27.04.2020. Temat: Zmarnowaliście życie moje… zatruliście dwa pokolenia! Miłość w czasach nieromantycznych.
Celem lekcji jest omówienie roli poezji romantycznej w ukształtowaniu się miłosnych wyobrażeń Wokulskiego, określenie wpływu uczucia na działania podejmowane przez bohatera i dokonywane przez niego wybory życiowe oraz wskazanie cech Wokulskiego upodabniających go do bohaterów romantycznych.
MIŁOŚĆ ROMANTYCZNA – jeden z tematów literackich w epoce romantyzmu, a jednocześnie ważna część romantycznego stylu życia. Według romantyków miłość to uczucie jedyne w swoim rodzaju, niejednoznaczne, pełne sprzeczności i namiętności. Przynosi ekstazę i cierpienie, choć może mieć charakter zarówno platoniczny, jak i zmysłowy. Obdarzeni niezwykłą wrażliwością i intuicją kochankowie osiągają jedność duchową, która sięga aż po grób.
- Przeczytaj fragment powieści przedstawiający rozmowę Rzeckiego z Szumanem na temat Wokulskiego.
Kiedy przyszliśmy do mego mieszkania i podano samowar, odezwałem się.
— Powiedz mi, doktorze, ale szczerze, co myślisz o Stachu?… Bo on mnie niepokoi. Widzę, że od roku rzuca się na jakieś po prostu awantury… Ten wyjazd do Bułgarii, a dziś ten magazyn… spółka… powóz… Jest dziwna zmiana w jego charakterze…
— Nie widzę zmiany — odparł Szuman. — Był to zawsze człowiek czynu, który, co mu przyszło do głowy czy do serca, wykonywał natychmiast. Postanowił wejść do uniwersytetu i wszedł, postanowił zrobić majątek i zrobił. Więc jeżeli wymyślił jakieś głupstwo, to także się nie cofnie i zrobi głupstwo kapitalne. Taki już charakter.
— Z tym wszystkim — wtrąciłem — widzę w jego postępowaniu wiele sprzeczności…
— Nic dziwnego — przerwał doktór. — Stopiło się w nim dwu ludzi: romantyk sprzed roku sześćdziesiątego i pozytywista z siedemdziesiątego. To, co dla patrzących jest sprzeczne, w nim samym jest najzupełniej konsekwentne.
— A czy nie wplątał się w jakie nowe historie?… — spytałem.
— Nic nie wiem — odparł sucho Szuman.
Umilkłem i dopiero po chwili spytałem znowu:
— Cóż z nim jednak w rezultacie będzie?…
Szuman podniósł brwi i splótł ręce.
— Będzie źle — odparł. — Tacy ludzie jak on albo wszystko naginają do siebie, albo trafiwszy na wielką przeszkodę rozbijają sobie łeb o nią. Dotychczas wiodło mu się, ale… nie ma przecie człowieka, który by w życiu wygrywał same dobre losy…
— Więc?… — spytałem.
— Więc możemy zobaczyć tragedię — zakończył Szuman. Wypił szklankę herbaty z cytryną i poszedł do siebie.
Szuman opisuje Wokulskiego i jego zachowanie w kategoriach socjologicznych. Wyjaśnia „niekonsekwencje” osobowości Wokulskiego, twierdząc, że wynikają one z określonych czynników społeczno-kulturowych. Charakterystyka Wokulskiego dokonana przez Szumana opiera się na metodologii Hippolyte’a Taine’a, który jako jeden z teoretyków myśli pozytywistycznej określił rasę, środowisko i czas jako trzy podstawowe czynniki kształtujące życie każdego człowieka. Teza Taine’a stanowi w istocie rozwinięcie hipotez stawianych przez Herberta Spencera i Karola Darwina. Postrzeganie Wokulskiego jako osobowości romantyczno-pozytywistycznej jest konsekwencją zastosowania naukowej (socjologicznej) metody do opisania jego charakteru. Podkreśla to jednocześnie tragizm egzystencji człowieka zniewolonego przez „siły wyższe” – w tym wypadku utożsamione z kategoriami socjologicznymi/ społecznym.
- W jaki sposób zakochanie się w arystokratce wpłynęło na decyzje życiowe Wokulskiego?
Rozwiń zdania:
„Gdyby Wokulski nie zakochał się w Izabeli, to…”
„Zakochanie się w Izabeli wpłynęło na decyzje życiowe Wokulskiego w taki sposób, że…”
Uporządkuj chronologicznie epizody z życia Wokulskiego:
- spotkał się w warszawskimi arystokratami w celu założenia spółki do handlu z Rosją (spółka miała mu pomóc zbliżyć się do sfer arystokratycznych)
- kupił konia Krzeszowskiego i wziął udział w wyścigach konnych (uczestnictwo w zawodach miało pozwolić mu zaistnieć w środowisku arystokratycznym)
- pojechał do Zasławka na zaproszenie prezesowej Zasławskiej
- zgromadził ogromny majątek (zaryzykował – wyjechał do Bułgarii, handlował bronią, co przyniosło mu zyski finansowe)
- wyjechał do Paryża
- poznał samego siebie (miłość do Izabeli Łęckiej pozwoliła mu ostatecznie nabrać dystansu do własnego życia)
- zakupił kamienicę Łęckich za pośrednictwem Szlangbauma
- chciał popełnić samobójstwo (chciał zginąć pod kołami pociągu, gdy uświadomił sobie, że Łęcka jako jego żona nie powstrzymałaby się przed zdradzeniem go)
- postanowił się nauczyć języka angielskiego (znajomość języka miała mu pomóc zbliżyć się do Łęckiej)
- zwolnił Mraczewskiego (jednego ze swoich subiektów)
- złożył dużą ofiarę w kościele w czasie kwesty wielkopiątkowej
- pojedynkował się z Krzeszowskim
- zachciało mu się żyć (jego życie nabrało sensu po tym, jak przypadkowo w jednym z warszawskich teatrów zobaczył Izabelę Łęcką)
- Przeczytaj zamieszczony w podręczniku (lekcja nr 60 – Miłość w czasach nieromantycznych) fragment powieści, a następnie wykonaj polecenia do tekstu.
Samotna podróż Wokulskiego była okazją do refleksji nad wyborami emocjonalnymi bohatera. Fragment ukazuje jeden z „paryskich” epizodów z życia Wokulskiego, przedstawia rozmyślania Wokulskiego nad miłością, źródłem których jest lektura wiersza Mickiewicza oraz ukazuje znaczenie poezji romantycznej w życiu Wokulskiego.
Refleksje Wokulskiego na temat poezji i sposobu przedstawienia tematu miłości przez literaturę francuską:
Definiowanie miłości przez Wokulskiego:
- miłość jako źródło szczęścia
- miłość jako sens życia
- miłość jako siła ożywcza
- miłość jako pocieszenie (nadzieja)
Rzeczywistość polska XIX w. :
- Polacy nie szanują wykształcenia, pracowitości
- Polacy cenią pieniądze i tytuły
- społeczeństwo jest podzielone (przypomina strukturę feudalną)
- rzeczywistość nie pozwala ludziom w imię miłości przekraczać barier społecznych
Rzeczywistość francuska:
- Francuzi są pozbawieni uprzedzeń feudalnych
- Francuzi szanują wykształcenie i pracowitość
- możliwość wszechstronnego rozwoju człowieka
Miłość w ujęciu Mickiewicza:
- utożsamienie miłości z sacrum
- miłość jako zjawisko oddzielające człowieka od rzeczywistości (niepochwytny ideał)
- miłość jako źródło trosk, cierpień (żałobny ołtarz)
- tęsknota i rozpacz jako uczucia związane z miłością
- miłość jako trucizna (siła niszcząca człowieka)
Miłość w ujęciu francuskich pieśniarzy:
- miłość jako źródło szczęścia (rozkoszy)
- miłość jako forma zabawy
Sytuacja Wokulskiego:
- Wokulski jako więzień romantycznego definiowania miłości
- tragiczna sytuacja Wokulskiego wypadkową mitu romantycznej miłości i realiów Polski 2. połowy XIX w.
- Wokulski jako bohater romantyczny:
- Romantyczna biografia bohatera – uczestnictwo w powstaniu styczniowym, zesłanie na Sybir, enigmatyczność biografii bohatera (jej niejednoznaczne zakończenie)
- Sposób rozumienia miłości – identyfikowanie miłości ze zjawiskiem ze sfery sacrum, idealizacja miłości (i wybranki serca) interpretowanie faktu zakochania się jako przeznaczenia, odczuwanie miłości przez cierpienie
- Stosunek do innych ludzi – przekonanie o własnej nieprzeciętności (indywidualizm), samotność społeczna bohatera, przejawy prometeizmu (chęć pomocy potrzebującym, wrażliwość na zło i cierpienie),pogarda (duma)
- Szaleństwo bohatera – impulsywność / emocjonalność(podejmowanie istotnych decyzji pod wpływem emocji), popadanie w skrajne stany uczuciowe (np. radość – pesymizm), próba samobójcza, „ból świata” (życie jako źródło cierpienia)
- Pozytywista czy jednak romantyk? Sporządź notatkę wskazując konkretne działania bohatera w takich dziedzinach jak: edukacja i nauka, aktywność gospodarcza i społeczna, wyobrażenia o miłości i sposoby zdobywania ukochanej, sens życia.
Notatkę prześlij jako potwierdzenia realizacji zajęć do 04.05.2020.
Pozdrawiam – Katarzyna Nowak