13.05.2020. Temat: Dywan żywy, który […] rozpadł się w ruchome kwiaty… Mityzacja rzeczywistości w prozie Schulza.
„Nie ma ani okruszyny wśród naszych idei, która by nie pochodziła z mitologii – nie był przeobrażoną, okaleczoną, przeistoczoną mitologią.[…] Dlatego wszelka poezja jest mitologizowaniem, dąży do odtworzenia mitów o świecie. Umitycznienie świata nie jest zakończone” – Bruno Schulz.
Pisarz w swoich utworach przywołał świat dzieciństwa, by nadać mu rangę mitu – postaci Ojca, Matki, służącej Adeli, prowincjonalne miasteczko to archetypy ogólnoludzkich pragnień pokus, zachowań.
ARCHETYPY – (z gr. praobrazy) – pierwotne wyobrażenia i wzorce zachowania człowieka, wyparte ze świadomości wraz z rozwojem cywilizacji i kultury (więcej: podręcznik s.63)
Za pomocą zmetaforyzowanego, poetyckiego języka Schulz pragnął dotrzeć do sensu świata, który widział w nieustannej przemianie rzeczy i ludzi. To z kolei sprawiło, że opisana w jego prozie rzeczywistość nabiera cech fantastycznych, onirycznych.
Przeczytaj Fragmenty opowiadania „Ptaki” ze zbioru „Sklepy cynamonowe” (podręcznik, s.60) lub:
https://wolnelektury.pl/media/book/pdf/sklepy-cynamonowe-ptaki.pdf
następnie wykonaj polecenia do tekstu.
Kluczowe tezy jako kierunki interpretacji opowiadania Ptaki:
- mityzacja dzieciństwa,
- język metaforyczno-symboliczny,
- dynamiczność i oniryczny charakter rzeczywistości.
Analiza i interpretacja portretu Ojca:
„Ojciec nie wychodził już z domu. […] Od spraw praktycznego życia oddalał się coraz bardziej”.
…wykonywał […] wszystkie reparatury w górnych regionach pokoju. […] majstrował coś przy suficie, przy karniszach wysokich okien, przy kulach i łańcuchach lamp wiszących. Zwyczajem malarzy posługiwał się drabiną jak ogromnymi szczudłami […]
Palił w piecach, studiował nigdy niezgłębioną istotę ognia, wyczuwał słony, metaliczny posmak i wędzony zapach zimowych płomieni […]
Była to początkowo namiętność myśliwego i artysty zarazem, była może także głębsza, zoologiczna sympatia kreatury dla pokrewnych, a tak odmiennych form życia, eksperymentowanie w nie wypróbowanych rejestrach bytu.
Mój ojciec chodził wzdłuż półek w zielonym fartuchu, jak ogrodnik […], i wywabiał z nicości te pęcherze ślepe, pulsujące życiem, te niedołężne brzuchy, przyjmujące świat zewnętrzny tylko w formie jedzenia.
…kondor, ogromny ptak o szyi nagiej, twarzy pomarszczonej i wybujałej naroślami. Był to chudy asceta, lama buddyjski, pełen niewzruszonej godności w całym zachowaniu, kierujący się żelaznym
ceremoniałem swego wielkiego rodu. Gdy siedział naprzeciw ojca […] wydawał się ze swym kamiennym profilem starszym bratem mego ojca.
Nie poprzestając na wylęganiu coraz nowych egzemplarzy, ojciec mój urządzał na strychu wesela ptasie, wysyłał swatów, uwiązywał w lukach i dziurach strychu ponętne, stęsknione narzeczone i osiągnął w samej rzeczy to, że dach naszego domu, ogromny, dwuspadowy dach gontowy, stał się prawdziwą gospodą ptasią, arką Noego […]
Tak straciliśmy ojca z widoku na przeciąg kilku tygodni. Rzadko tylko schodził do mieszkania i wtedy mogliśmy zauważyć, że zmniejszył się jakoby, schudł i skurczył. Niekiedy przez zapomnienie zrywał się
z krzesła przy stole i trzepocąc rękoma jak skrzydłami, wydawał pianie przeciągłe, a oczy zachodziły mu mgłą bielma. Potem, zawstydzony, śmiał się razem z nami i starał się ten incydent obrócić w żart.
– samotnik izolujący się od zewnętrznego świata;
– indywidualista, idealista, artysta (opozycja: góra–dół, pion–poziom, motyw malarza na drabinie jak w malarstwie J. Malczewskiego, motyw drabiny Jakubowej);
– filozof studiujący żywioł ognia;
– eksperymentator, pasjonat;
– kreator, demiurg (motyw Boga-ogrodnika, nawiązanie do Księgi Rodzaju);
– mędrzec o cechach ascety, mnicha;
– fantasta dający upust wyobraźni, czarodziej, mag, władca królestwa;
– człowiek wyalienowany, świadomy swej inności w konfrontacji z racjonalną rodziną.
Wniosek: silna indywidualność, typ introwertyczny, ginący w zderzeniu z realnym, racjonalnym światem.
Charakterystyka relacji między Ojcem i Adelą uwzględniająca kontekst psychoanalizy.
– uosobienie erotycznej władzy kobiety nad mężczyzną, pewne określone gesty Adeli uruchamiają skojarzenia seksualne mężczyzny, uwalniają, skrywane w podświadomości i tłumione popędy; obiekt czci ze strony Ojca, źródło strachu, ale i ekscytacji
– uosobienie życiowego praktycyzmu, trzeźwej użyteczności niszczącej sztukę, będącą sublimacją popędu seksualnego
– zobrazowanie zwycięstwa sfery id nad sferą ego
Ojciec – irracjonalizm, duchowość , podporządkowanie, chaos, żywioł, natura, kreacja, fantazja, pierwiastek dionizyjski
Adela – racjonalizm, cielesność, dominacja, porządek, kultura, dekonstrukcja, destrukcja, praktycyzm, pierwiastek apolliński.
Co symbolizuje w opowiadaniu postać ojca, a co Adeli? Odwołaj się do teorii archetypów (wykorzystaj miniprzewodnik – podręcznik, s. 64)
Pozdrawiam – Katarzyna Nowak