08.05.2020. Temat: Harpagon i jego dzieci.
Opanowany żądzą posiadania Harpagon ta cierpi po stracie szkatułki, jakby stracił kogoś bliskiego. Majątek darzy większą miłością niż własne dzieci. Nie troszczy się o ich potrzeby.
Molier pokazuje, że człowiek, dla którego „mieć” jest ważniejsze niż „być” ulega demoralizacji. W jego sztukach komizm przeplata się z tragizmem. Autor wierzył, że odważne pokazywanie ludzkich wad, ale w złagodzonej humorem komediowej formie, wywoła refleksje widzów nad własną ułomnością, a w konsekwencji skłoni do pracy nad sobą. Molier miał ambicje być twórcą, który bawi, uczy i udoskonala otaczającą rzeczywistość a przede wszystkim człowieka.
W końcowej scenie „Skąpca” następuje rozwiązanie wszystkich problemów. Harpagon odzyskał zaginioną szkatułkę z kosztownościami. Kleant otrzymał od ojca pozwolenie na ślub z Marianną. Eliza nie musi wyjść za mąż za pana Anzelma – człowieka dojrzałego, rozsądnego i doświadczonego, lecz znacznie starszego od niej. Wszystko dobrze się kończy, ale czy naprawdę szczęśliwie?
- Przeczytaj fragment utworu:
SCENA SZÓSTA
HARPAGON, ANZELM, ELIZA, MARIANNA, KLEANT, WALERY, FROZYNA, KOMISARZ, JAKUB, STRZAŁKA
KLEANT
Nie dręcz się, ojcze, i nie oskarżaj nikogo. Mam pewne poszlaki w twojej sprawie: przychodzę ci powiedzieć, że, jeżeli się zgodzisz, bym zaślubił Mariannę, otrzymasz pieniądze z powrotem.
HARPAGON
Gdzież są?
KLEANT
Nie miej o to najmniejszej obawy, są w bezpiecznym miejscu; wszystko zależy tylko ode mnie. Pozostaje ojcu zdecydować się, co wybierasz: oddać mi Mariannę czy stracić szkatułkę?
HARPAGON
Nic nie ruszono?
KLEANT
Ani szeląga. Chciej powiedzieć, czy jest twoim zamiarem przystać na to małżeństwo i dołączyć twoje zezwolenie do zgody matki, zostawiającej córce swobodę wyboru?
MARIANNA
do Kleanta
Ale panu jeszcze nie wiadomo, że to pozwolenie dzisiaj nie wystarcza, i że niebo, (wskazując Walerego) wraz z bratem mym, który tu stoi przed tobą, oddało mi ojca, (wskazując Anzelma) od którego zależy dziś moja ręka.
ANZELM
Niebo, moje dzieci, nie wraca mnie wam po to, abym się miał sprzeciwiać waszym pragnieniom. Panie Harpagonie, domyślasz się zapewne, że wybór młodej osoby skieruje się raczej do syna niż do ojca. Et, nie każ sobie tłumaczyć tego, co nie jest zbyt przyjemnie słyszeć, i zgódź się, jak ja się godzę, na te oba małżeństwa.
HARPAGON
Abym mógł zebrać myśli, trzeba by mi ujrzeć wprzód moją szkatułkę.
KLEANT
Ujrzysz ją, ojcze, zdrową i nietkniętą.
HARPAGON
Nie mam pieniędzy na wyposażenie dzieci.
ANZELM
Dobrze więc; znajdę je za pana; niech cię o to głowa nie boli.
HARPAGON
Zobowiązujesz się ponieść wszystkie koszty?
ANZELM
Ależ dobrze, owszem. No, czyś zadowolony?
HARPAGON
Dobrze, ale pod warunkiem, że na wesele sprawisz mi nowe ubranie.
ANZELM
Zgoda. Chodźmyż tedy cieszyć się radością, którą nam ten szczęsny dzień przynosi.
KOMISARZ
Hola, panowie, hola! Za pozwoleniem, jeśli łaska. Któż mi zapłaci za protokół?
HARPAGON
Nic nam już po protokole.
KOMISARZ
Dobrze, ale ja nie mam wcale ochoty pracować za darmo.
HARPAGON
wskazując na Jakuba
Jako zapłatę masz pan tu, ot, tego: możesz go powiesić.
JAKUB
Boże miłosierny! Jakże więc trzeba czynić? Za prawdę biją kijem, za kłamstwo chcą wieszać!
ANZELM
Mości Harpagonie, trzeba mu przebaczyć to oszczerstwo.
HARPAGON
Zapłacisz komisarza?
ANZELM
Niech i tak będzie. A teraz pójdźmy podzielić się tym niespodzianem szczęściem z waszą matką.
HARPAGON
A ja pójdę uściskać moją kochaną szkatułkę.
- Odpowiedz na pytania:
- Kto ukradł szkatułkę i dlaczego?
- Czy można usprawiedliwić czyn złodzieja? Uzasadnij swoją odpowiedź.
- Oceń, czy Kleant to postać uczciwa?
- Jak zachował się Harpagon na wieść, że los jego dzieci się poprawi?
- Określ, czy scena końcowa jest śmieszna czy smutna?
Skąpiec, jak każda komedia obyczajowa wyśmiewa, a zarazem krytykuje określone zjawiska i konwencje społeczne. Dotyczy to szczególnie problemów, które czynią z tej sztuki dramat rodzinny. Relacje między Harpagonem a dziećmi są świadectwem kryzysu rodziny w świecie rządzonym przez pieniądz i opartym na despotycznej władzy rodzicielskiej. Harpagon nie oburza się, gdy syn oznajmia mu, że zdobywa fundusze grą w karty, choć taki sposób zarobkowania jest uznawany za niegodny. Zastrzeżenia budzi w nim tylko fakt, że Kleant wydaje pieniądze na stroje, zamiast pożyczać je na lichwiarski procent i w ten sposób pomnażać majątek. Kleant zaś, starając się o pożyczkę, bez zahamowań mówi o spodziewanej śmierci ojca, po którym odziedziczy spadek i dzięki temu w przyszłości spłaci zaciągnięte długi. Także dla Elizy Harpagon jest przede wszystkim tyranem narzucającym swoją wolę bez próby zrozumienia jej pragnień i uczuć. Nic więc dziwnego, że córka reaguje na to oschłością, jeśli nie nienawiścią i marzy tylko o uwolnieniu się spod ojcowskiej władzy.
- Wyjaśnij znaczenie frazeologizmów:
Skąpy dwa razy traci,
Mieć węża w kieszeni,
Być dusigroszem,
Pies ogrodnika,
Ułóż z nimi zdania i zapisz je w zeszycie.
Ułożone zdania prześlij jako potwierdzenie udziału w lekcji.
Pozdrawiam – Katarzyna Nowak