08.05.2020. Temat: Dwudziestolecie międzywojenne – czas awangardy.
Przez szereg poprzednich lekcji zapoznaliście się z tymi elementami kultury i literatury międzywojnia, które stanowiły kontynuację istniejących wcześniej kierunków artystycznych. Zaliczamy je do nurtu klasycznego dwudziestolecia międzywojennego.
Kontynuacyjny charakter literatury dwudziestolecia międzywojennego:
- w zakresie konwencji literackich (realizm i naturalizm jako podstawowe nurty artystyczne prozy polskiej lat 20. XX w.),
- w zakresie problematyki (np.: powieści ukazujące realia społeczno-obyczajowe Polski po 1918 r., psychologizm lat 20. i 30. XX w., poezja skamandrycka jako próba „poetyki codzienności”).
Kolejne lekcje poświęcone będą omówieniu ruchu tzw. AWANGARDY – zespołu zjawisk kulturowych epoki, będących zapowiedzią, a w części już realizacją postmodernizmu – współczesnej kultury ponowoczesnej.
Awangarda (z fr. avant garde „straż przednia”) – zespół tendencji i kierunków w sztuce XX wieku odrzucający dotychczasowe style, tworzący własny świat, nienaśladujący rzeczywistości, szukający odrębnego języka wyrazu.
Awangardowy charakter sztuki lat 20. i 30. XX w. w zakresie konwencji literackich oraz problematyki:
– awangarda jako„ formacja ideowo-artystyczna, która ogarniając wszystkie dziedziny sztuki, zaczęła krystalizować się w europejskim kręgu kulturowym […] około 1910 r. wraz z pojawieniem się manifestów futuryzmu, formuł kubizmu i ekspresjonizmu jako odpowiedź na kryzys sztuki oraz jako dążenie do takiego jej przekształcenia, jakie pozwoliłoby sprostać nowym warunkom społecznym i kulturowym w XX w.”
– awangardowy charakter sztuki w zakresie poetyki: nierealistyczność (postawa antymimetyczna);
– awangardowy charakter sztuki w zakresie tematyki: próba uchwycenia dynamicznej natury rzeczywistości lat 20. XX w. (np. rozwój techniki/cywilizacji), ale i fascynacja psychiką jednostki.
Praca z podręcznikiem – interpretacja wykładu. Zapoznaj się z wykładem wprowadzającym do awangardowego nurtu sztuki dwudziestolecia międzywojennego (podręcznik cz. 3, s. 18)
Zewnętrzne uwarunkowania rozwoju sztuki:
Nowa rzeczywistość polityczna:
– powstanie nowoczesnych państw narodowych,
– kryzys ładu feudalno-monarchicznego (jego kres),
– demokratyzacja społeczeństw,
– rozwój autorytaryzmu,
– kształtowanie się podstaw nowoczesnego państwa (np. równość obywateli, powszechność prawa itd.),
Miasto – główny ośrodek zmian:
– rozwój proletariatu i lumpenproletariatu,
– rozbudowa miast (np. elektryfikacja, transport publiczny, wieżowce ze stali),
Rozwój środków komunikacji:
– film, radio, telefon,
Rozwój techniki:
– rozwój nowych środków transportu (motoryzacja, lotnictwo),
– automatyzacja produkcji,
Rozwój edukacji:
– wzrost zapotrzebowania na ludzi wykształconych i wykwalifikowanych pracowników,
Rozwój kultury masowej:
– rozwój rynku prasowego,
– umasowienie sportu,
– rozwój muzyki, filmu jako form typowych dla nurtu kultury masowej
Z jednej strony w kierunkach awangardowych odbijała się nowa rzeczywistość społeczna (hasło polskiej awangardy brzmiało: „miasto, masa, maszyna”) z drugiej zaś odczucia artysty, który w zmieniającej się rzeczywistości czuł się osamotniony, coraz mniej rozumiany i któremu trudniej było dotrzeć ze swoim przekazem do odbiorcy. Efektem tego stała się dwutorowość sztuki początków epoki nowoczesnej. Powstał nurt fascynacji cywilizacją industrialną, oddający ducha nowoczesnego, globalizującego się świata. Narodził się także nurt indywidualistyczny, eskapistyczny (ucieczkowy) wyrażający stan jednostki we współczesnych realiach.
|
Awangarda w literaturze polskiej lat 20. i 30. XX w. |
|
| Nurt fascynacji techniką i cywilizacją |
Nurt indywidualistyczny, eskapistyczny |
| – futuryzm (B. Jasieński, T. Czyżewski, A. Wat i in.), lata 20. XX
w., skandal jako strategia artystyczna, odrzucenie tradycji, utożsamienie techniki z siłą, fascynacja kulturą masową; – Awangarda Krakowska, tzw. I awangarda (T. Peiper, J. Przyboś i in.), utylitaryzm, prezentyzm, optymizm cywilizacyjny, hasło miasto – masa – maszyna, próba stworzenia nowoczesnego języka poetyckiego. |
– II awangarda – lata 30. XX w., tu:
– Awangarda lubelska: twórczość J. Czechowicza (katastrofizm, nastrojowość, wizyjność, antyurbanizm), – Żagary (Cz. Miłosz, J. Zagórski i in.), refleksyjność, katastrofizm. |
Rozpoczynamy pracę z 3 częścią podręcznika. Osoby, które go jeszcze nie posiadają, muszą go jak najszybciej zakupić. Będziemy z niego korzystać do końca klasy IV. Postaram się przez kilka następnych lekcji tak zamieszczać treści, by brak podręcznika nie uniemożliwiał realizacji lekcji.
Do przyszłego piątku proszę przeczytać opowiadanie „Sklepy cynamonowe” B. Shulza. Jest to główne opowiadanie zbioru pod tym samym tytułem. Chętne osoby zachęcam do przeczytania również pozostałych opowiadań.
Tekst znajdziesz tutaj
https://wolnelektury.pl/media/book/pdf/schulz-sklepy-cynamonowe.pdf
Przypominam też o lekturze „Ferdydurke” gdyż zbliża się termin jej omawiania
Pozdrawiam – Katarzyna Nowak