18.05.2020. Temat: Barok – powtórzenie wiadomości.
Celem lekcji jest synteza wiadomości na temat literatury epoki baroku, charakterystyka XVII-wiecznego światopoglądu oraz omówienie typowych dla epoki toposów.
- Na początek zastanów się i dokończ zdania:
W literaturze baroku podoba mi się…
W literaturze baroku nie podoba mi się…
- Zapoznaj się z mapą myśli dotyczącą baroku – podręcznik, s.232 – 233
SZTUKA BAROKU – dynamizm, ekspresja, światłocień, asymetria, obfitość, bogactwo zdobień.
CZŁOWIEK BAROKU – niepokój, sprzeczności, kontrasty, niepewność, emocje.
SŁOWNICTWO CHARAKTERYSTYCZNE DLA EPOKI – makaronizm, marinizm, koncept, sarmatyzm, vanitas, kontrreformacja, pamiętniki, hiperbola,
LITERATURA |
||
NURT METAFIZYCZNY | NURT DWORSKI |
NURT ZIEMIAŃSKI/SARMACKI |
vanitas
rozdarcie wewnętrzne oparcie w Bogu
Mikołaj Sęp Szarzyński |
flirt, żart
koncept marinizm
Jan Andrzej Morsztyn |
sarmatyzm
pamiętniki makaronizmy
Jan Chryzostom Pasek |
- Epoka baroku trwała w Polsce i Europie Środkowej ok. 150 lat. Twórcy barokowi znacznie rozszerzyli paletę tematów literackich. Obrazy świata, Boga i człowieka stały się bardziej zróżnicowane, kontrastowe wieloznaczne. Oto krótka informacja na temat stosunku do ciała, świata i Boga trzech reprezentantów literatury barokowej – Sępa Szarzyńskiego, Naborowskiego i Morsztyna.
|
Mikołaj Sęp Szarzyński | Daniel Naborowski |
Jan Andrzej Morsztyn |
Ciało | Jest wrogiem człowieka
Jest przeciwnikiem człowieka Jest znakiem jego grzesznej natury Jest słabe Jest źródłem pokus |
Jest nietrwałe Podlega władzy czasu Ulega rozkładowi
Jest pokarmem dla czasu Może kryć w sobie piękno absolutne |
Jest nietrwałe (podlega władzy śmierci)
Jest piękne Jest źródłem rozkoszy, przyjemności |
Świat | Plac boju Nieskończona przestrzeń kosmiczna Przestrzeń zagubienia człowieka
Przestrzeń walki między Bogiem a „Hetmanem Ciemności” |
Elementy świata tworzą jedno uniwersum
Rzeczy świata tego łączą się z sobą na zasadzie korespondencji Jest wieczny, choć podlega władzy czasu |
Mimo tego że jest nietrwały, jest piękny Człowiek poznaje go jedynie w wymiarze doczesnym |
Bóg | Jedyna nadzieja dla człowieka
Jedyna istota zdolna przeciwstawić się szatanowi Źródło łaski, zbawienia |
Jedyny stały punkt odniesienia dla śmiertelnika
Nie podlega władzy czasu (istnieje poza czasem) Karzący Sędzia |
Jego istnienie pozostaje tajemnicą, co nie jest istotnym problemem z perspektywy życia doczesnego (sceptycyzm poznawczy) |
Postawa człowieka | Postawa aktywna: życie to walka z pokusami świata doczesnego oraz z własnymi słabościami Człowiek pragnie zostać Żołnierzem Chrystusowym | Postawa bierna Człowiek powinien zdystansować się do rzeczy świata tego, bo są one źródłem nietrwałego piękna Bojaźń Boża | Libertyn (hedonista) Postawa aktywna (czerpanie z życia doczesnego maksimum rozkoszy, która jest źródłem szczęścia) |
- Cechy baroku:
Barok jest epoką przeciwieństw.
- Ludzie fascynują się nauką, oddając się rozważaniom religijnym (i odwrotnie).
- Ludzie, poszukując religii gwarantującej im życie wieczne, ulegają licznym konwersjom.
- Sztuka oparta jest na kontrastach, dysonansach.
- Topika religijna wykorzystywana bywa przez autorów w erotykach.
- Ludzie pragną i zbawienia, i ziemskich rozkoszy (są rozdarci, zagubieni).
- Ekstaza religijna towarzyszy ekstazie cielesnej (przypomina ją?).
- Postępowi cywilizacyjnemu towarzyszą prześladowania mniejszości religijnych, etnicznych, światopoglądowych.
- Libertynizm – dewocja.
- Piękno – brzydota.
Epoka baroku jest niezwykle istotna ze względu na początek kształtowania się nowożytnego patriotyzmu.
- W XVII w. kształtują się podstawy myślenia nacjonalistycznego.
- Wspólnoty etniczne tworzą odrębne struktury oparte na schemacie „swój–obcy”, które istnieją do dziś.
- W okresie baroku trwały wojny o charakterze religijnym, co stało się podstawą kształtowania postaw fundamentalistycznych.
- Narody określają swoje pochodzenie, co ma dowodzić ich odmienności, wyjątkowości itd.
- Wojny mają charakter nacjonalistyczny.
Światopogląd ludzi baroku jest podobny do światopoglądu współczesnego człowieka.
- Człowiek boi się śmierci.
- Człowiek boi się upływu czasu (wie, że podlega władzy czasu).
- Granice poznania nieustannie się poszerzają (współczesny człowiek jest obywatelem nieskończonego kosmosu).
- Współcześnie popularne są postawy sceptyczne.
- Człowiek przeżywa kryzys religijny.
- Współczesna sztuka dąży do wstrząśnięcia odbiorcami za wszelką cenę.
- Współcześni Polacy przypominają Sarmatów (w negatywnym i pozytywnym aspekcie).
- Rozwiąż krzyżówkę. Wyjaśnij znaczenie odgadniętego hasła i spróbuj podać podanie konkretne przykłady utworów literackich realizujących tę zasadę estetyczną. Odpowiedź prześlij.
6. Sprawdź się. Podejmij próbę odpowiedzi na pytania powtórzeniowe – podręcznik, s. 235
Pozdrawiam – Katarzyna Nowak