Drodzy Uczniowie,
kolejna lekcja z cyklu opracowanie „Makbeta” W. Szekspira.
Temat:
O władzy, która niewoli.
„Makbet” Szekspira jako studium obsesji rządzenia.
- „Makbet”, pochodzący z tego samego okresu twórczego Szekspira co „Romeo i Julia” (1595–1609), podejmuje uniwersalne problemy człowieka. Jakie?
Tekst I
[…] Życie jest jedynie
Przelotnym cieniem; żałosnym aktorem,
Co przez godzinę puszy się i miota
Na scenie, po czym znika; opowieścią
Idioty, pełną wrzasku i wściekłości,
A nie znaczącą nic.
Akt V, scena 5 – Tekst I: Życie jako teatr, ludzie zmuszeni do odgrywania nic nieznaczących ról. Koncepcja pesymistyczna, pokazuje słabość człowieka, który nie ma wpływu na swój los.
Tekst II
Gdyby to mogło stać się i z tą chwilą
Ustać – na zawsze odejść w przeszłość – wtedy
Niechby się stało jak najprędzej. Gdyby
Zabojstwo mogło nie mieć następstw, gdyby
Ta śmierć po prostu znaczyła nasz triumf,
A cios był wszystkim i końcem wszystkiego. –
Przynajmniej tutaj, na tym brzegu, na tym
Doczesnym lądzie – o, wtedy by można
Nie dbać o życie przyszłe – Ale tutaj
Za takie czyny spada na nas kara;
Krwawa nauczka, ktorą chcemy dać
Światu, obraca się przeciw nam samym.
A puchar, w ktory wlaliśmy truciznę,
Bezstronna Sprawiedliwość właśnie nam
Do ust przytyka.
[…]
Stać mnie na wszystko co godne człowieka.
Kto się na więcej waży – ten nim nie jest.
[…]
Rodź mi już tylko
Synow.
[…]
Grajmy komedię: niechaj twarz fałszywa
Przed wzrokiem świata fałsz serca ukrywa.
Akt I, scena 7 Tekst II: Zbrodnia i jej konsekwencje, problem czynów, które obracają się przeciwko ich wykonawcom.
Tekst III
Nad całą
Połkulą globu jakby śmierć zawisła;
Na nic zasłony, baldachimy – śpiących
Nękają złe sny, w ktorych Czarna Magia
Składa ofi ary bogini Hekacie,
A Mord, zbudzony wyciem wilka, ktore
Czujnie ostrzega go i czas mu mierzy,
Podkrada się jak upior, coraz bliżej
Swojego celu.
Akt II, scena 1 Tekst III: Żądza mordu, która rządzi człowiekiem.
Problem władzy.
- ZANIM MAKBET SPOTKAŁ WIEDŹMY – ANALIZA SCENY II AKTU I
Zagadnienia do analizy sceny II z aktu I:
- Analizując scenę II, zrekonstruuj świat wartości Makbeta.
- Scharakteryzuj sposób, w jaki Szekspir obrazuje rycerską „dzielność” Makbeta. W odpowiedzi uwzględnij, jakie skojarzenia wywołują w Tobie przedstawione w dramacie obrazy typowe dla kultury rycerskiej, np. ukazujące sposób walki.
Prawy, szlachetny, honorowy, rycerski, waleczny, męski, gościnny, odważny, dzielny, oddany królowi, zdolny do poświęcenia życia za ojczyznę i króla, brzydzący się zdradą, żyjący w zgodzie z etosem rycerskim, zasłużył na dobrą sławę, niezwykła indywidualność, poddana silnym namiętnościom, bogata wewnętrznie.
Bohater Szekspira został pokazany w sytuacji wyboru. Makbet jest wystawiony na próbę, w jego życie ingerują zewnętrzne siły zła, którym się poddaje. Ulega metamorfozie: od postawy prawego i szlachetnego rycerza, wiernego swojemu władcy, do okrutnego tyrana, który brnie w zbrodnie, świadom, że przyniosą mu one tragiczny finał.
- Odczytaj scenę VII z aktu I.
Sformułuj odpowiedzi na pytania ilustrujące przemianę Makbeta:
– Jakie konsekwencje planowanego czynu wymienia Makbet w pierwszych pięciu wersach cytowanego fragmentu?
– Wymień argumenty Makbeta przeciwko zabójstwu Duncana – wersy 6 – 16.
– Opisz rozterkę Makbeta wyrażoną przez niego w wersach 17 – 19.
DOBRO – MAKBET – ZŁO
Jest gotowy popełnić zło dla osiągnięcia celu, ale tylko jeden raz.
– Jedno zabójstwo nie rozwiąże wszystkich problemów.
– Ma świadomość, że zabójstwo to czyn ścigany prawem.
– Wie, że to czyn niemoralny, karany przez siły wyższe.
– Zabójstwo będzie złamaniem wierności wasala wobec suwerena.
– Nie wolno podnieść ręki na krewnego.
– Nie należy naruszać zasady ochrony gościa w domu.
– W wyniku mordu Szkocja straci dobrego władcę.
– Morderca prawego króla ściągnie na siebie klątwę.
– Nie ma wystarczających motywów do popełnienia zbrodni.
Duma i pragnienie władzy nie dają Makbetowi spokoju.
– Trzeba porzucić plany przejęcia władzy.
– Chore ambicje mogą być zgubą dla człowieka.
– Zabicie Dunkana będzie niewdzięcznością wobec dobrego króla.
– Makbet straci dobre imię.
– Nie chce zatracić człowieczeństwa.
Zbrodnia może zostać odkryta. Gotowość do popełnienia mordu pomimo świadomości jego ohydy.
Wniosek :
Makbet przytacza wiele argumentów przeciw zbrodni, jest człowiekiem zdolnym do refleksji nad własnym postępowaniem. Jednak duma i źle rozumiana ambicja zaczynają dominować nad jego moralnymi wątpliwościami.
- Próba odtworzenia profilu psychologicznego Makbeta – karta pracy nr 1.
Spróbujcie wypełnić kartę pracy samodzielnie, na następnej zdalnej lekcji przyślę wam rozwiązania, byście mogli sprawdzić prawidłowość wykonanego zadania.
- Tragizm Makbeta wynika ze słabości jego charakteru, z przymusu, jakiemu podlega, jeśli chce ukryć swoje kolejne zbrodnie. Szekspir pokazuje w dramacie błędne koło zbrodni zataczającej coraz szersze kręgi. Jest to problem o wymiarze uniwersalnym, prowadzący do pytania o obecność i przyczynę zła w życiu każdego człowieka.
Przeczytajcie wypowiedź Krzysztofa Globisza, odtwórcy roli Makbeta w inscenizacji Andrzeja Wajdy na deskach Teatru Starego w Krakowie z 2004 r.
„To sztuka o przemienianiu się człowieka w zło. Jak w Portrecie Doriana Graya. Zło wchodzi w nas i nagle tracimy nad nim kontrolę.
Dla mnie najważniejsze w Makbecie są wiedźmy – w pewnym momencie człowiek zostaje potrącony przez los jak w antycznej tragedii. Coś rozbija go od wewnątrz. Gdyby przepatrzeć życie codzienne, wielu Makbetów jest wokół nas, każdy z nas ma Makbeta w sobie. Najgorsze jest, gdy ingeruje się w działania losu, pomaga mu się.
Owo zło jest metafizyczne, bo związane z losem, z Opatrznością. Jestem przekonany, że rodzimy się z pewnym kodem przyszłości. Myślę, że Makbet ma piętno ofiary, o jakim mówi współczesna psychologia, a oprawcą jest los – i bezbłędnie go wybiera. To złowiona i przetrawiona ofiara.”
Olga Katafiasz, Krzysztof Globisz. Notatki o skubaniu roli, Warszawa 2010, s. 182.
Zło w Makbecie jest metafizyczne – niczym w antycznej tragedii dotyka człowieka z zewnątrz i przenika do jego duszy, początkowo jednak działa jako ingerencja losu, „pewien kod przyszłości”, z którym każdy z nas przychodzi na świat. Zastanówcie się, jaka jest odpowiedzialność bohatera za czyny, których się dopuścił wobec takiej koncepcji pochodzenia zła.
- Bardzo proszę byście po analizie wskazanych fragmentów „Makbeta” oraz przesłanych materiałów dodatkowych przesłali mi kilka argumentów do dyskusji na temat: „Samoświadomość Makbeta. Czy z wypowiedzi bohatera wynika, że wziął moralną odpowiedzialność za zło, które popełnił?”. Przesłane, choćby trzy argumenty będą dla mnie potwierdzeniem udziału w lekcji.
Nie lekceważcie tych potwierdzeń obecności, bo jak wiecie musicie uzyskać wymaganą frekwencję, by być poddanym klasyfikacji. Do niektórych z Was będę się zwracała indywidualnie, bo kilka osób nie skontaktowało się ze mną.
Pozdrawiam Was serdecznie i życzę miłej przygody z lekturą!
Agnieszka Piekarska