27.04.2020 r.
TEMAT: Po prostu zabiłem… Nowoczesna, literacka psychologia zbrodni.
Cele lekcji:
- nakreślenie portretu psychologicznego Raskolnikowa;
- wskazanie różnorodnych motywów morderstwa;
- przedstawienie wpływu dokonanej zbrodni na psychikę bohatera;
- zinterpretowanie tytułu powieści w kontekście zaprezentowanej w niej koncepcji człowieka.
Przebieg lekcji:
- Wprowadzenie: Proszę przypomnieć sobie znanych zbrodniarzy w literaturze nowożytnej – Makbet, Hamlet, Balladyna. Romantycy – nawiązując do wierzeń ludowych – ukazywali ingerencję sił wyższych wymierzających karę temu, kto naruszył odwieczne niepisane prawa. Szekspir ukazywał chorobę duszy (niekiedy prowadzącą do samobójstwa), jako metaforyczną karę. Przypomnijcie sobie motywację poszczególnych postaci i ich czyny, jako zbrodnie z premedytacją.
Pojęcie premedytacja (łac. praemeditatio- wcześniejsze rozważenie)– oznacza dokładne zaplanowanie i przygotowanie przestępstwa.
Motywacja- pobudki, działania; w przypadku zbrodni- powód jej popełnienia, wiążący się dla zbrodniarza z jakąś korzyścią.
- Analiza postrzegania zbrodni przez bohaterów powieści „Zbrodnia i kara”– Marmieładowa i Raskolnikowa.
Proszę przeczytać z podręcznika akapity 1. i 2. ( s.35-36) dotyczące zbrodni oraz ich uzasadnienia w wypowiedziach bohaterów powieści.
Wnioski z analizy zapisz w zeszycie przedmiotowym.
| Bohater | Teza | Uzasadnienie |
| Marmieładow | Zbrodnia jest efektem nędzy. | Nędza wyniszcza szlachetność, wrodzone dobre uczucia; jest źródłem wykluczenia społecznego; prowadzi często do autodestrukcji człowieka, a w efekcie – do zbrodni. |
| Raskolnikow | Zbrodni towarzyszy stan podobny do choroby. | Zbrodniarz w chwili popełniania mordu ma zaburzone racjonalne postrzeganie, zatraca rozsądek, rozwagę i przezorność, a także ograniczoną świadomość działania. |
Wniosek: W powieści toczy się dyskusja, czy warunki ekonomiczne prowadzą do zbrodni, czy też jest ona wynikiem choroby, szaleństwa.
- Proszę przeczytać akapit 4 ( podręcznik, s. 37), w którym Raskolnikow w rozmowie z Sonią rozważa motywy dokonanej zbrodni. Można je podzielić na pozorne i właściwe.
Motywy pozorne:
- chęć wsparcia finansowego matki i siostry;
- rola dobroczyńcy ludzkości, pomoc materialna biedocie; – poprawienie własnej sytuacji bytowej.
Motywy rzeczywiste:
- pragnienie władzy nad ludźmi;
- chęć sprawdzenia siebie jako nadczłowieka.
Zbrodni towarzyszy choroba, ale Raskolnikow nie uznaje planowanego czynu za zbrodnię, więc nie doświadczy chorobowych zmian, czyli zaniku rozwagi i woli.
Jednostka wyższa nie ma skrupułów w czynieniu zła, ale Rodion po zbrodni traci pamięć i rozsądek, więc nie należy do grupy ludzi wyjątkowych.
Zabójstwo złego człowieka nie jest zbrodnią, ale Rodion przeżywa kryzys umysłowy i fizyczny, więc przeżywa rozterki, przeczuwa niewłaściwość mordu, jako drogi do poprawy świata.
- Interpretacja słów Raskolnikowa: Siebie zabiłem, a nie staruchę w kontekście fragmentów i całości utworu.
Rozmowa Rodiona z Sonią wskazuje na walkę wewnętrzną bohatera, dyskusję z samym sobą. Bohater ma na myśli raczej rozpad wyobrażenia o sobie niż wyrzuty sumienia, jako dowód świadomości zabicia człowieka. Jednak opisy jego stanów ducha pośrednio wskazują na wrażliwość moralną, a także zdolność do autorefleksji.
- Podsumowanie: interpretacja tytułu.
Zbrodnia
- sens dosłowny: zabicie lichwiarki i jej siostry, przekroczenie norm prawnych
- sens metaforyczny: złamanie praw naturalnych, zabicie w sobie człowieczeństwa, zatracenie moralności, odejście od zasad religii chrześcijańskiej, wymyślenie ideologii skierowanej przeciwko człowiekowi
Kara
- sens dosłowny: katorga na Syberii
- sens metaforyczny: stan fizycznej choroby organizmu, pogłębiające się problemy w relacjach międzyludzkich, straszne sny wskazujące na chorobę duszy, obłęd, psychoza, poczucie osaczenia, głos sumienia
Praca domowa:
- Proszę zrobić notatkę z dzisiejszych zajęć w zeszycie przedmiotowym.
- Na podstawie analizowanych na zajęciach fragmentów powieści proszę wskazać czynniki, które – zdaniem pisarza – prowadzą do moralnej degeneracji człowieka. Oczekuję od Was samodzielnych wypowiedzi, pisanych odręcznie- starannie i czytelnie. Odpowiedzi proszę przesłać w formie zdjęcia na mojego maila kusiuk@wp.pl w dniu dzisiejszym. Proszę podpisywać swoje prace.
Pozdrawiam- Bożena Kusiuk