29.04.2020. Temat: Intencja i etykieta językowa.
Celem lekcji jest interpretacja wypowiedzi językowych jako sposobu działania słowami.
Każda wypowiedź językowa jest formułowana z określoną intencją, dotyczącą treści tej wypowiedzi. Wyrażanie intencji wypowiedzi może odbywać się w różnoraki sposób. Dzisiejsza lekcja dotyczyć będzie zagadnienia zgodności wyrażania intencji z przyjętymi normami grzeczności w języku – tzw. etykietą językową.
ETYKIETA JĘZYKOWA – zbiór zasad dotyczących kulturalnego porozumiewania się, językowy savoir – vivre.
Etykieta językowa określa, jakich rodzajów wypowiedzi i w jaki sposób możemy użyć do wyrażenia określonych intencji językowych (więcej – podręcznik str. 361)
Po co się komunikujemy?
Trzy wymiary działania w aktach językowych:
- lokucja – przekazywanie treści przez wypowiadanie lub zapisywanie słów;
- illokucja – intencja komunikatywna, a więc funkcja sformułowanej wypowiedzi np. informowanie, wyrażanie, przekonywanie;
- perlokucja – oczekiwany skutek, spodziewane następstwo działania językowego np. przekonanie kogoś do zmiany postawy.
- Zapoznają się z wykładem w podręczniku na s. 360–361 i zapisz w zeszycie klasyfikację aktów mowy według Johna Searle’a. Następnie podaj po jednym przykładzie wypowiedzi należącej do asertywów, dyrektywów, komisywów, ekspresywów i deklaratywów.
- Przeanalizuj warunki skuteczności aktu mowy przedstawione w podręczniku.
czynniki wpływające na sposób wyrażania intencji komunikacyjnej wprost lub nie wprost: relacje między nadawcą a odbiorcą, respektowanie reguł etykiety językowej;
czynniki wpływające na odczytywanie intencji zamierzonej przez nadawcę – znajomość kontekstu, czyli okoliczności wypowiedzi, wiedza na temat nadawcy, środki pozawerbalne: intonacja, ton głosu, mimika.
- Wykonaj ćwiczenia:
- Porównaj poniższe akty mowy. Określ zasadniczą różnicę między wypowiedziami w lewej i prawej kolumnie tabeli. W odpowiedzi wykorzystaj pojęcie intencji komunikacyjnej.
| Błagam, zrób to dla mnie | Błagam, przestań mnie denerwować! |
| Przepraszam cię za zniszczenie sukienki. | Przepraszam, że w ogóle pojawiłam się w twoim życiu. |
| Gratuluję ci mądrej decyzji. | Gratuluję ci tego idiotycznego wygłupu! |
| Przysięgam, że cię nie opuszczę aż do śmierci. | Przysięgam, że tego pożałujesz. |
- Wszystkie poniższe akty mowy mają tę samą intencję komunikacyjną. Jaką? Uporządkuj je – od wypowiedzi, w której intencja ta jest wyrażona najbardziej wprost, do wypowiedzi, w której jest najbardziej ukryta.
I znowu będę musiała marznąć jutro na przystanku…
Proszę, przyjedź jutro po mnie.
Wiesz, będziemy jutro jechać do pracy na tę samą godzinę.
Czy mógłbyś jutro po mnie przyjechać?
Na którą jedziesz jutro do pracy?
- Poniższe wypowiedzi przeczytaj tak, by wyrazić różne (co najmniej dwie) intencje komunikacyjne. Nazwij te intencje.
- Znakomity pomysł.
- Spotkamy się jutro.
- Zapomnij o tym.
- Przeanalizuj poniższe wypowiedzi i wyjaśnij, jaka intencja towarzyszy każdemu z nadawców. Wypełnij tabelę wg podanego wzoru.
| SYTUACJA | WYRAŻENIE KOMUNIKATU W SPOSÓB MAKSYMALNIE BEZPOŚREDNI | POZORNA
INTENCJA NADAWCY |
ZAMIERZONA INTENCJA
NADAWCY |
| Północ. Gospodarz spogląda w okno i mówi do gościa, który się u niego zasiedział: U sąsiadów właśnie zgasili światło | Chcę spać (jestem zmęczony); chcę, żebyś już wyszedł | poinformowanie o zgaszeniu światła przez sąsiadów | zasugerowanie gościowi, że zbyt długo się zasiedział |
| Odwiedzając kolegę, chłopak widzi na półce książkę, którą chciał od dawna przeczytać: Czy potrzebujesz tej książki? | |||
| Matka do córki wychodzącej z domu w lekkiej sukience: Jest zimno. Niedawno byłaś przeziębiona. | |||
| Uczniowie tuż przed sprawdzianem: Ależ pani dziś pięknie wygląda! |
Swoje rozwiązania porównaj z przykładami w załączniku Intencja językowa – załącznik
- Zredaguj e-mail, w którym odpowiesz odmownie na prośbę kolegi o napisanie za niego tekstu, który będzie oceniany przez nauczyciela. Postaraj się nie urazić odbiorcy, a zarazem poinformować go o nieetyczności tej propozycji.
Napisany e-mail prześlij do 08.05.2020.
Pozdrawiam – Katarzyna Nowak