Temat: Jakaś granica, za którą nie wolno przejść… Problematyka moralna „Granicy”.
Dzieje Zenona Ziembiewicza posłużyły Nałkowskiej do zbadania kwestii granic odpowiedzialności człowieka za swoje czyny, a także do refleksji nad problemem wiarygodności samooceny i oceny danej jednostki przez innych ludzi.
- Portret głównego bohatera w świetle pierwszego i ostatniego rozdziału powieści. Informacje, opinie i sądy na temat bohatera uwzględniające dwie perspektywy:
„zewnętrzną” (tożsamą z sądami opinii publicznej)
„wewnętrzną” (tożsamą z wiedzą bohatera).
PERSPEKTYWA ZEWNĘTRZNA (od strony ulicy; inni ludzie):
- człowiek powszechnie znany w mieście (prezydent miasta)
- zróżnicowana ocena wyglądu zewnętrznego (mężczyzna o twarzy przyjemnej i rasowej albo jezuickiej i nienawistnej)
- wzór męża (mężczyzna prowadzący spokojne życie i dobrze zorganizowane, który nie zdawał się poszukiwać przygód)
- człowiek przyzwoity, o nowoczesnych poglądach, socjalista (perspektywa kół towarzyskich/elity miasta)
- mężczyzna uwikłany w romans z protegowaną własnej żony (poczucie zażenowania i niesmaku)
- ofiara napaści niezrównoważonej psychicznie kobiety (współczucie opinii publicznej)
PERSPEKTYWA WEWNĘTRZNA (od strony siebie):
- człowiek mający zasady, racje i motywy postępowania
- związek z pospolitą dziewczyną jako coś, co da się wytłumaczyć
- Specyfika kompozycyjna utworu Nałkowskiej.
- struktura utworu oparta jest na klamrze kompozycyjnej;
- kompozycja powieści jest niechronologiczna
- mowa pozornie zależna jako podstawowa technika narracyjna (zasada konfrontowania sądów i opinii na temat bohatera i jego zachowania);
- postać głównego bohatera jest niejednoznaczna (budzi sprzeczne sądy i opinie);
- niejednoznaczna motywacja zachowań Ziembiewicza „z perspektywy zewnętrznej” (romans człowieka uznanego za wzorowego męża);
- tragiczny finał losów Ziembiewicza jako przykład niszczącego wpływu życia intymnego na życie zawodowe (oficjalne);
- zderzenie perspektywy „zewnętrznej” z „wewnętrzną” sposobem na ukazanie problematyczności, względności prawdy o człowieku;
- trudność w uchwyceniu obiektywnej prawdy o człowieku.
W pierwszym i ostatnim rozdziale powieści narrator powieści mówi o zajściu, które zakończyło karierę Zenona Ziembiewicza. Nie opowiada o sensacyjnym zdarzeniu, lecz próbuje dociec, dlaczego do niego doszło. Zastosowana w powieści inwersja czasowa (odwrócona kolejność zdarzeń) oraz technika punktów widzenia zostały podporządkowane ujęciu zdarzeń od strony psychologicznej i etycznej. Nałkowską mniej interesuje intryga, a bardziej odpowiedź na pytanie jak to się stało, co do tego doprowadziło? Dlatego też czytelnik już na wstępie powieści dowiaduje się o tragicznym finale losów głównego bohatera i dopiero w miarę rozwoju akcji poznaje motywy i przyczyny, które do tego doprowadziły.
- Rekonstrukcja losów głównego bohatera powieści z dwóch perspektyw.
Wykorzystując znajomość utworu oraz fragmenty zamieszczone w podręczniku wypełnij kartę pracy:Karta pracy – Losy Zenona Ziembiewicza
- Wnioski
Losy Ziembiewicza z „perspektywy zewnętrznej”:
losy bohatera przykładem trudnego awansu społecznego (błyskotliwa kariera syna zubożałego szlachcica); jako prezydent miasta nie zrealizował swojego ambitnego programu społecznego; jako mężczyzna nie potrafił uporządkować swojego życia intymnego (romans z kobietą z niższych sfer zniszczył jego karierę zawodową).
Losy Ziembiewicza z „perspektywy wewnętrznej”:
decyzje podejmowane przez bohatera świadczą o tym, że jest konformistą (łatwo ulega wpływom ludzi); nie potrafił sprostać celom, które sobie postawił; nieustannie oszukiwał samego siebie, usprawiedliwiając swoje decyzje; podporządkował swoje życie karierze, co doprowadziło do jego ostatecznej katastrofy.
Nałkowska stawia pytanie o granicę kompromisu moralnego. Pyta o to, jak daleko może posunąć się człowiek w swoim egoizmie i nieuczciwości. Taką granicą, według pisarki jest drugi człowiek a rezygnacja z zasad moralnych pozbawia człowieka jego człowieczeństwa. Zenon Przekracza tę granicę: unieszczęśliwia żonę i Justynę, robi karierę przy pomocy kompromisów, zdradza swoje młodzieńcze ideały. Jako człowiek dorosły sam wybiera swoje drogi życiowe i sam musi za to ponosić konsekwencje.
- Tworzenie tekstu własnego.
Normy moralne – absolutne czy względne? Rozważ problem i uzasadnij swoje zdanie w odniesieniu do „Granicy” Zofii Nałkowskiej i innych, znanych ci tekstów kultury.
Pracę proszę przesłać do 24.04.2020.
Pozdrawiam – Katarzyna Nowak