Uncategorized

Język polski Klasa III MTP

27.04.2020 r.

Język polski, klasa III MTP

Temat: Podmuchy, ogień i rwanie murami… Miron Białoszewski o powstaniu warszawskim.

Czas realizacji: 2 godz. lekcyjne

Powstanie warszawskie (1 sierpnia – 2 października 1944 r.) było dla Polaków jednym z najtragiczniejszych wydarzeń II wojny światowej. Do dziś trwają spory o jego sens, w szczególności o sens ofiary tysięcy młodych Polaków, którzy oddali życie w walce z przeważającymi siłami hitlerowców. Jedni uważają to powstanie za wyraz heroizmu, inni – za niepotrzebnie przelaną krew. Na dzisiejszych zajęciach przeanalizujemy fragment  jednego z najciekawszych literackich świadectw tych wydarzeń – „Pamiętnika z powstania warszawskiego”, który ukazuje powstanie z perspektywy cywilów.

1. Obejrzyj program publicystyczny na temat powstania warszawskiego: „Miasto 44” – wokół powstania warszawskiego | Kultura głupcze! | :https://ninateka.pl/film/kultura-glupcze-21092014 . Tematem odcinka jest pamięć o powstaniu warszawskim: ocena przyczyn i zasadności jego wybuchu oraz nasz stosunek do jego tragicznych konsekwencji: militarnej klęski i ogromnej ofiary, jaką złożyła ludność cywilna Warszawy. Gośćmi Jacka Żakowskiego są reżyser Jan Hryniak, historyk Piotr Zychowicz, reżyserka Mika Grochowska, dramatopisarz Marcin Cecko i aktor Władysław Kowalski.

Geneza i wprowadzenie do lektury:

Miron Białoszewski rozpoczął pisanie „Pamiętnika z powstania warszawskiego” w 1967 r. Wiele wspomnień zachowało się w jego pamięci z bogactwem szczegółów, a odtwarzający je naturalny, skojarzeniowy tok pamiętnikarskiej narracji sprzyja wiarygodności przedstawienia. Książka ukazała się w 1970 r. i jeszcze przed publikacją wzbudziła burzliwą dyskusję z racji zawartego w niej kontrowersyjnego obrazu powstania. Jako cywil Białoszewski nie brał udziału w walkach i wraz z najbliższą rodziną i przyjaciółmi przebywał – po ucieczce z kolejnych zajmowanych przez Niemców dzielnic – na Starym Mieście.

2. Przeczytaj fragment „Pamiętnika z powstania warszawskiego” M. Białoszewskiego  z podręcznika str. 191 – 193.

3. Zastanów się nad zagadnieniami:
a) Co wskazuje na autentyzm przedstawienia w pamiętniku M. Białoszewskiego?
b) Jakie tradycyjne pojęcia kojarzą Ci się z domem? W odniesieniu do nich, scharakteryzuj ustnie warszawską kamienicę jako miejsce schronienia ludzi w ogarniętym powstaniem mieście.
c) Jak ludność cywilna Warszawy traktowała powstanie?

„Pamiętnik z powstania warszawskiego” M. Białoszewskiego to dzieło wyjątkowe. Jest opisem codziennych wydarzeń powstańczych prowadzonych z perspektywy zwykłego człowieka – cywila próbującego przetrwać niebezpieczeństwo, nie zaś żołnierza walczącego z okupantem z w bronią w ręku. Autor – narrator i bohater zarazem – jest członkiem cywilnej społeczności Warszawy z czasów powstania w 1944 r. Opisuje codzienne, często bardzo prozaiczne problemy tej społeczności, jak brak pożywienia i wody, kłopoty z higieną, strach przed nalotami; przybliża czytelnikowi zwyczaje i rytuały cywilów: gromadzenie się, wspólne odmawianie modlitw i śpiewanie pieśni religijnych, przysięganie zgody, szykowanie miejsc do spania – jest więc kronikarzem życia, które toczyło się w warszawskich piwnicach, niejako za kulisami, w tle działań powstańczych. Do oryginalności utworu przyczynia się także sposób, w jaki mówi się o tych wszystkich wydarzeniach – język i styl opowiadania o powstaniu. W „Pamiętniku…” już bowiem w samej strukturze języka – poprzez zastosowane przez autora zabiegi fonetyczne, leksykalne i składniowe – zostaje oddany obraz rzeczywistości powstańczej Warszawy. Sposób opowiadania ma, jak pisze sam Białoszewski, charakter „gadania”: ukształtowany jest na wzór mowy potocznej, przekazu ustnego, czasem chaotycznego, dygresyjnego, celowo niejasnego i odbiegającego od reguł poprawności językowej. Wszystko to doskonale ukazuje atmosferę wojennego zamętu, bałaganu, niepokoju, poczucia niepewności jutra i strachu przed kolejnymi wydarzeniami. Białoszewski chętnie operuje równoważnikami zdania, zdaniami prostymi i krótkimi, czasem sprawiającymi wrażenie jakby urwanych, pociętych na kawałki niczym wojenna rzeczywistość. Język jego utworu nasycony jest ponadto słownictwem onomatopeicznym (dźwiękonaśladowczym), dzięki czemu czytelnik cały czas obcuje niejako z brzmieniem powstania – odgłosami samolotów, bomb, strzałów, wybuchów, rozsypujących się domów.

Dzieło Białoszewskiego jest utworem epickim zawierającym charakterystyczne cechy pamiętnika. Autor opisuje z dystansu czasowego (w tym przypadku to ponad 23 lata) zdarzenia, których był uczestnikiem. Wyraźne są jego starania o wierne odtworzenie faktów i – związanych z nimi – swoich przeżyć. Utwór przejawia także cechy dziennika: dbałość o chronologiczną kolejność przedstawienia i odnotowanie każdego z następujących po sobie dni powstania.

4. Przypomnij sobie, co to jest turpizm. Wskaż w przeczytanym fragmencie elementy obrazowania turpistycznego. Dlaczego pisarz odwołuje się do estetyki brzydoty?

Materiały dla chętnych:

– informacje o Mironie Białoszewskim: https://epodreczniki.pl/a/kto-to-jest-ja-co-to-jest-rzeczywistosc/Dw8aMWvAd

http://cyfroteka.pl/ebooki/Pamietnik_z_powstania_warszawskiego-ebook/p02033498i020#Darmowy-fragment

Wszelkie pytania dotyczące tematu oraz wykonane zadanie (notatkę) proszę kierować na grupę, dziennik elektroniczny lub mój adres mailowy: msemeniuk@onet.pl

Pozdrawiam, Małgorzata Semeniuk