15.05.2020 r.
TEMAT: Rachuj no się, z łaski swej, ze słowami! Agresja i przemoc w języku.
Wprowadzenie:
Agresja i przemoc w języku mogą być wyrażane na wiele różnych sposobów. Do najczęściej spotykanych należą:
– używanie określeń poniżających, pogardliwych lub obraźliwych wobec odbiorcy,
– wyrażanie negatywnych emocji skierowanych przeciw odbiorcy,
– łamanie reguł dyskusji,
– łamanie reguł estetyki i kultury języka, np. używanie wulgarnych określeń,
– łamanie zasad stosowności,
– stosowanie argumentu ad personam, czyli niedotyczącego przedmiotu sporu i godzącego w samego odbiorcę- jego słabości, ułomności
- Proszę zapoznać się z typologią aktów mowy, zwracając uwagę na przykłady konstatacji (twierdzeń) oraz performatywnych aktów mowy (performatywów, wypowiedzi sprawczych).
Akt mowy– działanie o charakterze werbalnym lub pozawerbalnym mające określony cel oraz zamierzone przez nadawcę skutki;
Konstatacje- typ wypowiedzi podlegających kryterium prawdziwości (np.: Świeci słońce, Warszawa jest stolicą Francji);
Performatywy– akty mowy niepoddające się ocenie ze względu na kryterium prawdy – fałszu (np.: słowa księdza w sakramencie chrztu).
2. Charakterystyka bezpośrednich i pośrednich aktów mowy.
Zasadniczo w obrębie aktów mowy można wyodrębnić dwie strategie komunikacyjne:
I strategia- charakteryzuje się tym, że nadawca przekazuje informacje (sensy, intencje itd.) wprost, za pomocą kodu językowego;
II strategia – polega na przekazywaniu tych informacji w sposób niekonwencjonalny, ukryty, zrozumienie komunikatu wymaga w takim wypadku od odbiorcy odczytania wypowiedzi w szerszym kontekście sytuacyjnym.
To proste rozróżnienie pozwala na wyodrębnienie bezpośrednich aktów mowy (np.: Proszę Cię, przyjedź do nas na wakacje) i aktów pośrednich (np.: Co robisz w wakacje? → zainteresowanie rozmówcy, przyjęcie zaproszenia na wakacje )
3. Skuteczność aktu mowy przejawia się w doprowadzeniu do osiągnięcia przez nadawcę zamierzonego celu za pomocą komunikatu werbalnego / niewerbalnego;
Skuteczność aktu mowy wynika z szeregu składników;
– okoliczności zewnętrzne,
– osoba nadawcy,
– specyficzna procedura słowna
4. Polecenie:
Proszę przeczytać fragment „Ludzi bezdomnych” Stefana. Żeromskiego, z rozdziału Szewska pasja (temat 16, podręcznik s. 91–92).
Fragment przedstawia jeden z epizodów mających miejsce w Cisach (konflikt między Judymem a dyrektorem zakładu leczniczego),
Proszę zwrócić uwagę na:
- znaczący charakter tytułu rozdziału w kontekście zachowania głównego bohatera – „szewska pasja” –gwałtowna, niepohamowana złość; wściekłość; furia;
- narracyjno-dialogowy charakter fragmentu (mowa pozornie zależna ukazująca perspektywę wzburzonego Judyma, dialog jako konfrontacja bohaterów – zobrazowanie kłótni);
- dramatyzm sceny osiągnięty za pomocą wprowadzenia słownictwa nazywającego gwałtowne emocje, relacje między uczestnikami sporu ( wszystko kipiało w nim, zapytał tonem zimnym i zdradzającym gniew, mówił dobitnie, zaśmiał się szyderczo ).
Wypełniając kartę pracy – Karta pracy 1 spróbuj scharakteryzować strategię komunikacyjną zastosowaną przez Judyma w kontekście typologii aktów mowy.
Sugerowane odpowiedzi znajdziesz w załączniku- plik 2
5. Wnioski.
– szlachetne intencje bohatera zostały wypaczone przez sposób ich sformułowania (zwerbalizowania);
– cele stawiane przez bohatera w większości mają charakter emocjonalny, Judym skupia się na wyrażeniu swojego wzburzenia, a nie na racjonalnym argumentowaniu sprzeciwu;
– środki werbalne dobierane przez Judyma wyrażają wzburzenie, ironiczny stosunek do rozmówcy, są źródłem nieporozumień – konfliktu;
– nieodpowiednie środki językowe zastosowane przez Judyma w trakcie sporu są źródłem agresji językowej obu stron konfliktu, a ostatecznie – groteskowego rozwiązania siłowego – wrzucenie Krzywosąda do rowu ze szlamem;
– konsekwencją konfliktu jest utrata pracy przez Judyma.
Zaliczenie zajęć:
Proszę sporządzić pełną notatkę z lekcji, zrobić zdjęcie i przesłać na mojego maila w dniu dzisiejszym.
Pozdrawiam- Bożena Kusiuk