22.06.2020. Temat: miłe, wykwintne, przyjemne sale… i mieszkanie […] puste jak psiarnia. Idea domu i bezdomności.
Dom to symbol stabilizacji życiowej, spokoju, ciepła i relacji rodzinnych, które chronią człowieka przed samotnością. To swoiste „miejsce człowieka na świecie”. Bezdomność natomiast jest utożsamiana z biedą, samotnością, zagubieniem, odrzuceniem społecznym, śmiercią. Na dzisiejszych zajęciach zanalizujemy ważne dla wymowy „Ludzi bezdomnych” idee domu i bezdomności.
- Przeczytaj fragmenty powieści zamieszczone w podręczniku na str. 79- 81
- Na podstawie fragmentów tekstu, proszę dokonać charakterystyki przestrzeni zamieszkiwanych przez:
- Judyma- fragment 1
- inż. Korzeckiego- fragment 2
- J. Podborską- marzeń związanych z posiadaniem własnego domu
Wykonaj polecenia do fragmentów tekstu, (podręcznik, s.82, zadania 1-6)
Zapoznaj się z sugestiami interpretacyjnymi analizowanych fragmentów powieści:
| Charakterystyka przestrzeni | Charakterystyka postaci |
| Fragment 1.– cisowskie mieszkanie T. Judyma (apartamencik),
– dwie ogromne sale znajdujące się na parterze starego zamku (obszerne mieszkanie), – ślady dawnego bogactwa widoczne w wyposażeniu wnętrza (np.: ściany wyłożone makatami, piękne boazerie, złocone gzymsy itd.), – piękno elementów architektonicznych (np.: filigran królewskiego stylu), – komfort (kominek, wygodne sprzęty), – portrety kobiet (uśmiech widoczny na ich obliczach, odsłonięte ramiona). |
– fascynacja luksusem (uleganie pokusie komfortowego życia),– preferowanie wygodnego trybu życia,
– fascynacja zmysłowym pięknem życia (wrażliwość na piękno), – somatyczność (zmysłowa atmosfera gabinetu). |
| Fragment 2.– mieszkanie Korzeckiego,
– duże, ale puste mieszkanie (jak psiarnia), – spartańskie wyposażenie (w mieszkaniu znajdują się tylko niezbędne sprzęty), – ubogie wyposażenie apartamentu oferowanego Judymowi, – ograniczenie wyposażenia mieszkania do minimum, – wnętrze „bez tożsamości”. |
– skromność,– funkcjonalność,
– ascetyczność (spartańskość), – tajemniczość (enigmatyczność), – pogarda dla dóbr materialnych. |
| Charakterystyka przestrzeni | Charakterystyka postaci |
| Fragment 3.– wymarzone mieszkanie Joanny,
– odrzucenie elementów świadczących o zbytku, luksusie, – mieszkanie pełne prostych sprzętów, – piękno prostoty wyposażenia mieszkania, – przedmioty stworzone z niepotrzebnej materii. |
– skromność,– wrażliwość na piękno zwykłych przedmiotów,
– szacunek dla pracy ludzkich rąk, – mieszkanie jako ucieleśnienie marzeń o kresie bezdomności |
3.Zastanów się , do ilu bohaterów powieści można odnieść kategorię „bezdomności”, na czym polega ten stan w ich życiu.
- Judym → konieczność opuszczenia ojca / wychowywanie przez znienawidzoną ciotkę, nieustanne wynajmowanie mieszkań (Paryż, Warszawa, Cisy itd.), trudności w nawiązywaniu kontaktów z współpracownikami,
- Podborska → sieroctwo, konieczność opuszczenia rodzinnego domu, zamieszkiwanie na pensjach, nieustanne poszukiwanie pracy zarobkowej, podróżowanie razem z pracodawcami;
- bracia J. Podborskiej → życie poza krajem, z dala od siostry / rodziny, konieczność przebywania na zesłaniu (Wacław), – inż. Korzecki → dekadenckie poczucie bezsensowności ludzkiego życia,
- rodzina W. Judyma → bieda rodziny proletariackiej zmuszająca do opuszczenia rodzinnego miasta, emigracja zarobkowa, – mieszkańcy warszawskiej dzielnicy biedy → nieludzkie warunki życia.
Uporządkowanie informacji uwzględniającej dosłowny i metaforyczny sens formuły „bezdomności” – poniższe informacje przepisz do zeszytu.
| Oblicza bezdomności | ||
| Sens dosłowny → aspekt przestrzenny: | Sens metaforyczny → aspekt emocjonalny, społeczny, światopoglądowy i in.: | |
| Tomasz Judym | ||
| – nieustanne zmienianie miejsca zamieszkania spowodowane przez złożoną sytuację w dzieciństwie (przeprowadzka z rodzinnego domu do ciotki) oraz poszukiwanie stałego miejsca pracy / utratę posad (Warszawa – Cisy – Dąbrowa) | – Judym jako człowiek wykorzeniony; – bezdomność Judyma jako wynik awansu społecznego (trudności w odnalezieniu się w środowisku inteligenckim oraz w sferach wyższych);– bezdomność jako świadomy wybór bohatera (założenie rodziny jako zagrożenie dla możliwości realizacji planów zawodowych)
|
|
| Wiktor Judym | ||
| – opuszczenie kraju spowodowane przez biedę i nędzę życia proletariackiego (emigracja zarobkowa) oraz socjalistyczne poglądy (utrata pracy) | – samotność (poczucie odrzucenia przez brata, któremu udało się zdobyć wykształcenie i zawód przynoszący prestiż społeczny); | |
| Oblicza bezdomności | ||
| Joanna Podborska | ||
| – konieczność opuszczenia domu spowodowana trudną sytuacją rodzinną (zubożenie),– specyfika pracy (posada prywatnej nauczycielki jako praca zmuszająca Joannę do ciągłych podróży). | – sieroctwo, tęsknota za braćmi;– samotność kobiety w społeczeństwie stanowionym przez władzę mężczyzn;
– samotność Joanny jako wynik odrzucenia przez Tomasza. |
|
| Wacław Podborski | ||
| – konieczność opuszczenia kraju w wyniku działalności w opozycji politycznej (zesłanie na Sybir) | – tęsknota za bliską rodziną,– samotna śmierć na zesłaniu z dala od ukochanej rodziny. | |
| Les-Leszczykowski | ||
| – konieczność opuszczenia kraju po wzięciu udziału w powstaniu styczniowym (ucieczka – emigracja polityczna) | – samotność emigranta, który nie ma możliwości powrotu do ojczyzny z powodów politycznych | |
| inż. Korzecki | ||
| – człowiek „bez biografii” (nie wiadomo skąd pochodzi, dokąd zmierza) | – samotność egzystencjalna bohatera jako przejaw jego nadwrażliwości emocjonalnej, postawy dekadenckiej (tajemnicze samobójstwo jako próba ucieczki od poczucia bezsensu) | |
„Bezdomność” w powieści S. Żeromskiego manifestowana jest za pomocą: biedy, nędzy, nieludzkich warunków egzystencji, bezrobocia, sieroctwa, samotności, niemożności znalezienia dla siebie miejsca w przestrzeni społecznej, zagubienia egzystencjalnego, poczucia tragizmu.
- Polecenie: Odwołując się do treści powieści, zgromadź informacje na temat „domów” Tomasza Judyma. Na podstawie zgromadzonych informacji sformułuj wnioski odnoszące się do głównego bohatera.
Przykładowe wnioski znajdziesz w załączniku- sugestie interpretacyjne- 1
- Podsumowanie:
Interpretacja sensu tytułu powieści Żeromskiego w odniesieniu do jego problematyki.
Tytuł powieści Stefana Żeromskiego można rozpatrywać w sensie dosłownym oraz metaforycznym.
W znaczeniu dosłownym, ludzie bezdomni to ludzie, którzy nie mają własnego domu. Zagadnieniu temu pisarz poświęca wiele uwagi.
Bezdomnymi są nie tylko główni bohaterowie utworu – Tomasz Judym i Joanna Podborska. Bezdomność dotyczy również ludzi z dalszego tła powieści, należący do klasy robotniczej, którzy żyją w tragicznych warunkach mieszkaniowych. Żeromski podkreśla ten fakt, określając ich mieszkania jako „nory” i „budy”. Wielu z nich, podobnie jak Wiktor Judym, zostaje zmuszonych do tułaczki po świecie w poszukiwaniu godziwej pracy. Znaczenie dosłowne tytułu dzieła jest jednocześnie oskarżeniem panującego porządku społecznego.
Bezdomność w powieści Żeromskiego posiada również znaczenie metaforyczne, rozpatrywane w kilku aspektach. W „Ludziach bezdomnych” zarówno główni bohaterowie, jak i wiele postaci drugoplanowych (Wiktor Judym, inżynier Korzecki, M. Leszczykowski) nie mają swojego miejsca na świecie. Taki sens bezdomności można określić jako bezdomność społeczną.
W „Ludziach bezdomnych” można odnaleźć również sens bezdomności nie wypowiedziany wprost ze względu na cenzurę. To bezdomność ludzi, którzy ze względów politycznych musieli opuścić ojczyznę – dobrowolnie jak Wiktor Judym lub z rozkazu władz jak brat Joanny, Wacław, umierający na zesłaniu.
Metaforę bezdomności można odczytać także w sensie egzystencjalnym. Wynikała ona z poczucia wyobcowania, samotności, niemożności pogodzenia się ze złem oraz „niezakorzenienia” człowieka w świecie. Taki typ bezdomności odczuwał inżynier Korzecki, w którego osamotnieniu i lęku przed światem znalazły odbicie zagadnienia charakterystyczne dla dekadentyzmu. Ostatecznie bohater odrzucił świat, popełniając samobójstwo.
Tytuł powieści Stefana Żeromskiego można więc interpretować w różnoraki sposób. „Ludzie bezdomni” to nie tylko ci, którzy nie mają własnego domu – w znaczeniu potocznym, ale także ci, którzy nie mają ojczyzny oraz ci, którzy nie potrafią odnaleźć się w świecie.
Temat: Słowo tajemnicze zawierające sens życia… Symbole wyborów moralnych bohaterów powieści Żeromskiego.
Celem tej lekcji będzie omówienie symboli wyborów moralnych bohaterów powieści Żeromskiego.
Powieść młodopolska łączy konstrukcję typową dla naturalizmu z modernistyczna wizją świata i człowieka oraz nową normą języka, operowanie metaforą, sugestią, niedomówieniem, symbolem.
Podobieństwa i różnice między alegorią a symbolem ( patrz – pojęcia kluczowe- s.86) przedstawia poniższa tabela:
| Alegoria | Symbol |
| – znaczenie można przełożyć na opis narracyjny;– znaczenie jest czytelne dla określonej zbiorowości (por. konwencja / tradycja);
– jednoznaczność, precyzyjność znaczenia; – pełni funkcję dydaktyczną (pedagogiczną). |
– znaczenie jest nieuchwytne;– sens symbolu kryje treści indywidualne;
– niejednoznaczność ukrytego sensu; – znaczenie symbolu jest oparte na szeregu analogii, ukrytych porównań; – symbol nazywa to, czego nie można nazwać za pomocą elementów języka naturalnego. |
- Przyjrzyj się zamieszczonym w podręczniku reprodukcjom dzieł: antycznej rzeźby Wenus ( s. 84) oraz obrazu P. Puvis de Chavannes’a Biedny rybak (s. 85). Zwróć uwagę na modernistyczny sposób opisywania dzieł sztuki.
Modernistyczne przeżywanie sztuki jest jedną ze specyficznych cech obyczajowości artystycznej epoki. Twórcy przełomu XIX i XX w. traktują dzieła sztuki, jako pretekst do snucia refleksji prezentujących subiektywny strumień świadomości poznającego „ja”. W tym sensie różni się on od naukowego podejścia do opisu wytworów kultury, charakterystycznego dla estetyki 2. połowy XIX w. Modernistyczny opis dzieła sztuki staje się okazją do zaprezentowania tego, co kryje się w świadomości i podświadomości opisującego „ja”.
- Interpretacja fragmentów utworu.
Przeczytaj fragmenty utworu zamieszczone w podręczniku (s. 83- 86) i postaraj się odpowiedzieć na polecenia do tekstu (s. 87, zadania 1-4), następnie wypełnij załącznik _Karta_pracy_1
Charakteryzując opisane przez Żeromskiego dzieła sztuki zwróć uwagę na:
- Dokładny opis dzieła sztuki- rzeźby Wenus z Milo i obrazu Biedny rybak.
- Treści symboliczne, które zostały ukryte w opisach rzeźby Wenus z Milo i obrazu Biedny rybak.
Zwróć uwagę na specyfikę patrzenia na dzieła sztuki przez bohaterów powieści
( subiektywizacja, refleksyjność, odtwarzanie wyglądu dzieła sztuki z pamięci / podświadomości, emocjonalność).
Przykładowe odpowiedzi dotyczące analizy dzieł sztuki znajdziesz w pliku-analiza dzieł sztuki
- Określenie funkcji dzieł sztuki w kontekście problematyki powieści S. Żeromskiego.
Zapamiętaj:
-
- Dzieła sztuki zapowiadają problematykę utworu (np.: poszukiwanie wartości w kontekście wyboru drogi życia przez T. Judyma);
- Zarysowanie sytuacji wyboru (np.: konieczność dokonania wyboru między sferą Amor a posłannictwem Caritas);
- Zobrazowanie tragizmu sytuacji głównego bohatera;
- Opis dzieł, jako element charakterystyki bohatera (np.: wrażliwość na uroki życia, poczucie odpowiedzialności za zło świata).
- Proszę przeczytać fragment zakończenia utworu- (podręcznik, s. 86) z rozdziału Rozdarta sosna.
Postaraj się określić funkcję motywu rozdartej sosny w kontekście symboli przywołanych przez Żeromskiego w pierwszym rozdziale powieści – rzeźby Wenus z Milo i obrazu Biedny rybak.
Przykładową interpretację znajdziesz w pliku- zał. 2
Pozdrawiam – Katarzyna Nowak