16.06.2020. Temat: Wynaturzone okazy gatunku ludzkiego… Obraz życia i pracy ludzi wykluczonych.
Celem lekcji jest scharakteryzowanie warunków życia biedoty miejskiej i wiejskiej, określenie podobieństw między literackim i malarskim przedstawieniem pejzażu miejskiego, odszukanie cech obrazowania naturalistycznego w opisie dzielnic biedoty, określenie funkcji obrazowania naturalistycznego i ekspresjonistycznego.
Na pierwszej z cyklu lekcji poświęconych powieści Stefana Żeromskiego „Ludzie bezdomni” dokonamy analizy wybranych obrazów życia najniższych warstw społeczeństwa. Do ich przedstawienia Żeromski użył techniki naturalizmu- stworzonej u schyłku XIX w.
- Przeczytaj wprowadzenie do tematu (podręcznik, s. 74) Czytając zamieszczony w podręczniku materiał szczególną uwagę zwróć na pojęcie NATURALIZMU- jako kierunku w literaturze i sztuce zakładającego maksymalne zbliżenia do świata i życia, pokazującego rzeczywistość bez ograniczeń moralnych i estetycznych.
- Po przeczytaniu wprowadzenia do tematu zrób notatkę w zeszycie przedmiotowym- wyjaśnij pojęcie naturalizmu, postawy i zadania pisarzy naturalistycznych, cechy powieści naturalistycznych.
- Zapoznaj się z biogramem S. Żeromskiego( podręcznik, s. 75) oraz z fragmentami powieści S. Żeromskiego Ludzie bezdomni (podręcznik, s. 75–77).
- Po przeczytaniu fragmentów utworu przyjrzyj się plastycznej wizji miasta ukazanej przez M. Sironiego (podręcznik, s. 76).
Zwróć uwagę na to, w jaki sposób włoski malarz ukazał przestrzeń miasta: brak sylwetek ludzi, niebo jest brudne i zamazane, monochromatyczność kompozycji eksponuje nastrój smutku, przygnębienia, zgeometryzowane formy budynków fabrycznych (monotonność krajobrazu fabrycznego), brak elementów natury – dzielnica fabryczna, jako kamienna pustynia.
- Interpretacja fragmentów powieści
W „Ludziach bezdomnych” S. Żeromski ukazał panoramę społeczeństwa polskiego. Interpretując fragmenty utworu zamieszczone w podręczniku, s. 75-76, zwróćcie uwagę na warunki życia i pracy ówczesnych najniższych warstw społecznych:
a. Warunki życia (przeczytaj pierwszy fragment)
Zwróć uwagę na: nagromadzenie rozmaitych sklepów, straganów, sklepików, przeludnienie, złe warunki sanitarne.
Ulica jest rynsztokiem, cmentarny zapach; obecność mniejszości żydowskiej, marazm / bierność mieszkańców, ludzie zachowują się jak szaleńcy, wariaci.
Nieludzkie warunki życia niszczą psychikę mieszkańców, wszechobecna bieda i nędza.
b. Warunki pracy w fabryce cygar (przeczytaj drugi fragment)
Zwróć uwagę na złe warunki pracy: przeludniona sala, duchota, wszędzie unoszący się pył tytoniu; mechaniczna praca kobiet pracujących przy zwijaniu cygar, praca ponad siłę i wytrzymałość psychiczną kobiet, kobiety, jako tania siła robocza.
c. Warunki pracy w stalowni (przeczytaj trzeci fragment)
Zwróć uwagę na huk / hałas wydobywający się z maszyn fabrycznych, praca wymagająca ogromnej siły fizycznej przy obróbce metalu, praca, jako walka z siłami natury / żywiołem ognia, żar płonącego żelaza – stalownia przypomina piekło.
- Zapoznaj się z poniższym schematem, który określa, na czym polega poetyka naturalistyczna i ekspresjonistyczna w zanalizowanych fragmentach, oraz wskazuje funkcję zastosowanych przez Żeromskiego konwencji.
Poniższe informacje przepisz do zeszytu przedmiotowego.
| Naturalizm | Ekspresjonizm |
| – szczegółowość opisu (np.: nagromadzenie wyliczeń rzeczowników),– dokładność topograficzna, reportażowość (nazwy własne),
– słownictwo nacechowane pod względem emocjonalnym (np.: rynsztok, fetor, włóczyć się), – metaforyka animalistyczna (wskazująca analogie między ludźmi a zwierzętami, np.: mrowisko żydowskie), – czasowniki nazywające czynności wykonywane przez robotnice, – składnia współrzędna (mechaniczność czynności) itd. |
– słownictwo nacechowane pod względem emocjonalnym(np.: potęga, cios, siła),
– hiperbolizacja (np.: ogłuszająca potęga), – metaforyczność opisu (robotnik jako figura rycerza), – kontrast (chudy robotnik – dźwignął młot i zaczął uderzać), – porównania pracy do tańca (np.: melodyjny ruch) itd. |
| Funkcja:– ukazanie nieludzkich / skandalicznych warunków życia i pracy warszawskiego proletariatu i mniejszości żydowskiej,
– „poetyka protestu”, – eksponowanie brzydoty życia miejskiego proletariatu. |
Funkcja:– heroizacja wysiłku pracowników stalowni (por. motyw homo faber),
– wyrażenie szacunku w stosunku do ludzi pracujących, – wskazanie na piękno pracy fizycznej wykonywanej przez człowieka. |
Pozdrawiam – Katarzyna Nowak