19.05.2020. Temat: „Łagodna” Fiodora Dostojewskiego opowieścią o miłości?
Cele lekcji: doskonalenie umiejętności określania elementów świata przedstawionego w utworze epickim, kształcenie umiejętności wyszukiwania cytatów na dany temat oraz formułowania własnych opinii na podstawie zgromadzonych argumentów, doskonalenie umiejętności streszczania tekstu literackiego oraz sporządzania planu.
Na dzisiejszą lekcję należało przeczytać opowiadanie „Łagodna” F. Dostojewskiego. Jeśli jeszcze nie przeczytałeś, zrób to teraz:
lagodna_teatr_polski_bydgoszcz_2010
ELEMENTY ŚWIATA PRZEDSTAWIONEGO
Czas akcji:
- druga połowa XIX w. (wskazują na to informacje o wystawianych w Petersburgu w 1876 r. przedstawieniach teatralnych, w których uczestniczyli bohaterowie opowiadania oraz fakt, że przyszła żona właściciela lombardu zamieszczała ogłoszenia w czasopiśmie „Głos” wydawanym w Petersburgu w latach 1863–1884;
- dwa plany czasowe opowieści:
„teraz” – rozważania bohatera tuż po śmierci żony, kiedy patrzy na jej ciało złożone w jego mieszkaniu („Teraz jest w salonie na stole, zsunęliśmy dwa stoliki do kart, a trumna będzie jutro […]”) i zastanawia się nad motywami samobójstwa kobiety oraz swoją przyszłością bez niej;
„kiedyś” – retrospekcje mężczyzny (obejmują one opowieść o początkach znajomości, decyzję o ślubie, historię związku, a także wydarzenia z przeszłości bohatera np. wydalenie go ze służby wojskowej, pobyt w przytułku);
przenikanie się dwóch planów czasowych „teraz” i „kiedyś” jest uzasadnione psychologicznie, ponieważ bohater szuka w przeszłości motywów, które doprowadziły do obecnej sytuacji i próbuje się usprawiedliwić przed sobą i jakimiś bliżej nieokreślonymi adresatami, do których wielokrotnie się zwraca, używając sformułowań: „proszę państwa…”, „jeżeli was to interesuje…”, „zadajcie mi nowe pytanie…”);
Przestrzeń:
- miasto, prawdopodobnie Petersburg, na co wskazują nazwy miejsc (np. Plac Sienny, Dom Wiazemskiego – przytułek dla nędzarzy) informacje o mieszkaniu bohatera – narratora (staje się ono miejscem dramatu jego żony, kobieta, doprowadzona do ostateczności, wyskakuje z okna; ten dramatyczny krok tytułowej bohaterki można odczytać jako symboliczne przekroczenie przestrzeni jej „więzienia”);
- Narrator: pierwszoosobowy uczestnik świata przedstawionego; bohater, stąd subiektywny charakter narracji i jego ograniczona wiedza o świecie przedstawionym (np. nie zna motywów działania żony);
- Bohaterowie: nieznani z imienia; mężczyzna – narrator; kobieta – tytułowa Łagodna
Fabuła: historia związku dojrzałego mężczyzny z młodą kobietą zakończona samobójczą śmiercią bohaterki.
- Poznanie kobiety w lombardzie:a) dostrzeżenie Łagodnej „po raz pierwszy w szczególny sposób”; żarty mężczyzny z powodu przyniesionej przez bohaterkę „starej zajęczej salopki”; zwrócenie uwagi na dziewczęcy wygląd bohaterki („jest strasznie młoda, tak młodziutka, jakby miała dopiero czternaście lat”);
- przyjęcie przez właściciela lombardu kamei od Łagodnej (złamanie tym samym zasady przyjmowania wyłącznie srebra i złota), wyznanie mężczyzny: „Robię to tylko dla pani”; poczucie odniesienia zwycięstwa nad kobietą: „Czyżby zwycięstwo nad nią warte było dwa ruble? Cha, cha, cha!”;
- wystawienie dziewczyny „na próbę”: zasugerowanie Łagodnej możliwości związania się ze starszym mężczyzną (wdowcem);
- umieszczenie ikony Matki Boskiej z Dzieciątkiem „w ołtarzyku”;
- kreowanie się właściciela lombardu na znawcę sztuki (cytowanie Fausta).
Bohater – narrator wykorzystuje trudną sytuację kobiety, która zmuszona jest zastawić skromne pamiątki po zmarłych rodzicach. Bohater jest nieszczery a jego działania obliczone na przekonanie Łagodnej, że jest dobrym człowiekiem.
- Oświadczyny w bramie:
Należy zwrócić uwagę na motywy, którymi kierował się właściciel lombardu, decydując się na ślub z szesnastolatką (np. fascynacja jej młodością, dobrocią, łagodnością, ale także dumą i ambicją (mimo wszelkich przeszkód kobieta zdała egzamin), zdaniem narratora takie zachowanie „świadczyło o dążeniu do czegoś wyższego, wzniosłego!”); spotkanie Łagodnej dało właścicielowi lombardu możliwość poczucia się lepszym w oczach kobiety („jeżeli już mam tę ohydę wywlekać, przypomnę także ostatnie świństwo: gdy tak stałem, chodziło mi po głowie: jesteś wysoki, zgrabny, dobrze ułożony – wreszcie, mówiąc bez fanfaronady, całkiem przystojny.”), pozwoliło napawać się władzą („lubię dumne osóbki. Dobre są zwłaszcza wtedy, kiedy… ano, kiedy już nie wątpimy o naszej władzy nad nimi”).
Bohater – narrator jest świadomy własnej podłości („O, podły, niezręczny człowieku!”), co podkreśla słowami: „błoto”, „ohyda”, „świństwo”; właściciel lombardu wie, że młoda kobieta znajduje się w tak tragicznej sytuacji materialnej (bez pracy i pozbawiona środków do życia, naciskana przez ciotki), żezmuszona jest wyjść za mąż albo za grubego kupca (50-letniego wdowca z kilkorgiem dzieci), albo za właściciela lombardu (kreującego się na znawcę literatury, człowieka wrażliwego, religijnego).
Cechy charakteryzujące sposób działania bohatera – narratora: milczenie, oschłość, duma, „zaszczepianie tolerancji”, wymuszanie całkowitego szacunku, poniżanie kobiety jako odwet za własne cierpienie doznane od społeczeństwa, skąpstwo (chorobliwa oszczędność); napawanie się władzą.
- Przejawy buntu Łagodnej:
- wyjście z domu („wychodzić z domu nie miała prawa. Beze mnie – nigdy” – co na to współczesne dziewczęta? A chłopcy?”);
- spotkanie z dawnym kolegą właściciela lombardu (wydarzenie to uświadamia mężowi Łagodnej, że żona ma nie tylko niezwykłe poczucie humoru, ale i inteligencję oraz błyskotliwość; małżonek nie zauważał wcześniej takich cech dziewczyny;
- celowanie z rewolweru w skroń właściciela lombardu jako wyraz skrajnej determinacji bohaterki; kobieta swoim buntowniczym zachowaniem chciała zmienić postępowanie męża (niestety było to daremne działanie); symboliczne „rozwiązanie” małżeństwa (kupienie osobnego łóżka)
- Choroba żony: niepokój męża i dbałość o kobietę; ukrywanie swoich uczuć przed żoną i służącą;
- Śpiew dziewczyny: uświadomienie sobie przez właściciela lombardu miłości do Łagodnej; szaleńcze próby odbudowania związku (traktowanie kobiety jako idealnej istoty, całowanie jej stóp, złożenie obietnicy wyjazdu do Boulogne; spowiedź mężczyzny („cały ten czas, całe pięć dni, był w niej niepokój albo wstyd. Bała się też, bardzo się bała”);
- Samobójstwo kobiety
- Rozpacz bohatera i czuwanie przy zmarłej żonie: cytat „o, ja teraz Łukierii za nic w świecie nie puszczę, ona wszystko wie, była z nami przez całą zimę, będzie mi wszystko opowiadała”, dowodzi prawdziwej rozpaczy bohatera i niemożność pogodzenia się ze śmiercią żony, a także chęć rozpamiętywania przeszłości.
Obraz relacji między małżonkami w „Łagodnej”.
| Co cechuje relacje między małżonkami? |
Jak powinny wyglądać relacje między małżonkami? |
| dystans;
chłód; milczenie; brak czułości; gra pozorów; skąpstwo; władza mężczyzny nad kobietą; upokarzanie żony przez męża w akcie zemsty za doznane w przeszłości cierpienia i zniewagi (odrzucenie przez społeczeństwo) |
miłość;
zaufanie; szacunek i troska; naturalność i szczerość; wspólne planowanie (np. urządzenie mieszkania, praca, wyjazdy itp.); partnerstwo w związku; rozmawianie z sobą (np. na temat przeczytanych książek, przedstawień teatralnych, życia codziennego) i wzajemnie słuchanie siebie |
|
Dlaczego nie jest tak, jak powinno być? Jakie są powody wzajemnego niezrozumienia się małżonków? |
|
| skomplikowany charakter męża;
przeszłość mężczyzny (chęć zemsty na społeczeństwie); szowinistyczne poglądy narratora na temat kobiet i ich roli; napawanie się władzą przez bohatera – narratora; dominacja męża nad żoną; manipulowanie kobietą przez mężczyznę; słabość psychiczna kobiety (wynikająca z jej tragicznej sytuacji życiowej, sposobu wychowania, braku wykształcenia i panujących stosunków społecznych w Rosji w II poł. XIX w. |
|
Zastanów się i odpowiedz na pytanie: : Czy opowiadanie Łagodna F. Dostojewskiego jest opowieścią o miłości?
Na następnej lekcji będziemy charakteryzować bohaterów opowiadania – W opowiadaniu F. Dostojewskiego Łagodna zaznacz fragmenty charakteryzujące męża i żonę.
Pozdrawiam – Katarzyna Nowak