język polski II BT

18.05.2020. Temat: Młoda Polska – początki modernizmu.

Schyłek XIX wieku przyniósł tzw. Przełom antypozytywistyczny. W całej Europie nastąpiło załamanie jednoznacznego, opartego na nauce obrazu świata i człowieka: miejsce pewników zajęły wątpliwości, poszukiwania, indywidualne rozstrzygnięcia. Czas długiej stabilizacji politycznej sprzyjał rozwojowi  kultury i sztuki.

Młodą Polską nazwano w kulturze okres, który cechuje duża liczba nowych kierunków artystycznych. Terminy analogiczne do Młodej Polski spotykamy także w innych literaturach europejskich (Młoda Belgia, Młoda Skandynawia, Młoda Francja).

W historii literatury i sztuki funkcjonują również inne określenia wskazujące najważniejsze tendencje tego okresu:

MODERNIZM – nowoczesność, przeciwstawianie się klasycznym regułom;

NEOROMANTYZM – powrót do idei romantycznych: metafizyki, indywidualizmu, irracjonalizmu, koncepcji odzyskania niepodległości poprzez walkę.

 

1. Podłoże historyczno-polityczne modernizmu w Europie i w Polsce.

Europa przełomu XIX i XX w.	Polska przełomu XIX i XX w.
– proces kolonizacji terenów pozaeuropejskich (rozwój polityki kolonialnej), – czas względnego pokoju (brak konfliktów zbrojnych na terenie Europy), – ekspansja socjalizmu Rosji (działalność Lenina, powstanie bolszewików itd.	– zjawisko emigracji zarobkowej (masowe wyjazdy do Stanów Zjednoczonych i Brazylii), – rozwój ruchów socjalistycznych i chłopskich, – rozwój organizacji nacjonalistycznych (kultywowanie tożsamości polskiej), – rewolucja w Królestwie Polskim (rozwój ruchów socjalistycznych i proletariackich)

 

La belle époque (fr. La Belle Époque – piękna epoka, piękny okres, piękny czas) – nazwa nadana okresowi od zakończenia wojny francusko-pruskiej w 1871 roku do wybuchu I wojny światowej.

Cechy – długotrwały pokój, pozytywne dla Europy efekty polityki kolonialnej, ożywienie gospodarki przemysłowo-handlowej, bogacenie się burżuazji, emancypacja mieszczaństwa, względny dobrobyt, postęp naukowy, rozwój sztuki masowej.

2. Zapoznaj się w wykładem wprowadzającym do epoki modernizmu (podręcznik 2.2, s. 18)

 

3. Czas trwania epoki:

EUROPA – początek: 1857 r. koniec: bunty studentów w 1968 r.

POLSKA – początek: 1894 r. (edycja II tomu Poezji K. Przerwy-Tetmajera) koniec: 1918 r. (odzyskanie niepodległości); lata 90. XX w. (upadek komunizmu).

4. Tło społeczno – polityczne

Europa	Polska
czas politycznej stabilizacji (czas pokoju), – rozwój gospodarki (względny dobrobyt), – wieloaspektowy rozwój sztuki (por. zjawisko sztuki użytkowej, początki kina, Wielka Reforma Teatru itd.), – poszukiwanie europejskiej tożsamości, – rozwój masowej turystyki, – przełom XIX i XX w. jako belle époque.	– gwałtowny rozwój miast, – industrializacja, – rozwój autonomii galicyjskiej, – ograniczenie procesu rusyfikacji (szczególnie po rewolucji 1905 r.), – rozwój szkolnictwa w zaborze pruskim (ograniczenie analfabetyzmu).

 

5. Specyfika modernistycznego światopoglądu w kontekście zjawiska kryzysu kultury 2. połowy XIX w.

RELIGIA:

• kryzys tradycyjnej religijności opartej na autorytecie Kościoła,
• rozwój „religijności indywidualnej” (duchowość pozainstytucjonalna),
• fascynacja religiami Dalekiego Wschodu (buddyzm, hinduizm),
• ekspansja ateizmu.

AKSJOLOGIA:

• wartości etyczne są względne (relatywizm),
• prawda jest wartością subiektywną,
• obiektywizm jest iluzją,
• kryzys tradycyjnej moralności mieszczańskiej.

ESTETYKA:

• kategorie estetyczne mają charakter subiektywny,
• piękno jest kategorią subiektywną, a przez to – nieuchwytną,
• kategorie estetyczne są pochodną wrażliwości emocjonalnej człowieka,
• – kryzys antycznej kalokagatii (np.: piękno jako pochodna zła).

 

ANTROPOLOGIA:

• człowiek istotą złożoną, niejednoznaczną,
• człowiek jako jednostka autonomiczna w stosunku do zbiorowości (modernistyczny indywidualizm),
• fascynacja głębią osobowości człowieka (tym, co nieracjonalne)

 

6. Kierunki w sztuce.

Zapoznaj się z materiałem zawartym w lekcji na portalu e- podręczniki, wykonaj ćwiczenia i stwórz notatkę prezentującą główne kierunki w literaturze i sztuce Młodej Polski.

https://epodreczniki.pl/a/izmy-przelomu-wiekow/Df3xg9TaN

 

 

FILOZOFIA MODERNIZMU

 

Filozofia pozytywistyczna była tworzona na wzór nauk przyrodniczych, ograniczała się do spraw poznania naukowego, doświadczalnego i wyrażała optymistyczną wiarę w możliwości ludzkiego działania.  Filozofia modernizmu  wykroczyła swoim zasięgiem poza sprawy świata przyrody, a za obowiązujący model poznawczy j językowy przyjęła wypowiedź poetycką. Ponownie – jak w romantyzmie filozofowie wkroczyli w „dziedzinę ducha”, a więc ludzkiej psychiki. Wiarę w rozum i postęp wyparły pesymizm i uznanie nauki za niedostateczne narzędzie poznania świata i człowieka.

Filozofia pozytywna	Filozofia modernistyczna
Scjentyzm	Krytyka naukowego podejścia do rzeczywistości, której natura jest nieuchwytna.
Empiryzm	Subiektywizm – poznanie rzeczywistości wyklucza obiektywizowanie sądów na jej temat.
Ewolucjonizm	Rzeczywistość dynamicznie się zmienia, cywilizacja europejska osiągnęła apogeum swojego rozwoju.

 

Nurty filozofii modernistycznej:

A. Schopenhauer	F. Nietzsche	H. Bergson
KONCEPCJA ŚWIATA / RZECZYWISTOŚCI
– świat jest przedmiotem ludzkich pragnień, – świat jest zbiorem zjawisk, które są dla ludzi nieosiągalne, – świat jest nicością, – światem rządzi Wola	– świat jest bytem dynamicznie zmieniającym się, – rzeczywistość jest zjawiskiem subiektywnym, – świat znajduje się w fazie kryzysu (wartości, pojęć religijnych).	natura świata jest nieuchwytna, gdyż jest on bytem dynamicznie zmieniającym się, – świat jest zjawiskiem subiektywnym (indywidualnym), – światem rządzi pęd życiowy (franc. Élan vital).
WIZJA CZŁOWIEKA
człowiek jest z natury bytem nienasyconym, – człowiekiem rządzą pragnienia (istota ludzka jest zniewolona przez żądze, pragnienia, egoistyczne potrzeby), – życie człowieka jest walką (polega na nieustannej rywalizacji z innymi ludźmi), – sensem ludzkiego życia jest doświadczenie nienasycenia i cierpienia.	idea „nadczłowieka” (tu: istota świadomie dążąca do ambitnych celów wykraczających poza horyzont wyznaczony przez dotychczasowy system wartości).	człowiek za pomocą rozumu (intelektu) nie jest w stanie poznać i opisać rzeczywistości, – człowiek może poznać rzeczywistość za pomocą intuicji.
PODSTAWOWE POJĘCIA
– filozoficzny pesymizm, – egzystencjalizm, – absurd, – Wola.	– nihilizm, – relatywizm, – wola mocy, – resentyment, – nadczłowiek.	– witalizm (franc. élan vital), – intuicjonizm.

Specyfika filozofii modernizmu:

• dynamiczna koncepcja rzeczywistości,
• eksponowanie subiektywizmu w poznawaniu i opisywaniu rzeczywistości (natura świata nie ma charakteru obiektywnego),
• interpretowanie zjawisk rzeczywistości jako efektów działania procesów nieosiągalnych dla ludzkiego poznania (por. kategoria Woli, élan vital).
• negowanie wartości świata kultury i cywilizacji (przekonanie o istniejącym kryzysie),
• relatywizm moralny, poznawczy

 

Zapoznaj się z materiałem dotyczącym filozofii epoki, a następnie wykonaj ćwiczenia: 2,3,4,5.

https://epodreczniki.pl/a/filozofia-epoki/DMRklRY4d

 

Pozdrawiam –  Katarzyna Nowak