02.06.2020. Temat: Prawdę mówi, względów się wyrzeka… Satyra w służbie społecznej.
SATYRA – ten gatunek wywodzi się z antyku. Obejmuje utwory pisane wierszem, ośmieszające i krytykujące obyczaje, zachowania i poglądy różnych grup społecznych.
Słowo satyra z łaciny, dosłownie oznacza mieszaninę.
Jest to gatunek synkretyczny, łączy w sobie elementy liryki, epiki i dramatu. Głównym celem satyry jest naprawienie tego, co złe, ułomne lub zepsute poprzez ośmieszenie konkretnych osób, środowisk czy instytucji albo piętnowanie negatywnych postaw lub poglądów.
Satyrę od bajki odróżnia sposób widzenia świata. Bajki ukazują pesymistyczny obraz świata, nie pozostawiają złudzeń, że jest on źle urządzony, satyry zaś zakładają możliwość zmiany na lepsze, zatem zawierają podejście optymistyczne.
W swoich satyrach Krasicki świat, postaci i kraj ukazuje są w krzywym zwierciadle – widzimy jedynie ludzką głupotę, pychę, próżność i wiele innych wad. Autor wciela się w tych utworach w rolę poety-filozofa, badającego zagadki ludzkiej natury.
W Satyrach Krasicki zawarł swoje obserwacje z życia warszawskich mieszczan i najbliższego otoczenia. Satyry stanowią odzwierciedlenie problemów, jaki trawiły ówczesną Polskę. Jest to wyrazisty obraz życia XVIII-wiecznej sarmackiej szlachty, z jej wszelkimi wadami i przywarami.
Przeczytaj satyrę „Pijaństwo” (podręcznik, s.274)
Możesz również wysłuchać audiobooka:
https://www.youtube.com/watch?v=Moif1akKUtk
tekst satyry znajdziesz również na:
https://epodreczniki.pl/a/naprawic-swiat-satyry-ignacego-krasickiego/D479GBKDA
Po zapoznaniu z utworem wykonaj polecenia:
- Określ postaci występujące w satyrze. Z czyjej relacji poznajemy ukazane w niej zdarzenia?
- Napisz w zeszycie plan ogólny przedstawionej historii.
- Czego dowiadujemy się z tekstu o bohaterze satyry: jego sposobie życia, zajęciach, zamożności czy pozycji społecznej?
- Na podstawie zachowań, o których jest mowa w tekście, nazwij cechy osoby nadużywającej alkoholu. Która z nich, według ciebie jest najgroźniejsza?
- Wskaż w tekście satyry argumenty, które podaje bohater, aby uzasadnić, że warto sięgnąć po kieliszek. Do czego się one odwołują?
- Przedstaw przytaczane w utworze argumenty zachęcające do trzeźwości. Kto je formułuje i w jakich sytuacjach?
Swoje odpowiedzi porównaj z propozycjami w załączniku: satyry – załącznik
„Pijaństwo” Ignacego Krasickiego, to zgodnie z tytułem satyra na jedną z najpopularniejszych polskich przywar.
Spróbujmy dokładnie zanalizować opisaną w utworze sytuację.
Jak jest? (postawa pierwszego rozmówcy):
szukanie okazji do pijaństwa, usprawiedliwianie pijaństwa potrzebami zdrowotnymi, koniecznością poprawy nastroju, staropolskie pojmowanie gościnności (częstowanie alkoholem), marzycielstwo polityczne, kłótliwość i skłonność do bijatyk pod wpływem alkoholu.
Jak powinno być? postawa drugiego rozmówcy):
abstynencja gwarantuje zachowanie zdrowia i wesołości, człowiek trzeźwy ma siły i chęci do pracy, sprawnie zarządza swoim majątkiem, dzięki czemu zapewnia sobie dostatek.
Dlaczego nie jest tak, jak powinno być?
brak oświecenia obywateli, nieracjonalność myślenia, brak zdrowego rozsądku, przywiązanie i przyzwyczajenie do sarmackiej tradycji (wychowanie w kulturze sarmackiej), niechęć do zmian, wynikająca z konieczności podjęcia wysiłku reformatorskiego, nieumiejętność wytrwania w postanowieniu o abstynencji.
Co można zrobić, aby zmienić ten stan rzeczy?
Literatura dydaktyczna (realizacja zasady „ucząc bawić, bawiąc uczyć”)
Zapewnienie dostępu do wiedzy: rozpowszechnianie oświaty (KEN, Biblioteka Załuskich), propagowanie nowoczesnych rozwiązań edukacyjnych (Collegium Nobilium)
Czasopisma oświeceniowe (zwłaszcza „Monitor”) publikujące teksty zwalczające ideologię sarmacką.
Publicystyka (np. Stanisława Staszica) propagująca idee oświeceniowe.
Teatr Narodowy, jako miejsce starcia zwolenników reform i sarmackich konserwatystów („świecka kazalnica”)
Krasicki krytykuje pijaństwo jako przejaw stylu życia stojącego w jaskrawej sprzeczności z oświeceniowym kultem rozumu.
Pijaństwo powoduje:
- niestosowne, niezgodne z normami społecznymi zachowanie;
- nieracjonalne nadwerężanie zdrowia, prowadzące nawet do przedwczesnej śmierci;
- utratę pamięci;
- otępienie (niemożność racjonalnego myślenia);
- skłonność do złych czynów, których potem na trzeźwo się żałuje.
Najważniejszym argumentem przeciwko pijaństwu jest upadek moralny człowieka: porównanie go do bydlęcia – z powodu nieużywania rozumu, a więc tego, co odróżnia ludzi od zwierząt.
Pozdrawiam – Katarzyna Nowak