23.04.2020
Język polski – klasa III MTP
Temat: Przez ciała drżący pryzmat… Miłość w cieniu apokalipsy.
Czas realizacji: 1 godzina
Ponad pięć lat wojny i okupacji to bardzo długo. Życie powszechne toczyło się wówczas swoim rytmem mimo wiecznego poczucia zagrożenia, niepewności jutra, a także trudów konspiracji. Ludzie nie tylko starali się pozyskać środki utrzymania, lecz także kochali się, wchodzili w związki małżeńskie, rodzili i wychowywali dzieci. Świadectwem namiastki owej normalności są erotyki Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, które poznamy na dzisiejszej lekcji.
Informacje o poecie:
Krzysztof Kamil Baczyński posługiwał się pseudonimem Jan Bugaj. Urodził się 22 stycznia 1921 roku w Warszawie. Jego rodzicami byli Stanisław Baczyński, żołnierz Legionów Polskich, pisarz i krytyk literacki oraz Stefania Zieleńczyk, nauczycielka i autorka podręczników szkolnych. Od 1933 roku uczył się w Państwowym Gimnazjum im. Stefana Batorego, a w maju 1939 roku uzyskał świadectwo dojrzałości. Od 1937 roku był członkiem Komitetu Wykonawczego „Spartakusa” oraz współredaktorem pisma „Strzały”. Zamierzał podjąć studia na Akademii Sztuk Pięknych, jednak wybuch wojny przekreślił jego plany. Od 1942 roku do 1943 studiował polonistykę na tajnym Uniwersytecie Warszawskim, uczył się także w Szkole Sztuk Zdobniczych i Malarstwa. Od lipca 1943 roku sekcyjny w II plutonie „Alek” 2. kompanii „Rudy” batalionu Zośka AK w stopniu starszego strzelca pod ps. „Krzysztof”, „Zieliński”. Zrezygnował również ze studiów polonistycznych i poświęcił się poezji. 25 maja 1944 otrzymał stopień starszego strzelca podchorążego rezerwy piechoty. Był też kierownikiem działu poezji miesięcznika społeczno-literackiego „Droga”. Następnie przeszedł do harcerskiego batalionu „Parasol” na stanowisko zastępcy dowódcy III plutonu 3. kompanii. Przyjął pseudonim „Krzyś”. Wybuch powstania warszawskiego zaskoczył go w okolicy placu Teatralnego. Poległ na posterunku w Pałacu Blanka 4 sierpnia 1944 roku. W powstaniu warszawskim, 1 września 1944 roku, zginęła też żona Baczyńskiego, Barbara Stanisława Drabczyńska. Baczyński został tez odznaczony pośmiertnie Medalem za Warszawę 1947 i Krzyżem Armii Krajowej. Jego ciało spoczywa na Cmentarzu Wojskowym Powązki.
Baczyński w ciężkim okresie okupacji wydał 4 tomiki poezji:
- „Zamknięty echem”,
- „Dwie miłości”,
- „Wiersze wybrane”,
- „Arkusz poetycki”
- i składkę „Śpiew z pożogi”.
Wprowadzenie do lektury:
Wiersz „Biała magia” jest sygnowany datą 4 stycznia 1942 r. Bohaterka liryczna utworu nosi cechy Barbary Drabczyńskiej, którą poeta poznał miesiąc wcześniej. Baczyński ożenił się z Barbarą w czerwcu 1942 r. Śluby młodych, nawet bardzo młodych ludzi były w okupowanej Polsce zjawiskiem dość częstym – wynikało to ze świadomości codziennego zagrożenia oraz marzeń o normalnym, szczęśliwym życiu. Barbara, obdarzona przez poetę uczuciem, była adresatką wielu jego wierszy, a także bohaterką piosenek pisanych dla młodych konspiratorów i żołnierzy. Małżonkowie dzielili los swojego pokolenia: studiowali na tajnych kompletach, brali udział w pracy konspiracyjnej. Oboje zginęli w powstaniu warszawskim, Barbara miesiąc później niż jej mąż.
- Przeczytaj wiersz „Biała magia” (podręcznik str. 179 – 180 lub https://wolnelektury.pl/media/book/pdf/baczynski-biala-magia.pdf )
Omówienie wiersza:
Tematem wiersza jest miłość do kobiety. Postać Barbary została tutaj przedstawiona w niezwykły sposób. Poeta ukazuje ją w momencie, kiedy bohaterka przygotowuje się do snu. Używa wielu metafor, dzięki czemu postać żony jest pełna subtelności, delikatna, ulotna. Jej ciało jest twarde, przezroczyste, kruche, delikatne, o kształcie przypominającym dzban („szklane ciało”). Barbara śpiewa albo się śmieje, pokój wypełnia jej głos, który poeta określa jako „srebrne kropelki”. Stopniowo ciało kobiety nabiera blasku i barw: „przejmuje w siebie gwiazdy/ i biały pył miesiąca”. Patrząc na żonę poeta odczuwa jej delikatność, ciepło, dlatego wprowadza w tekst miękkie i puszyste zwierzęta: łasice, niedźwiedzie oraz delikatne dźwięki: „muzyka białych iskier”. Kiedy Barbara zasypia, jej ciało jest wypełnione milczeniem i spokojem. Postać żony jest w wierszu symbolem bezpieczeństwa, wokół niej powstaje inny świat, pełen czarów, bardzo daleki od rzeczywistości wojny. Można powiedzieć, że przebywanie w pobliżu żony to dla poety chwila wytchnienia, niczym niezmąconego spokoju.
Wiersz „Biała magia” to erotyk.
- Zapoznaj się z definicją pojęcia „erotyk” (podręcznik str. 180). Uzasadnij ustnie, że poznany wiersz Baczyńskiego to erotyk.
- K. Baczyński w powyższym wierszu posługuje się synestezją – jest to środek stylistyczny polegający na przypisywaniu jakiemuś zmysłowi (wzroku, słuchu, węchu, dotyku, smaku) wrażeń odbieranych innym zmysłem (np. miękki głos, ostry smak, chłodny kolor). To rodzaj metafory.
- Na podstawie definicji wskaż dwa przykłady synestezji w wierszu „Biała magia”.
- Przeczytaj kolejny wiersz K. K. Baczyńskiego pt. „Niebo złote ci otworzę…” (podręcznik str. 182 lub: https://wolnelektury.pl/media/book/pdf/baczynski-niebo-zlote-ci-otworze.pdf ).
- Spróbuj dokonać analizy wiersza, mając na uwadze zagadnienia:
a) Co pozwala rozpoznać sytuację komunikacyjną z wiersza jako obietnicę miłosną.
b) O co mówiący prosi ukochaną?
c) Jaki jest nastrój wiersza (pierwszych trzech strof, a jaki ostatniej)?
d) Podaj powody, dla których arkadia ze strof I – III okazuje się niemożliwa. - Praca domowa – tworzenie własnego tekstu (przypominam, że na tę pracę czekamy do 29 kwietnia):
Czy możliwa jest miłość w cieniu wojennej apokalipsy? Rozważ problem i uzasadnij swoje zdanie, odwołując się do erotyków Krzysztofa Kamila Baczyńskiego i do innych tekstów kultury.
Wszelkie pytania dotyczące tematu oraz wykonane zadanie proszę kierować na grupę, dziennik elektroniczny lub mój adres mailowy: msemeniuk@onet.pl
Pozdrawiam, Małgorzata Semeniuk