zatwierdzenia. Sytuacja polskich pisarzy, którzy zdecydowali się pozostać na emigracji, wiązała się jednak również i z perspektywą życia w obcym środowisku, w warunkach anonimowości i ciężkiej walki o godziwy byt.
Chronologia polskiej literatury współczesnej.
I. 1945 – 1948 – wyraźna przewaga tematyki wojenno – okupacyjnej. Ma ona często charakter dokumentarny.
II. 1949 – 1956 – obowiązuje doktryna realizmu socjalistycznego (socrealizmu). Literatura ma być podporządkowana celom politycznym i społecznym. Bohaterem staje się ludność robotnicza.
III. 1956 – 1968 – Rok 1956 wiąże się z przełomem. Do głosu doszło nowe pokolenie twórców, które wyznaczyło główne drogi rozwoju polskiej poezji. Liczne strajki oraz przejęcie władzy przez Władysława Gomułkę spowodują złagodzenie cenzury oraz ożywienie w polskim życiu literackim. Okres ten to czas debiutów wielu twórców (pokolenie Współczesności, Pokolenie’56). Program socrealizmu zostaje odrzucony, a głównym tematem sztuki staje się człowiek. W poezji możemy wyróżnić nurt lingwistyczny, turpistyczny, wyzwolonej wyobraźni i wreszcie – klasycyzmu.
IV. 1968 – 1970 – okres tzw. Nowej Fali. Protesty robotników i studentów przeciwko komunistycznej władzy. Główna tematyka: bunt i rozczarowanie codziennością.
V. lata 70-te – rozwój literatury „drugiego obiegu”, czyli książek, który były wydawane przez wydawnictwa podziemne, konspiracyjne. Zawiera on w sobie publikacje, które ze względów oficjalnych nie mogły zostać wydane oficjalnie, w „pierwszym obiegu”.
VI. 1980- 1989 – dominuje tematyka polityczna związana z ówczesnymi wydarzeniami: strajkami robotników na Wybrzeżu czy wprowadzeniem stanu wojennego.
VII. 1989 – dziś – po upadku komunizmu w Polsce rozpoczął się jak na razie ostatni etap współczesnej literatury polskiej. Cechuje się on różnorodnością tematyczną i swoboda twórczą artystów.
- Przeczytaj materiał źródłowy dotyczący literatury polskiej po 1945 r. Zwróć szczególną uwagę na przedstawicieli, ich dzieła oraz tematy, które w nich poruszali. https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/Polska-Literatura-Okres-1944-89;4575064.html
- Literaturę po 1989 roku cechuje różnorodność tematyczna i swoboda twórcza artystów. Szerzej pisze o niej Ewa Likowska tutaj: https://www.tygodnikprzeglad.pl/literatura-po-1989-roku/
oraz Mikołaj Gliński: https://culture.pl/pl/artykul/nie-czekajac-juz-na-arcydzielo-polska-literatura-po-1989 (zapoznaj się z jednym z wymienionych źródeł). - W ramach ćwiczeń przygotowujących do egzaminu maturalnego obejrzyj film – lekcję o literaturze współczesnej: https://www.youtube.com/watch?v=LnGdYCcaW-E
oraz film pt. Co na maturze musisz wiedzieć o współczesnej poezji? https://www.youtube.com/watch?v=5AM8kyC4mdM
Wszelkie pytania dotyczące tematu oraz wykonane zadanie (notatkę) proszę kierować na grupę, dziennik elektroniczny lub mój adres mailowy: msemeniuk@onet.pl.
Pozdrawiam, Małgorzata Semeniuk