Drodzy Uczniowie
na dzisiejszej lekcjach określimy najważniejsze cechy epoki baroku i wskażemy główne cechy estetyki barokowej w dziele malarskim, rzeźbiarskim, a także architekturze i muzyce.
Temat 1: Barok – świat wewnętrznych sprzeczności.
- Zapoznajcie się z podręcznikowymi treściami o epoce baroku (s, 132 – 137)
- Obejrzyjcie prezentację multimedialną poświęconą epoce baroku.
3. Na podstawie dzieł oraz wydarzeń przedstawionych na osi czasu (podręcznik, s. 132–133) wskażcie cechy baroku. Zauważyć można, że to okres (koniec XVI do końca XVII w.) wyjątkowo burzliwy – obfitował w rokosze, wojny, konflikty religijne, ale także wydarzenia artystyczne.
Jakie nastroje społeczne musiały panować w Europie w związku z takimi wydarzeniami?
Te nastroje to zagubienie, rozdarcie, poczucie zagrożenia, wrażenie chaosu – instytucjonalnego oraz wartości, niepewność jutra, obawa przed działaniem władz, potrzeba znalezienia oparcia, dylematy religijne.
- W oparciu o polecenia zawarte w karcie pracy porównajcie barok z renesansem.
barok-epoka-kontrastow propozycje odpowiedzi
5. Przejawy barokowego niepokoju wynikającego z różnych zjawisk i wydarzeń naukowych, politycznych, religijnych.
Poczucie niestabilności kosmicznego świata opisywanego przez Kopernika i Galileusza, małość człowieka wobec nieskończoności czasu i przestrzeni, brak oparcia w religii po niepokojach reformacji, tajemniczość mikrokosmosu ciała człowieka oglądanego pod mikroskopem, zmierzch autorytetu władzy politycznej, głód, zniszczenia wojenne, konflikty społeczne, zmierzch tolerancji religijnej, prześladowania innowierców.
- Przyczyny, przejawy i skutki kontrreformacji. https://www.e-historia.com.pl/63-podrecznik-do-nauki-historii/historia-nowozytna/447-1-7-reforma-wewnetrzna-kosciola-i-kontrreformacja
- Elementy kontrastowe w kulturze baroku
Z jednej strony lęk przed śmiercią, wojny, ubóstwo, a z drugiej – teatralizacja życia, przepych dworu francuskiego, wystawne życie polskiej szlachty; rozwój szkolnictwa i nauk – a jednocześnie prześladowania innowierców i wojny na tle religijnym.
- Korzystając z platformy e-podręczniki- temat: Barok w Europie i Polsce uzupełnij wiadomości wstępne na temat epoki.
https://epodreczniki.pl/a/barok-w-europie-i-polsce/DfIkVcyXD
Temat 2: Sztuka baroku.
- Obejrzyj film „Barok”
https://www.youtube.com/watch?v=xyIoaDJO17M
- Zapoznaj się z informacjami zawartymi w podręczniku w rozdziale „Sztuka baroku” 138-145.
- Obejrzyjcie filmy poświęcone malarstwu barokowemu
https://www.youtube.com/watch?v=gof9xpMPEHk
https://www.youtube.com/watch?v=AmlVTb6OdoA
| Renesans | Barok | |
| Malarstwo
(kształt plastyczny obrazów) |
• Jasne kolory
• Idealizacja przedstawienia kobiety i natury • Postaci zastygnięte w statycznych pozach • Atmosfera spokoju, łagodności, bezpieczeństwa • Harmonijna kompozycja (dwie główne postaci w dwóch przeciwległych rogach obrazu) |
• Żywe, wyraziste kolory
• Kontrasty widoczne w operowaniu światłem i kolorem • Dynamizm (gwałtowne ruchy, wyraziste gesty i nienaturalne pozy postaci) • Atmosfera niepokoju, walki, zagrożenia • Kompozycja diagonalna • Horror vacui – brak pustego tła, bogactwo elementów • Sensualizm przedstawienia |
- Wpływu klimatu epoki na sztukę, wskazanie cech barokowego ukazywania świata na podstawie dwóch reprezentatywnych dzieł.
Kliknij w obrazek, aby go powiększyć.
„Lekcja anatomii doktora Tulpa” – obraz namalowany w 1632 przez holenderskiego malarza Rembrandta, uwieczniono na nim publiczną sekcję zwłok złodzieja (do publicznych sekcji używano zazwyczaj ciał zgładzonych przestępców) przeprowadzoną przez doktora Nicolaesa Tulpa. Obraz przedstawia Tulpa tłumaczącego widzom szczegóły anatomiczne ludzkiej ręki. Osoby przypatrujące się sekcji to wysoko postawieni mieszkańcy Amsterdamu. Obraz nie jest realistycznym przedstawieniem sekcji zwłok, w rzeczywistości sekcję rozpoczynano zazwyczaj nie od ręki, ale od brzucha zmarłego. Prawdopodobnie malarz chciał uzyskać efekt mniej dramatyczny, malując dzieło w taki właśnie sposób. Układ rąk doktora wskazuje na objaśnianie funkcji preparowanych mięśni i ścięgien przedramienia. Pomimo statyczności namalowanej sceny, dzieło Rembrandta ilustruje twierdzenie Galileusza, Newtona i innych naukowców: ruch jest istotą rzeczy. Postacie na obrazie są uformowane w dwa trójkąty, jeden tworzy ciało zmarłego i osoba anatoma, drugi – widzowie. Centralnym elementem obrazu jest biała sylwetka trupa otoczona cieniem, a źródłem odbitego światła są – jak zwykle na obrazach Rembrandta – jasne twarze postaci i kryzy, kołnierze ubiorów. Dzieło przedstawia nie tylko samą sytuację śmierci, ale i refleksję nad ludzkim istnieniem.
„Apollo i Dafne” – rzeźba, której temat zaczerpnął jej autor – Bernini – z Przemian Owidiusza. (Apollo obraził Erosa i porażony przez niego złotą strzałą miłości zakochał się w Dafne. Jednak nimfa była niezdolna do odwzajemnienia uczucia i uciekała przed nim, aż w końcu ubłagała swego ojca, Penejosa, by ją zamienił w drzewo laurowe. Z liści lauru Apollo uplótł sobie wieniec, który zyskał znaczenie symboliczne). Uchwycony przez rzeźbiarza moment metamorfozy ukazuje przeobrażanie się włosów w liście, rąk w gałęzie… Stopy stają się korzeniami, a tułów zaczyna porastać korą. Dramatyczny wyraz twarzy nimfy kontrastuje ze spokojem, chłodem emocjonalnym Apolla, odczuwającego satysfakcję myśliwego dopadającego zwierzyny. Historiom Owidiusza przypisywano alegoryczne znaczenie. Natomiast kardynał Barberino, późniejszy papież Urban VIII, przypisał rzeźbie moralną naukę, aby uzasadnić sens „pogańskiego” dzieła w czasach kontrreformacji. Polecił umieścić na cokole dwuwers, ukazujący zgubne skutki erotycznych, ludzkich emocji: „Kto zakochany, za złudną radością gna formy, / Dłonią liść tylko chwyta i cierpkie zrywa jagody”.
| „Lekcja anatomii doktora Tulpa” | „Apollo i Dafne” |
| • Śmierć nieuchronnym kresem życia człowieka
• Kontrast między światłem i cieniem podkreślający dualizm świata • Ciemność wokół trupa znakiem niepojętej dla człowieka sfery duchowej • Niepokój na twarzach obserwatorów, wzrok większości nieskierowany na preparatora, świadczący o zamyśleniu wywołanym zetknięciem się z wnętrzem człowieka i zjawiskiem śmierci • Refleksja na temat małości człowieka w obliczu śmierci?, tajemniczości i skomplikowania wnętrza ludzkiego?, tajemnicy świata zdominowanego przez ruch? |
• Gwałtowność śmierci / metamorfozy w inny wymiar świata
• Dynamizm ujęcia wskazujący na nieustanną przemianę jako cechę świata • Płynność sylwetek, ujętych niemal w tanecznych figurach, podkreśleniem harmonijności ruchu • Miłość i erotyka siłą napędową • Uroda materialnej strony świata: gładkość ciał, chropawość kory, kruchość listków, fale włosów • Niestałość zmysłowego piękna |
| Renesans | Barok | |
| Rzeźba
(sposób przedstawienia człowieka) |
• Statyczność przedstawienia (Dawid przed walką z Goliatem)
• Piękno i doskonałość ludzkiego ciała (proporcjonalność i harmonijność rzeźby) • Klasyczne piękno (brak emocji na twarzy Dawida) |
Piękno uchwycone w ruchu (dynamizm)
• Motyw metamorfozy (Dafne ukazana w momencie przemiany w drzewo laurowe) • Gwałtowne emocje na twarzy Dafne (ekspresyjność) |
- Architektura barokowa
https://slideplayer.pl/slide/8516174/
- Muzyka barokowa
https://www.youtube.com/watch?v=WJHQ4ujpwf4
W muzyce baroku dają się wyróżnić następujące style narodowe:
włoski (główni reprezentanci: Claudio Monteverdi, Antonio Vivaldi, Arcangelo Corelli, Giovanni Battista Pergolesi, Alessandro Scarlatti, Johann Adolf Hasse, Giacomo Carissimi, Tomaso Albinoni, Domenico Scarlatti)
francuski (François Couperin, Jean-Baptiste Lully, André Campra, Jean-Philippe Rameau, Marc-Antoine Charpentier)
niemiecki (Johann Sebastian Bach, Georg Philipp Telemann, Dietrich Buxtehude, Georg Friedrich Händel)
angielski (John Blow, Henry Purcell, William Boyce)
czeski (Jan Dismas Zelenka)
polski (Grzegorz Gerwazy Gorczycki, Bartłomiej Pękiel, Adam Jarzębski, Stanisław Sylwester Szarzyński).
Dla chętnych:
https://www.youtube.com/watch?v=GRxofEmo3HA
https://www.youtube.com/watch?v=rrVDATvUitA
https://www.youtube.com/watch?v=-ywL_zokELE
https://www.youtube.com/watch?v=vwp9JkaESdg
Dziękuję Wam za dzisiejsze lekcje i do jutra.
Pozdrawiam
Agnieszka Piekarska