Drodzy Uczniowie,
zinterpretujemy na dzisiejszej lekcji utwory Daniela Naborowskiego oraz wskażemy barokowe środki wyrazu artystycznego.
Temat 1 i 2: Poezja Daniela Naborowskiego.
- Punktem wyjścia do naszej lekcji będzie krótki film, prezentujący względność pojęcia czasu w życiu człowieka:
https://www.youtube. com/watch?v=LrxkFXTu09c.
Jak wyobrażacie sobie zabawy barokowe? Czy człowiek baroku umiał korzystać z życia mimo obecności motywu vanitas?
- Kontekst biograficzny, wyjaśnimy specyfikę twórczości literackiej Daniela Naborowskiego
Twórczość literacka Naborowskiego łączy cechy poetyki klasycznej z rozwiązaniami typowymi dla poezji awangardowej nowego stulecia. Ta specyficzna synkretyczność wynika przede wszystkim z tego, że Naborowski tworzył na przełomie XVI i XVII w., co czyni z niego poetę dwóch epok. Naborowski to w dużej mierze „człowiek renesansu” (np. rozmaite zainteresowania: medycyna, prawo, literatura). Twórczość literacka stanowiła w istocie margines jego działalności, Naborowski przez całe dojrzałe życie był przede wszystkim dworzaninem Radziwiłłów. Renesansowym rysem jego biografii były studia humanitatis (doskonale znał grekę, łacinę, ale również języki nowożytne: francuski, niemiecki) oraz silne związki jego twórczości literackiej z tradycją (Horacego, ale i Kochanowskiego). Związki z protestantami, podróże po Anglii, Szwajcarii i Francji wpłynęły na ukształtowanie się „barokowej wyobraźni” poety.
- Odczytajcie ze strony 153 wiersz „Na oczy królewny angielskiej…” Określcie typ liryki, nadawcę, adresata i zasadniczy temat monologu lirycznego.
Np.
- Liryka pośrednia / opisowa.
- „Ja” liryczne nie ujawnia się, a koncentruje na adresatce i jej oczach.
- Ze względu na wyraźne zarysowanie osoby adresata lirycznego wiersz stanowi przykład liryki zwrotu do adresata (rozbudowana apostrofa otwierająca utwór), adresat jest wskazany w tytule (królewna angielska).
- Tematem poetyckiej refleksji jest piękno oczu królewny (utwór jest zatem panegirykiem).
- Kompozycja utworu.
Zwróćcie uwagę przede wszystkim na fakt „zwierciadlanej” budowy wiersza. Utwór, stanowi przykład poezji kunsztownej, zbudowany został w oparciu o trzy rozwiązania poetyckie: correctio (‘poprawianie się’, ‘korygowanie’, ‘precyzowanie’), versus raportati (wers stanowiący podsumowanie wiersza przez powtórzenie wszystkich wcześniej wymienionych elementów), climax (‘stopniowanie’). Wyodrębnijcie z tekstu podstawowy schemat retoryczny, który pozwoli wyjaśnić istotę barokowego konceptyzmu.
Twe oczy – nie oczy, lecz pochodnie – nie pochodnie, lecz gwiazdy – nie gwiazdy, ale słońca – nie słońca, ale nieba – nie nieba, ale bogowie – nie
bogowie – nie nieba – nie słońca – nie gwiazdy – nie pochodnie – lecz pochodnie, gwiazdy, słońca, nieba i bogowie.
Uzupełnij kartę pracy Jpol_Pgim_N_Zroz_tekst_kl_1_cz_2_Karta_p_26_do_s_lek_34A_2015_16
- Wprowadzenie pojęcia kompozycji łańcuchowej i figury sumacji:
- kompozycja łańcuchowa – polega na rozwijaniu wypowiedzi poprzez powtórzenie w kolejnym fragmencie elementu z fragmentu poprzedniego, np.
„Nie oczy, lecz pochodnie dwie nielitościwe,
Które palą na popiół serca nieszczęśliwe.
Nie pochodnie, lecz gwiazdy, których jasne zorze
Błagają nagłym wiatrem rozgniewane morze.
Nie gwiazdy, ale słońca pałające różno,
Których blask śmiertelnemu oku pojąć próżno”;
- sumacja – w poezji barkowej jest to rodzaj puenty, w której zostają zebrane motywy pojawiające się wcześniej w trakcie wywodu, np.
„Lecz się wszystko zamyka w jednym oka słowie:
Pochodnie, gwiazdy, słońca, nieba i bogowie”.
- Wykonajcie ćw. 4. ze s. 155 podręcznika
Koncept zastosowany przez Naborowskiego polega na nagromadzeniu coraz bardziej wyszukanych metafor (gradacja) odnoszących się do oczu królewny. Na koniec pomiot liryczny stwierdza, że cały wywód nie był potrzebny, ponieważ oczu damy nie da się porównać do niczego, co oddawałoby jej piękno. Ten fakt podkreśla figura sumacji, która wieńczy wiersz.
- W jaki sposób wiersz Naborowskiego aktywizuje czytelnika?
Naborowski, wykorzystując kompozycję łańcuchową skłania czytelnika do śledzenia procesu myślowego autora liryku. Poeta próbuje dociec, jakie zjawisko jest w stanie opisać urodę królewny, lecz żadne go nie satysfakcjonuje, tym samym wzrasta ciekawość czytającego, który w końcowej części wiersza przekonuje się, że w oczach królewny mieści się cały świat.
- Przyjrzyjcie się obrazowi Pietera Claesza „Vanitas – martwa natura z autoportretem” (ok. 1628). Wypiszcie elementy kojarzące się z zabawą oraz mające związek z motywem marności świata i człowieka.
Pieter Claesz, Vanitas – martwa natura z autoportretem, ok. 1628
Porównaj oraz Pietera Claesza „Vanitas – martwa natura z autoportretem” z dziełem Piera Francesca Cittadiniego „Vanitas – martwa natura” (podręcznik, s. 152).
Oba obrazy dotyczą tej samej tematyki – zestawienia przedmiotów symbolizujących trwanie i przemijanie. Pojawiają się skrzypce symbolizujące sztukę lub rozrywkę, a także czaszka – znak marności i nietrwałości życia ludzkiego. Widoczne są też księgi będące symbolem wiedzy.
Zapoznajcie się z informacjami na stronie
https://www.wikiwand.com/pl/Vanitas
- Odczytajcie wiersz „Krótkość żywota” (podręcznik, s. 153). Następnie wykonajcie ćw. 2. ze s. 155 podręcznika.
Ludzka egzystencja została określona jako krótka i marna. Życie człowieka zostało sprowadzone do oczekiwania na śmierć i na tym też polega ludzki dramatyzm. Życie ludzkie jest krótkie, a jego istnienie jest niczym wiatr, dym – przechodzi w nicość tak szybko, jak się pojawiło.
- Zapoznajcie się z pojęciem poezji metafizycznej (podręcznik, s. 154)
Wypiszcie, jak najwięcej synonimów i antonimów do słowa marność.
synonimy: __________________________________________________________________
antonimy: __________________________________________________________________
Np.
synonimy: przemijanie, kruchość, nicość, bezużyteczność, bezwartościowość, daremność, próżnia
antonimy: istnienie, trwałość, przydatność, odporność, wieczność
- W kontekście wiersza Daniela Naborowskiego „Krótkość żywota” zdefiniujcie pojęcia, którymi autor opatrzył cechy ludzkiej egzystencji. Uzasadnijcie ich użycie w liryku.
Dlaczego podmiot liryczny określa życie ludzkie mianem: dźwięku, cienia, dymu, wiatru, błysku, głosu, punktu?
Np.
dźwięku – życie ludzkie jest tak znikome, ulotne, nieuchwytne jak dźwięk
cienia – być może życie jest tylko odbiciem czegoś innego, zależne od słońca (wyższego bytu)
dymu – życie ludzkie jest chwilowe, jest oznaką innego zjawiska
wiatru – życie ludzkie bywa jedynie przez moment zauważane, mija
błysku – czas trwania życia człowieka jest zamknięty w ułamkach sekund
głosu – życie może być niewidziane, a jedynie głosem zaznaczać swą obecność; jest nieuchwytne
punktu – życie zajmuje w przestrzeni mało miejsca, może zostać niezauważone
- Odczytajcie wiersz Daniela Naborowskiego „Marność” (podręcznik, s. 154).
Jaką prawdę o człowieku i jego stosunku do świata wyraża podmiot liryczny w tym utworze?
Podmiot liryczny zwraca uwagę na fakt, że człowiek jest przywiązany do doczesności i ze swej natury wykazuje przywiązanie do różnego rodzaju marności tego świata. Ludzie oddają się zmysłowym rozkoszom, zapominają, że tak naprawdę powinni wieść bogobojne życie, w konsekwencji zniknie lęk przed śmiercią. Naborowski w tej krótkiej fraszce przywołuje motyw vanitas.
Jaka jest recepta na życie według Daniela Naborowskiego?
Cieszmy się z życia. Korzystajmy z niego. Kochajmy, bawmy się, ale zawsze z myślą o Bogu i czekającej nas śmierci. Jeżeli będziemy to mieć na względzie, strach przed śmiercią jest nieuzasadniony.
Sporządź krótki poradnik, w którym zaproponujesz sposób na połączenie w codziennym życiu zabawy oraz chwil poświęconych na refleksję o czasie i przemijaniu. Odpowiedzi prześlij na mojego e-maila.
Prze nami jeszcze jedna lektura, przeczytanie jej nie zajmie Wam dużo czasu i, jak się spodziewam, przyniesie sporo uśmiechu, bo to komedia – dzieło Moliera „Skąpiec”. Tych, którzy będą mieli problemy z dotarciem do lektury zapraszam do biblioteki szkolnej.
Po przeczytaniu oryginału zapraszam Was do obejrzenia wersji filmowej opartej na dziele Moliera „L’Avare ou l’École du mensonge”. Nie możecie się oprzeć wyłącznie o ekranizację, ponieważ film daleko odchodzi od oryginału, ale któż się nie zachwyci grą mistrza Louis’a de Funes’a sławnego komika francuskiego, najbardziej znanego z kreacji w filmach z cyklu „Żandarm z St. Tropez” Jeana Girault’a. Na zapoznanie się z lekturą macie czas do 3 czerwca 2020r.
https://www.cda.pl/video/3156077cf
Pozdrawiam
Agnieszka Piekarska