1.06.2020 r.
Temat: W bolesnej cichości ziemi… Między poetyckością a naturalizmem.
Cele dzisiejszych zajęć jest omówienie sposobów kreacji świata przedstawionego w powieści ‘Chłopi” Reymonta.
- Wprowadzenie:
„Chłopi” Władysława Stanisława Reymonta to jedna z najważniejszych powieści młodopolskich. Ważne są nie tylko problematyka i wymowa tekstu , lecz także jego walory literackie. Analizę dzieła rozpoczniemy od przyjrzenia się technikom literackim, którymi posłużył się pisarz w powieści. Reymont wykorzystał w powieści wyniki swoich badań kulturowych i socjologicznych nad polską wsią z przełomu XIX i XX w.
2.Zapoznaj się z biografią Władysława Stanisława Reymonta, która znajdziesz na stronie https://epodreczniki.pl/a/dzieje-rodu-borynow-w-kregu-chlopskiej-epopei-wladyslawa-stanislawa-reymonta/Du5YBn6QP, polecam przeczytać cały temat- Dzieje rodu Borynów. W kręgu chłopskiej epopei Władysława Stanisława Reymonta.
Powieść Reymonta została ona określona mianem epopei chłopskiej. Władysław Reymont pisał ją w latach 1904–1909. Użycie terminu „epopeja” w stosunku do powieści Reymonta jest uprawnione z kilku powodów. Epopeja to termin szerszy niż epos, nie odnosi się wyłącznie do eposu bohaterskiego, ale obejmuje też pewien typ powieści, ujmującej świat przedstawiony w szerokiej perspektywie, ważnym okresie, w sposób wielowątkowy i realistyczny. Wszystko to odnajdziemy w „Chłopach”.
a. Realistyczny sposób opisywania zdarzeń
„Chłopów” określa się jako powieść realistyczną, ponieważ autor ukazał w niej życie na wsi w sposób wierny, obiektywny i panoramiczny. Przedstawione wydarzenia są prawdopodobne, ujęte chronologicznie, z wyeksponowaniem związków przyczynowo skutkowych.
b.Wielowątkowość fabuły
Fabuła obejmuje wiele wątków m.in.: romans Antka i Jagny, spór o las, sprawa Dominikowej, losy rodziny Borynów i inne.
c.Epizodyczność powieści
Główne wątki „Chłopów” przerywane są epizodami, które nie posuwają akcji do przodu, a jedynie służą szerszemu zobrazowaniu życia na wsi, a także retardacji (opóźnieniu) zdarzeń.
d.Bohater zbiorowy w „Chłopach”
Jak wskazuje tytuł dzieła Reymonta – bohaterem powieści jest cała grupa społeczna. Autor charakteryzuje ją, wskazując na wewnętrzną hierarchię społeczności, obowiązujące w niej niepisane prawa i odwieczne obyczaje. Chłopi jako gromada stanowią swoiste „społeczeństwo w miniaturze”. Kiedy dochodzi do konfliktów z dworem czy zaborcą, jednoczą swoje siły.
e.Prawdopodobieństwo i skrupulatność w przedstawianiu rzeczywistości
Powieść zawiera bogate opisy prac rolnych, obyczajowości, przyrody, obrzędów, zwyczajów. Wszystko to przedstawione zostaje w sposób drobiazgowy, autor skupia się na szczegółach, zdradza swoje obycie w temacie.
f. Ukazanie historii rodów i wsi
Najwięcej uwagi poświęcił autor Borynom jako gospodarzom z dziada pradziada. Takie ujęcie historii i znaczenia bohatera jest charakterystyczne dla eposu.
g.Środki artystyczne w „Chłopach”
W partiach opisowych narracja bogata jest w takie środki jak: rozbudowane porównania, animizacje, personifikacje oraz liczne epitety.
Polecenie;
Proszę zapoznać się z wykładem z podręcznika s. 144, temat 26
Przeczytaj pierwszy tom Chłopów W.S. Reymonta (Jesień). Tekst utworu zajdziecie na stronie https://wolnelektury.pl/katalog/lektura/chlopi-czesc-pierwsza-jesien.html
Fragmenty tomu I Jesień- znajdziesz również w podręczniku, na s. 145-148
Czytając utwór zwróć uwagę na:
– sposób artystycznej wypowiedzi,
– bohaterów pierwszego tomu, relacje między bohaterami,
– życie codzienne bohaterów, hierarchię wartości, które cenią
3.Chłopi” są powieścią mitologizującą chłopską egzystencję
Mityzacja jest zabiegiem literackim polegającym na nadawaniu wybranym elementom świata przedstawionego znaczeń uniwersalnych, upodobnianiu wykreowanej w utworze rzeczywistości do obrazów i wyobrażeń mitycznych, trwale wpisanych w ludzką świadomość.
Wydarzenia z jednej strony są osadzone w historyczno-obyczajowej rzeczywistości, ale z drugiej – są pozbawione konkretyzacji czasowej.
Postacie mają wymiar ponadczasowy i ogólnoludzki, dlatego ich byt jest ukazany w wymiarze niemal świętym.
4.Analiza mityczności świata przedstawionego w Chłopach na podstawie tomu I.
Czas:
– akcja w obrębie 12 miesięcy,
– rok nieskonkretyzowany,
– bezczas historyczny.
Przestrzeń:
– Lipce jako axis mundi (z łac. „oś świata”) środek świata, zamknięty, jedyny świat mieszkańców wsi jako wspólnoty pierwotnej;
– dystans wobec miasta – miejsca zepsucia moralnego, chaosu.
Dwupłaszczyznowość świata
– (sfera profanum i sacrum): praca jako trud, mozół, walka o byt, wydzieranie naturze jej owoców, ale i rytuał, świętość podkreślona obrazowaniem (złoty pył ziarna) i aluzjami do Biblii (rolnik jako biblijny siewca);
– uznanie hierarchii wiejskiej za porządek nienaruszalny, zgodny z wolą bożą;
– porównania z dziedziny kultu religijnego (np. jesiennych, bladych dni do Hostii) nawiązujące do pogańskiego ubóstwiania słońca jako źródła życia.
Dwa cykliczne porządki regulujące ludzkie życie:
Rytm świąt katolickich (czas sakralny, obrzędowy): coniedzielne procesje, Zaduszki; nastrój przyrody przystosowany do charakteru święta.
Rytm natury warunkujący życie ludzi (czas biologiczny): typowe jesienne zajęcia (kopanie kartofli, siew, zbiór kapusty, kiszenie), przyroda dyktująca zajęcia i narzucająca swym oddziaływaniem stany psychiczny.
Symboliczność postaci:
Głównym bohaterem utworu jest Maciej Boryna — bogaty właściciel 32 morgów ziemi, despotyczny nestor rodu, zakochany w trzeciej żonie — młodej i pięknej Jagnie Paczesiównie, emanującej erotyzmem i namiętnością młodopolskiej femme fatale, uwodzącej mężczyzn, głównie Antka (żonatego syna Boryny), z którym nawiązuje romans (motyw kazirodztwa zaczerpnięty z tragedii greckiej).
Rodzinne animozje Borynów zdominował jednak spór o ziemię (Antek chce uzyskać od ojca swoją schedę, by móc samodzielnie gospodarować, tymczasem Maciej zapisuje 5 morgów Jagnie). W decydującym momencie bitwy o las serwitutowy Antek zamordował człowieka, który uprzednio zranił Macieja. Odsiaduje za to wyrok – wraca po nim do domu pokorny i odmieniony wewnętrznie. Dojrzały psychicznie Antek staje się spadkobiercą Boryny – przywódcy lipeckiej społeczności, a jego żona Hanka stanowi wzór dobrej gospodyni, agresywnej obrończyni własnego majątku i oddanej żony, wygrywającej rywalizację z Jagną (symbolizującą wcielenie mitu Matki‑Natury), ostatecznie wyrzuconą z Lipiec.
Postać Macieja Boryny symbolizuje: upór, skąpstwo, pracowitość typowego gospodarza duma, godność, przywiązanie do ziemi chłopa-Piasta.
Jagna to wiejska piękność, naruszająca system wartość tradycyjnej gospodyni, wcielenie Matki-Natury, Kobieta-Ewa rządzona przez żywiołową biologiczność, mityczna piękna Helena, średniowieczna Izolda
5.Analiza konstrukcji narratora i narracji.
W powieści występują trzy struktury narracyjne:
- stylizator młodopolski– opisy przyrody, liturgii kościelnej, śmierci, duszy; emocjonalność stylu, walor estetyczny, metaforyczność, poetyckość, nastrojowość, rytmizacja poprzez anafory, stylizacja dialektalna i archaiczna; perspektywa komentatora (fragment rozdz. V, s. 145 podręcznika);
- wsiowy gaduła– opisy wydarzeń, obyczajów; kolokwializmy, gwaryzmy; perspektywa uczestnika wydarzeń;
- realistyczny obserwator– – relacjonowanie wydarzeń i okoliczności; rzeczowość, obiektywizm, odzwierciedlenie chłopskiej mentalności w „jednostkach czasu” (w jakiś pacierz);
Polecenie;
W ramach utrwalenia wiadomości, wykonaj następujące polecenia:
a.Wskaż cechy charakterystyczne warstwy narracyjnej, którą w tradycji interpretacyjnej Chłopów określano mianem stylizatora młodopolskiego. Czy w poniższej wypowiedzi dostrzegasz styl charakterystyczny dla mowy chłopskiej?
…Jesień szła coraz głębsza.
Blade dnie wlekły się przez puste, ogłuchłe pola i przymierały w lasach coraz cichsze, coraz bladsze – niby te białe hostie w dogasających brzaskach gromnic […].
Hej! Jesień to była, późna jesień!
I ani przyśpiewków, ani pokrzyków wesołych, ni tego ptaszków piukania, ni nawolywań nie słychać było we wsi – nic, jeno ten wiatr pojękujący w strzechach, jeno te dżdże, sypiące jakoby szkliwem po szybach, i to głucho, wzmagające się co dnia bicie cepów po stodołach. Lipce martwiały równo, jako te pola okólne, co wyczerpane, szare, odarte, w odpocznieniu leżały i cichości tężenia; jako te drzewiny nagie, poskręcane, żałobne, drętwiejące z wolna na długa, długą zimę… Jesień to była, rodzona matka zimy […]
b.Wskaż cechy charakterystyczne warstwy narracyjnej, którą w tradycji interpretacyjnej Chłopówokreślono mianem wsiowego gaduły. Czy w poniższej wypowiedzi znajdujesz słownictwo charakterystyczne dla mieszkańców wsi?
…A wszędy, na wozach, pod ścianami, wzdłuż rynsztoków, gdzie ino miejsce było, rozsiadły się kobiety sprzedające: która cebule we wiankach albo i we wrokach; która z płótnami swojej roboty i wełniakami, która z jajkami a serkami, a grzybami, a masłem w osełkach poobwijanych w szmatki, inna znów zasię ziemniaki, to gąsków parę, to wypierzono kurę, to len pięknie wyczesany albo i motki przędzy miała, a każda siedziała przy swoim i poredzały se godnie, jak to zwyczajnie na jarmarkach bywa; a trafił się kupiec, to sprzedawały wolno, spokojnie bez gorącości, po gospodarsku, nie tak jako te Żydy, co wykrzykują, handryczą i ciskają się kiej te głupie….
c.Wskaż cechy charakterystyczne realistycznej narracji trzecioosobowej, określonej mianem realistycznego obserwatora, występującej w powieści.
…Chmury gnały nisko, bure, ciężkie, jakby obłocone, niby stada niemytych baranów. Staw pomrukiwał głucho, a czasami chlustał wodą o brzegi, na których gdzieniegdzie, wśród czarnych, pochylonych olch i wierzb rosochatych, czerwieniły się kobiety piorące szmaty – kijanki trzaskały zajadle po obu brzegach. Na drogach pusto było, gęsi tylko całymi stadami babrały w stężałym błocie i po rowach zarzuconych opadłymi liśćmi i śmieciami i dzieci krzyczały przed domami. Koguty zaczęły piać po płotach, jakby na zmianę…
Losy bohaterów powieści „Chłopi „układają się w ciąg fabularny, obyczajowo‑obrzędowo‑liturgiczny (święta doroczne, odpusty, uroczystości rodzinne, podporządkowanie nakazom zbiorowości) oraz powtarzalny rytm pór roku, co nadaje powieści charakter epicki o ustalonym porządku: życie jednostki podporządkowane jest pracy w gromadzie, uzależnionej od kalendarza biologicznego i praw obowiązujących w przyrodzie.
Praca domowa:
Wyjaśnij, podczas jakiego święta toczy się poniższy dialog między Kubą a Witkiem, i czego dotyczy wspomniana tradycja obrzędowa?
[…] wyjął z zanadrza parę oszczędzonych skibek chleba, rwał je w glonki, przyklęknął i rozrzucał po mogiłach.
– Pożyw się, duszo krześcijańska, co cię wypominam w wieczornym czasie, pożyw się, pokutnico człowiecza, pożyw się! – szepnął z przejęciem.
– Wezmą to? – pytał cicho Witek zatrwożonym głosem.
– Przeciech! Ksiądz żywić nie da!… W beczki drugie kładą, ale tym biedotom nic z tego… księdzowe albo i dziadoskie świnie mają wyżerkę… a dusze pokutujące głód cierpią…
– Przyjdą to? …
– Nie bój się … Wszystkie te, co czyścowe męki cierpią… wszystkie. Pan Jezus odpuszcza je na ten dzień na ziemię, żeby swoich nawiedziły…
Prace proszę przesłać na mojego maila b. kusiuk@wp.pl , w dniu dzisiejszym.
Informacja:
Osoby, które nie pisały ostatniego sprawdzianu, bądź chcą napisać poprawę ( 2 osoby) proszę o kontakt na grupie- język polski- 2 PT.
Pozdrawiam- Bożena Kusiuk