19.05.2020. Temat: „Ferdydurke” – wprowadzenie do lektury.
Pierwsze zdanie „Ferdydurke”: „We wtorek zbudziłem się o tej porze bezdusznej i nikłej” znaczy tyle dla literatury polskiej XX wieku niemal tyle, ile fraza „Litwo, Ojczyzno moja” dla literatury XIX wieku. Witold Gombrowicz wyraził w groteskowej formie niepokoje egzystencjalne współczesnego człowieka, który zaczął boleśnie odczuwać, że świat stał się obcy, nieprzyjazny i groźny. Jedynym sposobem oswojenia obcości i opanowania lęku pozostaje śmiech.
- Zapoznaj się z materiałem wykładowym dotyczącym autora i utworu, zamieszczonym w podręczniku lub wykorzystaj inne dostępne źródła.
GENEZA FERDYDURKE
Powieść została wydana w 1937 r. z datą na okładce 1937 r. Autor dokonał selekcji i obróbki fragmentów drukowanych wcześniej w czasopismach i zebrał je w spójną całość. Powieść stała się literackim wydarzeniem i sprowokowała do dyskusji, ponieważ okazała się zbyt nowatorska. „Ferdydurke” była wielokrotnie adaptowana na potrzeby teatru, została też sfilmowana przez Jerzego Skolimowskiego w 1991 r.
https://www.cda.pl/video/622619af/vfilm
https://www.youtube.com/watch?v=cG5mPM1Rpn8
TYTUŁ
Tytuł FERDYDURKE uznaje się za słowo bez znaczenia, nonsens, literacką prowokację pisarza.
- Najpewniej słowo jest zapożyczeniem od imienia i nazwiska bohatera powieści amerykańskiego prozaika Sinclara Levisa Babbit – Freddy`ego Durkee (w polskim tłumaczeniu książki – Ferdy Durke.
- Tytuł odsyła też do samego Gombrowicza, który w 1955 r. w Dzienniku napisał: „Ja, Ferdydurke”.
GATUNEK
„Ferdydurke” jest powieścią awangardową. Można w niej dostrzec grę z obowiązującymi konwencjami gatunkowymi i obecność różnych podgatunków:
- powiastki filozoficznej – fabuła staje się ilustracją założonych tez filozoficznych;
- powieści rozwojowej – obraz procesu dojrzewania głównego bohatera, wchodzącego w dorosły świat, zyskującego wiedzę o rzeczywistości i kształtującego swoją osobowość.
- paraboli – fabuła odsyła do sensów przenośnych, ukrytych;
- romantycznej gawędy – osadzenie zdarzeń w żyjącym przeszłością „szlacheckim gnieździe”;
Charakterystyczne dla „Ferdydurke” elementy to:
– groteska – brak związku przyczynowo – skutkowego w kreacji świata przedstawionego, absurdalne wydarzenia (np. pojedynek na miny), operowanie absurdem, przekształcanie czasu i przestrzeni;
– niejednorodność stylów, np. pastisz, parodia,
– prowokacyjny charakter powieści, gra z czytelnikiem;
PROBLEMATYKA
Absurdalna wizyta profesora Pimki u 30-letniego bohatera i jednocześnie narratora, skutkuje porwaniem mężczyzny: najpierw do szkoły, później na pensję do państwa Młodziaków, a następnie ucieczką na wieś. Przygody bohatera są punktem wyjścia do znalezienia odpowiedzi na fundamentalne pytania: Kim jest człowiek? Co kształtuje jego osobowość?
Pisarz jest zdania, że człowiek zyskuje świadomość przez rozpoznanie siebie w sytuacji egzystencjalnej, czyli przez próbę określenia swojego miejsca w świecie i zrozumienia własnych relacji z drugim człowiekiem. W szkole Józio wbrew sobie staje się posłusznym, infantylnym dzieckiem. U Młodziaków zostaje potraktowany jako człowiek staroświecki, któremu należy wpoić nowoczesne przekonania. W dworze Hurleckich jego przyjaciel Miętus poprzez bratanie się parobkiem zdemaskował pozorność anachronicznych konwencji na siłę utrzymywanych przez ziemiaństwo. Gombrowicz udowadnia że żyjemy w świecie społecznych nakazów, ograniczeń, który wymaga podporządkowania i odbiera jednostkom tożsamość.
- Zapoznaj się z opiniami rówieśników na temat Ferdydurke. Z którymi się zgadzasz? Jakie wrażenie na tobie wywarła lektura? Odpowiedz w kilku zdaniach.
- Ferdydurke mógł napisać tylko człowiek mający halucynacje.
- Ferdydurke bije wszelkie rekordy wśród bezsensownych książek. Czytałam ją z politowaniem.
- Nie mogłem tego strawić, to dzieło działało mi na nerwy.
- Autor tej tak nudnej książki sprawia wrażenie mało wykształconego chłystka.
- Jeden wielki idiotyzm.
- Autor wzniósł się w tym utworze na szczyt obłędu, tupetu i paranoi
- Ferdydurke jest książką odważną.
- Dotąd wielkimi byli ci, którzy tworzyli konwencjonalnie. Gombrowicz zaś stworzył coś zupełnie innego, nowego, zrozumiałego tylko dla tych ludzi, którzy chcą go zrozumieć.
- Absurd! Myślę teraz, że to mądry absurd. Widzę, jak Gombrowicz od czegoś nierealnego, nierzeczywistego przechodzi doskonale (wprost genialnie) w realizm, w rzeczywistość.
- Książka jakby balansuje między głupotą straszliwą, bezsensem, idiotyzmem treści a wielką, mądrą prawda o nas samych
- Bortnowski Ferdydurkizm, czyli Gombrowicz w szkole, Stentor, Warszawa 1994.
Pozdrawiam – Katarzyna Nowak