Uncategorized

język polski I P4

Temat: O, rzadki darze przedziwnej wymowy… Język i styl językowy.

  1. Styl językowy to sposób wypowiadania się. W zależności od tego do kogo mówimy i w jakim celu, inaczej dobieramy słowa i formujemy myśli.

Dziedzina językoznawstwa, która bada style wypowiedzi, to stylistyka.

KATEGORIE STYLÓW

Cztery najważniejsze kategorie stylów to:

Styl indywidualny danego autora, który cechuje się oryginalnością użycia środków językowych.

Styl epoki, np. romantyzmu (odwołuje się do wyobraźni i uczuć)

Styl gatunku literackiego, np. ody, pieśni (podniosły, patetyczny)

Styl funkcjonalny – może być potoczny, naukowy, popularnonaukowy, urzędowy, artystyczny, retoryczny

Ważne są skuteczność komunikacji i oddziaływanie na odbiorcę wypowiedzi.

Poniżej dowiesz się więcej o stylach funkcjonalnych:

Styl potoczny to styl wypowiedzi codziennych. Używasz go w kontaktach z przyjaciółmi, rodzicami czy znajomymi. Tworzą go wyrazy ekspresywne, które wyrażają emocje i uczucia. Wypowiedzi potoczne są krótkie, czasami dosadne i żartobliwe. Styl potoczny spotkasz w pamiętnikach, dziennikach, listach prywatnych, dialogach.

Styl naukowy jest nasycony specjalistycznymi terminami odnoszącymi się do danej dziedziny naukowej. Cechami tego stylu są dążenie do precyzji, rzeczowość, dbanie o jasność wywodu. Styl naukowy znajdziesz w referatach, wykładach naukowych, czasopismach naukowych.

Styl urzędowy spotkamy w aktach prawnych i pismach administracyjnych. Styl ten jest zwięzły i operuje gotowymi formułami. Charakterystyczne są tu bezosobowe zwroty do odbiorcy oraz zastosowanie trybu rozkazującego. Często teksty urzędowe mają formę paragrafów i punktów. Styl urzędowy występuje w podaniach, zarządzeniach, uchwałach, ustawach.

Styl artystyczny ma ścisły związek z literaturą. To język poezji, prozy i dramatu. Ważną rolę odgrywają w nim środki stylistyczne. Styl artystyczny znajdziesz w utworach literackich.

Styl przemówień (retoryczny) jest podniosły, bogaty w emocje, charakteryzuje się starannie dobranym słownictwem, ale takim, by dotrzeć do rzeszy odbiorców. Spotkamy tu zwroty do adresata, pytania retoryczne, wykrzyknienia. Styl ten jest obrazowy dzięki zastosowaniu epitetów, porównań, metafor. Wypowiedzi retoryczne mają często charakter perswazyjny – mają przekonać do czegoś, wpłynąć na postawę odbiorcy. Styl retoryczny charakterystyczny jest dla wykładów, kazań, przemówień (np. politycznych)

Styl publicystyczny związany jest z tekstami dziennikarskimi. W zależności od gatunku i celu wypowiedzi, może zawierać cechy wszystkich wymienionych wyżej stylów – potocznego, naukowego, artystycznego. Styl publicystyczny znajdziesz w takich wypowiedziach jak felietony, reportaże, recenzje, artykuły prasowe.

Zabiegi językowe służące naśladowaniu określonego stylu określamy mianem stylizacji.

Stylizacja językowa- polega na celowym wprowadzeniu do wypowiedzi środków językowych, które są charakterystyczne dla innych odmian języka. Wzorce mogą pochodzić z historii, języka określonych grup, środowisk, maniery literackiej, gatunku, a nawet z konkretnego utworu.

Zabieg ten służy określonym celom: może wprowadzać w realia epoki czy przedstawianego środowiska, bywa źródłem humoru, czasem też np. czyni tekst patetycznym, podniosłym.

Można wskazać różne typy stylizacji:

Stylizacja archaizująca (archaizacja)- polega na wprowadzeniu elementów języka dawnych epok. Dzięki temu autor może lepiej oddać klimat i realia przedstawianej epoki

Stylizacja biblijna- jest wyraźnie rozpoznawalnym odwołaniem do Biblii, co pomaga osiągnąć tonację uroczystą i podniosłą,

Stylizacja gwarowa (dialektyzacja)- polega na wprowadzeniu do tekstu elementów gwarowych. Cel tego zabiegu: dokładne wprowadzenie w życie wsi, stworzenie kolorytu lokalnego.
Stylizacja środowiskowa- ten typ stylizacji stosowany jest, gdy w utworze pojawia się specyficzna zbiorowość połączona zainteresowaniami, miejscem pobytu, zawodem: lekarze, uczniowie itp. Polega na wprowadzaniu do utworu elementów wynikających ze społecznego zróżnicowania języka.

2.Zagadnieniom stylu przyjrzymy się na literackim przykładzie poematu Ignacego Krasickiego „Monachomachia, czyli Wojna mnichów”.

Utwór powstał w Poczdamie, pomiędzy 1776 a 1778 r.

Utwór Krasickiego jest poematem heroikomicznym- czyli wierszowanym utworem epickim o charakterze żartobliwym. Definicję gatunku znajdziesz na s. 284 w podręczniku, (lekcja nr 54)

Polecenie:

Przeczytaj wprowadzenie do lektury (podręcznik, s. 283) oraz fragment utworu Krasickiego ( podręcznik, s. 284- 287).

W podanym fragmencie I pieśni narrator opisuje klasztor, w którym rozpoczyna się akcja- „rozkoszne siedlisko świętych próżniaków”- i zburzenie jego spokoju przez boginię niezgody. Cały utwór nawiązuje do “Iliady” Homera zarówno pod względem stylistyki oraz treści.

Porównanie “Monachomachii” i “Iliady”

Monachomachia Iliada
stylistyka parodia stylu wysokiego – kontrastowe zestawienie podniosłości, ozdobności języka z błahą tematyką styl wysoki
temat spór między dwoma klasztorami (karmelici i dominikanie), które funkcjonują w jednym miasteczku ostatni rok (w zasadzie 40–50 dni) wojny Trojan i Greków
charakterystyczne środki literackie porównanie homeryckie, epitety, inwersje, paralelizmy składniowe, inwokacja, wiersz jedenastozgłoskowy porównania homeryckie, epitety stałe, paralelizmy, wykrzyknienia, inwokacja, heksametr – wiersz bohaterski(trzynastozgłoskowy)
powaga przedstawienia powaga pozorna – ironia, zastosowana w celach satyrycznych powaga w przedstawieniu postaci i wydarzeń
stosunek narratora do bohaterów krytyka bohaterów poprzez ich ośmieszenie obiektywizm
poziom moralny bohaterów mnisi koncentrują się na przyjemnościach, cechuje ich lenistwo, opilstwo i nieuctwo, łatwo wchodzą w konflikty, są zawzięci autor zastosował zasadę mimesis, dlatego wyposażył bohaterów w cały wachlarz ludzkich zachowań, jednak – zwłaszcza w przypadku rycerzy – na plan pierwszy wysuwają się męstwo i honor

Polecenie:

Po przeczytaniu fragmentu Monachomachii wykonaj polecenia do tekstu 1-5, podręcznik, s. 287. Zwróć uwagę na:

– cechy inwokacji w pierwszej części poematu,

– przykład porównania homeryckiego i innych znanych ci środków stylistycznych właściwych dla stylu wysokiego,

– elementy komizmu językowego

W analizowanym fragmencie “Monachomachii” możemy odnaleźć cechy pastiszu, parodii i trawestacji.

Pastisz – naśladowanie stylu określonego dzieła, autora lub kierunku literackiego, uwyraźnienie jego cech, którego celem jest zwykle żart o neutralnym lub życzliwym nastawieniu do pierwowzoru. Tu: elementy pastiszu można odnaleźć we fragmentach mówiących o bogini (Eris), stylizowanych na fragmenty Iliady poświęcone działaniom bogów wpływającym na losy ludzi – bohaterów utworu.

Parodia – ośmieszające naśladownictwo karykaturalnie uwypuklające cechy danego utworu, stylu czy utworu; parodia zwykle ma charakter ironiczny, satyryczny i krytyczny wobec pierwowzoru. Tu: parodystyczny wobec Iliady – eposu opiewającego wojnę, w której brali udział herosi wspierani przez bogów – jest właściwie cały utwór.

 Trawestacja – odmiana parodii, przeróbka konkretnego utworu. Polega zwykle na obniżeniu rangi stylistycznej tekstu i wagi tematyki. Tu: styl wysoki, nawiązujący do stylu eposu homeryckiego, w sposób charakterystyczny dla poematu heroikomicznego zderzony jest z błahą tematyką.

Najlepiej oddającym charakter dzieła “Monachomachia” jest określenie parodia.

Elementy komizmu językowego w “Monachomachii”:

  • Opowiadanie za pomocą „wysokiej” formy (epos) „niskiej” treści – cecha gatunkowa poematu heroikomicznego.
  • Kontrast między powszechnie funkcjonującym wyobrażeniem o świątobliwych mnichach a ich prostackim zachowaniem.
  • Przemowy poszczególnych ojców parodiujące styl retoryczny epoki baroku, np. zawiłe, rozwlekłe, pseudoerudycyjne porównania.

Celem Monachomachii jest satyryczne pokazanie środowiska mnichów, ośmieszenie ich poprzez ukazanie ich absurdalnej „wojny” jako karykatury heroicznych zmagań Greków i Trojan.

Zadanie domowe:

Zrób notatkę z dzisiejszych zajęć w zeszycie przedmiotowym.

Pozdrawiam – Katarzyna Nowak