22.05.2020. Temat: Łącznie czy rozdzielnie? Pisownia partykuł nie i by.
Celem lekcji jest utrwalenie znajomości zasad pisowni łącznej i rozdzielnej partykuły nie i partykuły by.
Zapoznaj się wykładem dotyczącym zasad łącznej lub rozdzielnej pisowni partykuły nie
https://www.youtube.com/watch?v=aMnU6Awb65I
Reguły pisowni łącznej i rozdzielnej partykuły „nie” z różnymi częściami mowy:
„Nie” łącznie:
- z rzeczownikami, np. niewiedza
- z przymiotnikami w stopniu równym, np. niebezpieczny
- z pochodzącymi od przymiotników przysłówkami w stopniu równym, np. niedobrze
- z imiesłowami przymiotnikowymi, no. Nielubiany
Wyjątki:
- w zdaniach, w których mamy przeciwstawne treści, „nie” z rzeczownikami, przymiotnikami, przysłówkami i imiesłowami piszemy rozdzielnie, np. To nie przyjaciel, lecz wróg.
„Nie” rozdzielnie:
- z czasownikami, np. nie lubię
- z przymiotnikami w stopniu wyższym i najwyższym, np. nie najgorszy
- z przysłówkami w stopniu wyższym i najwyższym, np. nie najpiękniej
- z przysłówkami niepochodzącymi od przymiotników, np. nie całkiem
- z imiesłowami przysłówkowymi, np. nie mówiąc
- z liczebnikami, np. nie pierwszy
- z zaimkami, np. nie ten
- z wyrażeniami przyimkowymi, np. nie dla ciebie
Wyjątki:
Istnieją czasowniki, które zaczynają się od cząstki „nie” jaki ich integralnego elementu: niepokoić, niewolić, nienawidzić.
Partykuła „by” pełni bardzo ważną funkcję, ponieważ za jej pomocą są tworzone formy trybu przypuszczającego czasowników. Używamy go, kiedy mówimy o marzeniach i życzeniach, np. W wakacje pojechałbym w ciekawe miejsce.
Reguły pisowni partykuły „by”:
Łącznie:
- po osobowych formach czasownika, np. chciałbym, poszliby
- po osobowych formach czasownika użytych w formie bezosobowej, np. należałoby
- z partykułami, np. niechby
- z większością spójników, np. byleby
- w wyrazach porównawczych, np. jakby, niby
Rozdzielnie:
- po nieosobowych formach czasownika, np. pisano by
- po wyrazach pełniących funkcję czasownika, np. trzeba by, można by
- po rzeczownikach, przymiotnikach, imiesłowach przymiotnikowych, przysłówkach, liczebnikach i zaimkach, np. parasola bym nie brał; pięciu by pokonał
Wykorzystując link zaloguj się na platformę e-podręczniki. Przeczytaj rozdział „Partykuła nie” i wykonaj ćwiczenie 6 i 7.
https://epodreczniki.pl/a/kontrasty-i-przeciwienstwo-w-jezyku/DgPoVyPiC
Informacje o faktach, przypuszczeniach czy stanowczych postawach kierowanych wobec kogoś (rozkaz – ostrzeżenie – groźba) odczytujemy również ze znaczeń wyrazów, które znajdziemy w wypowiedzi. Można powiedzieć, że obudowują one najważniejszą myśl i czasem zmieniają styl całego komunikatu. Służą do tego na przykład partykuły.
PARTYKUŁY – to części mowy, za pomocą których w zdaniach zaprzeczamy („nie”), wzmacniamy treści („-że”, „z pewnością”, „na pewno”) lub je osłabiamy („rzekomo”, „ponoć”), a nawet wyrażamy życzenia („bodaj”, „niech”, „niechże”).
Partykuły
| Zdanie bez partykuły | Zdanie z dodatkowymi postawami – wyrażonymi za pomocą partykuł |
| Jutro przyjdziemy. | Na pewno jutro przyjdziemy. (‘pewność’) Jutro nie przyjdziemy. (‘zaprzeczenie’) Przecież jutro przyjdziemy. (‘potwierdzenie’) Raczej jutro przyjdziemy. (‘osłabienie treści’) |
Ćwiczenia:
- Jakie wady, których nazwy zaczynają się od nie, najbardziej utrudniają współpracę. Podaj kilka przykładów i krótko je skomentuj.
- Uzasadnij pisownię „nie” w przysłowiach:
Nie święci garnki lepią;
Niedaleko pada jabłko od jabłoni;
Nie śmiej się bratku, z cudzego wypadku;
Co za dużo, to niezdrowo;
Nieszczęścia chodzą parami;
Objaśnij sens tych przysłów.
- Ułóż pary zdań, w których poprawnie zastosujesz następujące warianty pisowni „nie”:
niepamięć – nie pamięć
niedostatek – nie dostatek
niepełny – nie pełny
niejasno – nie jasno.
Pozdrawiam – Katarzyna Nowak