28.04.2020 r.
TEMAT 2: O SZYBY DESZCZ DZWONI… SPOSOBY TWORZENIA NASTROJU W WIERSZU MŁODOPOLSKIM.
Cele lekcji:
- scharakteryzowanie kreacji podmiotu lirycznego w wierszu
- opisanie obrazów poetyckich wykreowanych w utworze
- odszukanie symboli wykorzystanych w utworze oraz odczytanie wyrażanych przez nie treści egzystencjalnych; wskazanie w wierszu elementów obrazowania impresjonistycznego
Przebieg lekcji:
- Wprowadzenie: „Wszelki krajobraz jest stanem duszy” (Henri Frédéric Amiel ) – sąd dotyczący specyfiki modernistycznego krajobrazu.
Pejzaż mentalny stanowi jeden z zasadniczych sposobów mówienia o uczuciach w literaturze modernistycznej. Opis krajobrazu staje się w utworze ekwiwalentem nastroju, emocji czy ukrytych w podświadomości myśli. Pisarze przełomu XIX i XX wieku ze szczególnym upodobaniem posługiwali się obrazami lasu, parku, łąki, pola czy rozmaitych typów zbiorników wodnych, aby wyrazić uczucia. Pejzaż w ujęciu takim ma zasugerować „aurę nastrojową”, ma być swoistym równoważnikiem tego, co ukryte we wnętrzu człowieka.
- Na dzisiejszych zajęciach zapoznamy się ze słynnym młodopolskim wierszem Staffa „Deszcz jesienny”. Proszę zapoznać się z notą biograficzną poświęconą autorowi (podręcznik, s. 112)
Leopold Staff to „poeta czterech epok”.
Ewolucja twórczości poety: dekadentyzm / nietzscheanizm / franciszkanizm → klasycyzm → nowatorstwo formalne w kontekście uniwersalnych idei humanistycznych.
„Deszcz jesienny” stanowi jeden z najbardziej znanych wierszy Staffa i najczęściej rozpoznawanych tekstów dekadenckich epoki. Pochodzi z drugiego tomu Leopolda Staffa, „Dzień duszy” (1903).
- Proszę przeczytać wiersz ( podręcznik, s. 112-113) a następnie, w oparciu o wprowadzenie do lektury wiersza (podręcznik, s. 111) zastanów się na czym polega jego związek z impresjonizmem.
Staff posłużył się w nim po mistrzowsku malarską techniką impresjonistyczną:
Analiza strofy I
a.Funkcje:
- wprowadzenie w nastrój smutku, melancholii;
- zarysowanie sytuacji lirycznej: refleksje „ja” lirycznego związane z obserwacją jesiennego krajobrazu;
- określenie motywu przewodniego wiersza: wprowadzenie metafory utożsamiającej „deszcz z płaczem”, opartej na zasadzie analogii;
- muzyczność współtworząca nastrój refleksji;
- oniryczność przejawiająca się w kreacji przestrzeni.oski s, sz, cz, dż
b.Środki poetyckie:
- słowa określające deszcz brzmią tak jak on- instrumentacja głoskowa. funkcja: podkreślenie nastroju dekadenckiego poprzez tworzenie wrażenia padającego deszczu.
c. RYTMIKA: wersy 12- zgłoskowe wiersz sylabotoniczny
4. Odczytanie wizji świata i ludzkiego życia- praca samodzielna z tekstem wiersza.
Spróbuj określić problematykę kolejnych strof utworu i wykonać ćwiczenie-_Karta pracy 1
Sugestie interpretacyjne znajdziesz w pliku Wizja świata i ludzkiego życia w wierszu.
5. Zasada kompozycyjna utworu:
Zauważ, że spójność wiersza została osiągnięta za pomocą stosowania techniki powtarzania głównego motywu (czasownik płakać zamyka każdą kolejną strofę) oraz rozbudowanej synonimiki poetyckiej (deszcz → krople dżdżu → jęk szklany → płacz szklany → łzy → płakać → łkać). Kolejne strofy łączą się z sobą na zasadzie asocjacji (technika ta często stosowana była przez pisarzy przełomu XIX i XX wieku)
6.Obrazy poetyckie i ich znaczenie w utworze:
| POETYCKI OBRAZ | JEGO ZNACZENIE | |
| I część | mary snów wieczornych
epitety: „powiewne, dziewicze, odziane w łachmany szat szarej żałoby”; czekają na dzień, poszły w dal, szukają schronienia, idą na smutek i życie tułacze płaczą |
motyw wędrówki- nie ma wytchnienia;
motyw oniryczny = motyw snu |
| II część | ujawnia się podmiot liryczny, wspomina w dzień chmurny, słotny: śmierć bliskich osób, kogoś kto chciał go pokochać, cmentarz, śmierć nędzarza, dzieci spalone w pożarze domu, płaczących w krąg ludzi | wspomnienia są odległe; kolejne obrazy nieszczęść – potęgują smutek |
| III część | podmiot widzi w ogrodzie smutnego szatana, jego przybycie zmieniło to miejsce w pustelnię: kwiaty posypał popiołem, na trawnik rzucił kamienie, posiał trwogę, śmierć, przerażenie; Szatan: zmartwiony, ze zwieszoną głową położył się na pustkowiu, które uczynił z ogrodu, łka, rozpacza | Ogród duszy podmiotu lirycznego jest również szary, przysypany popiołem
– pejzaż duszy – w tym świecie nawet szatan jest smutny i rozpacza |
7.Podsumowanie interpretacji wiersza Staffa.
Utwór Staffa świadczy o związkach poety z dekadenckim nurtem literatury przełomu XIX i XX wieku- konwencjonalny wybór pory roku dla zobrazowania pesymistycznego poglądu na świat, typowe dla wyobraźni dekadenckiej obrazy grobów, tajemniczych postaci spowitych mgłami, zniszczony dom, ogród. Dekadencki wymiar utworu został dodatkowo spotęgowany za pomocą obrazu smutnego Szatana. Jednocześnie należy zwrócić uwagę na fakt precyzyjnej budowy wiersza, która świadczy o związkach Staffa z poetyką klasycyzmu.
Zaliczenie zajęć:
Proszę sporządzić pełną notatkę z lekcji, zrobić zdjęcie i przesłać na mojego maila w dniu dzisiejszym.
Uwaga!
Na następnych zajęciach, w czwartek będziecie pisali sprawdzian, z lektury „Ludzie bezdomni”, którą właśnie zakończyliśmy omawiać. Proszę powtórzyć informacje z ostatnich zajęć poświęconych powieści Żeromskiego. Sprawdzian będzie udostępniony na stronie epodręczniki.pl, na którą musicie się zalogować, używając loginu i hasła, które dostaliście od wychowawcy. Na stronie są nadal dostępne polecane dla Was tematy z „Ludzi bezdomnych”, które proszę przeczytać w ramach powtórzenia. Sprawdzian będzie z dostępem czasowym, dlatego proszę wcześniej sprawdzić, czy strona działa u każdego z Was poprawnie i każdy może się zalogować.
Pozdrawiam- Bożena Kusiuk